پنج احتمال پیش روی چاوز و ونزوئلا

به گزارش نما به نقل از ایرنا، آنچه بر دامنه این دعوا افزوده، آن است که چاوز که در انتخابات ماه اکتبر – دو ماه پیش- برای چهارمین بار در انتخابات ریاست جمهوری ونزوئلا به پیروزی رسید، طبق قانون اساسی باید روز پنجشنبه، دهم ژانویه – 21 دی ماه – برای ایفای مسئولیت خود در دوره جدید به عنوان رییس جمهور سوگند یاد کند، در حالی که او هنوز روی تخت بیمارستان است و گزارشها نشان می دهد نمی تواند تا تاریخ مقرر در کاراکاس – پایتخت ونزوئلا- حضور یابد و مراسم تحلیف او برگزار شود.

همانطور که گزارشهای قبلی نشان می داد و امروز شنبه ˈنیکولاس مادوروˈ معاون رییس جمهوری ونزوئلا که اکنون اداره امور کشور را بر عهده دارد، نیز بطور رسمی اعلام کرد، چاوز 58 ساله نمی تواند مسئولیت ریاست جمهوری در دوره جدید را در تاریخ تعیین شده بپذیرد. در نتیجه، این وضعیت موجب ارایه تفاسیر و تعابیر متعددی از سه اصل مشخص قانون اساسی ونزوئلا در این زمینه و روند تحولات آتی شده و دیوان عالی قضایی این کشور را در مرکز این روند قرار داده است.

قانون اساسی ونزوئلا که در دوره حکومت چاوز در سال 1999 میلادی اصلاح شده، در فصل دوم خود چنین شرایطی را بخوبی پیش بینی کرده است و در اصل 231 می گوید:ˈرییس جمهوری منتخب، مسئولیت خود را در دهم ژانویه اولین سال دوره قانونی خود از طریق سوگند در برابر مجلس ملی بر عهده خواهد گرفت. اگر او به هر دلیلی نتواند مسئولیت خود را در برابر مجلس ملی بدست بگیرد، آن را در برابر دیوان عالی قضایی انجام خواهد داد.ˈ

جنجالی که اکنون در ونزوئلا رخ داده، ناشی از ابهامی است که از بخش آخر این اصل ناشی می شود، زیرا توضیح نمی دهد که رییس جمهور منتخب در چه تاریخی باید در برابر دیوان سوگند بخورد.

با این وضعیت، صاحبنظران می گویند اکنون ونزوئلا در برابر پنج گزینه قرار دارد و بسته به شرایط مختلفی که برای چاوز در نتیجه این جراحی سخت که خود او، همه ناظران و اعضای دولتش، آن را ˈنبرد مرگ و زندگیˈ توصیف کرده اند، رخ خواهد داد، یکی از این حالتها در عرصه سیاسی این کشور روی خواهد داد:

*حالت اول: چاوز قدرت را در روز دهم ژانویه بر عهده نگیرد و فراخوان انتخابات داده شود.

موضع اکثریت مخالفان دولت این است که اگر رییس جمهوری در روز دهم ژانویه – پنجشنبه هفته جاری- مسئولیت خود را نپذیرد، طبق قانون اساسی، ˈدیوسدادو کابیوˈ رییس مجلس باید قدرت را بر عهده بگیرد و برای برگزاری انتخابات ریاست جمهوری حداکثر ظرف یک ماه فراخوان بدهد.

اما این وضعیت با تفسیری که شخص کابیو و نیز، مادورو معاون رییس جمهوری از اصل 231 قانون اساسی که مورد استناد مخالفان است، کرده اند، عملا رخ نخواهد داد و در نتیجه، این گزینه را باید از همین حالا مردود شمرد.

کابیو رییس مجلس ونزوئلا در تفسیر خود از این اصل گفته است که تحلیف رییس جمهوری در برابر دیوان عالی قضایی می تواند پس از دهم ژانویه انجام شود، چون اگر غیر از این باشد، اصل برتری اراده مردم که به شکل صریحی در پای صندوقهای رای در انتخابات ریاست جمهوری هفتم اکتبر گذشته به نمایش گذاشته شد، به خطر خواهد افتاد.

مادورو نیز روز جمعه به وقت محلی – شنبه به وقت تهران - با دردست داشتن یک نسخه جیبی از قانون اساسی ونزوئلا در یک مصاحبه تلویزیونی چنین استدلال کرد که این قانون به رئیس جمهوری اجازه می دهد در زمانی دیرتر از دهم ژانویه مقابل دیوان عالی سوگند یاد کند. وی گفت: ˈاین امر باب انعطاف پذیری و پویایی را می گشاید و عنصر اساسی برقرار شده در قانون اساسی ما مبنی بر اینکه رییس جمهوری با خواست و اراده ملی اکثر مردم در یک رویداد انتخاباتی شفاف و مشروع از نو برگزیده شده است ، محترم شمرده می شود.ˈ

دیوان عالی قضایی ونزوئلا هنوز بطور رسمی اظهار نظر نکرده، اما چند روز پیش رییس آن که از هواداران چاوز به شمار می رود، در جمع خبرنگاران، تفسیری مشابه رییس مجلس ونزوئلا ارایه کرده بود.

*حالت دوم: چاوز بمیرد یا قبل از دهم ژانویه، ناتوانی دائمی وی اعلام شود.

معنای بروز چنین حالتی نیز تکرار انتخابات ریاست جمهوری است، زیرا قانون اساسی ونزوئلا در زمینه مرگ یا اعلام ناتوانی دائمی رییس جمهوری صراحت دارد. اصل 233 این قانون، برای چنین شرایطی، اصطلاح ˈفقدان مطلق(غیبت دائمی)ˈ رییس جمهوری را بکار برده و تصریح کرده است که در صورت بیماری، این موضوع باید از سوی یک هیات پزشکی منسوب از سوی دیوان عالی قضایی تایید شود، اما جزییات ترکیب این هیات را نگفته است.

اصل مذکور می گوید:ˈ موارد ذیل به عنوان فقدان مطلق رییس جمهوری محسوب می شود: مرگ او، استعفای او، برکناری او با حکم دیوان عالی قضایی، و یا ناتوانی جسمی یا روحی دائمی او که از سوی یک هیات پزشکی منسوب دیوان عالی قضایی تایید و به تصویب مجلس ملی رسیده باشد، و در نتیجه، ترک مسئولیت او به گونه ای از سوی مجلس ملی اعلام شود.ˈ

اصل 233 قانون اساسی ونزوئلا ادامه می دهد:ˈ اگر فقدان مطلق رییس جمهوری منتخب قبل از بر عهده گرفتن این سمت رخ دهد، روند برگزاری یک انتخابات جدید ظرف 30 روز پیاپی بعدی آغاز خواهد شد. تا زمانی که رییس جمهوری جدید انتخاب شود و مسئولیت خود را بر عهده گیرد، وظایف رییس جمهوری را رییس مجلس ملی انجام خواهد داد. ˈ

برپایه اصل یادشده، ˈاگر فقدان مطلق رییس جمهوری در طول چهار سال نخست دوران قانونی ریاست جمهوری او رخ دهد، انتخابات جدید ظرف 30 روز بعدی برگزار خواهد شد و تا زمانی که انتخابات انجام شود، انجام وظایف رییس جمهوری را معاون او بر عهده خواهد گرفت.ˈ

*حالت سوم: تحلیف چاوز به دلیل ˈفقدان موقتˈ به تعویق بیفتد

یکی از گزینه های قابل تفسیر برای آنکه چاوز بتواند مسئولیت خود را پس از روز دهم ژانویه بر عهده گیرد، آن است که هیات پزشکی تشکیل نشود یا ناتوانی دایمی رییس جمهوری را اعلام نکند و مجلس ملی صرفا آن را به عنوان فقدان موقت بداند. در این صورت، معاون رییس جمهوری که اکنون ˈنیکولاس مادوروˈ هست، می تواند بطور موقت مسئولیت قوه مجریه را در طول 90 روز بر عهده بگیرد و این وضعیت برای یک دوره سه ماهه دیگر نیز قابل تمدید است.

این تفسیر برگرفته از اصل 234 قانون اساسی ونزوئلا است. آنجا که می گوید:ˈ در صورت فقدان موقت رییس جمهوری، معاون وی تا 90 روز مسئولیت انجام وظایفش را بر عهده خواهد داشت و با تصمیم مجلس ملی این مدت تا 90 روز دیگر نیز قابل تمدید است. اگر فقدان موقت بیش از این به طول انجامد، مجلس ملی در باره اینکه آیا این وضعیت را به عنوان ˈفقدان دائمیˈ تلقی کند، تصمیم خواهد گرفت.ˈ

شرایط نشان می دهد حزب حاکم ˈسوسیالیست متحد ونزوئلاˈ عملا تمایل دارد در این مسیر حرکت کند.

*حالت چهارم: غیبیت چاوز بیش از شش ماه طول بکشد

اگر مدت فقدان موقت چاوز بیش از شش ماه طول بکشد و او همچنان ناتوان باشد، باید فراخوان انتخابات در کشور داده شود. این وضعیت، بر اساس تصمیم مجلس ملی و طبق اصول 234 و 233 قانون اساسی ونزوئلا تعیین خواهد شد.
به نظر می رسد مبنای محاسبه آغاز شش ماه نیز زمان بستری شدن چاوز یعنی 9 دسامبر خواهد بود که از آن زمان تاکنون مادورو وظایف چاوز را به دلیل مسافرت او به کوبا برای انجام عمل جراحی بطور رسمی بر عهده گرفته است.

حالت پنجم: چاوز بهبودی و سلامتی خود را بدست آورد

اگر آنطور که خواست اکثریت قاطع مردم ونزوئلا و مسئولان این کشور است، چاوز تا شش ماه آینده از بستر بیماری برخیزد و با بازیابی سلامتی خویش، بتواند وظایف خود را به عنوان رییس جمهوری انجام دهد، دوره حکومت او طبق قانون اساسی به مدت شش سال و تا 2019 ادامه خواهد یافت. اما اگر در این مدت، بار دیگر بیماری چنان بر او غلبه کند که موجب مرگ یا ناتوانی دایمی او شود، اگر این حادثه پیش از سال 2017 رخ دهد، فراخوان انتخابات ریاست جمهوری الزامی است اما اگر پس از این تاریخ باشد، معاون رییس جمهوری دوره او را کامل خواهد کرد. این موضوع در اصل 233 قانون اساسی ونزوئلا به روشنی آمده است.

هوگو چاوز خود شخصا روز هشتم دسامبر و ساعاتی پیش از آنکه برای انجام چهارمین عمل جراحی سرطان خویش از خرداد سال 1390 که بیماری او کشف شد، راهی کوبا شود، مادورو معاون رییس جمهوری را بطور رسمی به عنوان جانشین خود به مردم معرفی کرد.

چاوز در یک نطق رادیویی و تلویزیونی با اشاره به پیچیدگی و دشواری عمل جراحی خود گفت:ˈاگر چنانچه حادثه ای برای من رخ داد – همانطور که قانون اساسی می گوید- که مرا از تداوم مدیریت جمهوری بولیواری ونزوئلا باز بدارد، چه در مدت روزهای باقیمانده تا پایان دوره کنونی ریاست جمهوری باشد و چه بخصوص، برای برعهده گرفتن دوره جدیدی که انتخاب شده ام؛ اگر چیزی رخ داد، عقیده قاطع و روشن من همچون یک ماه کامل، غیرقابل برگشت، مطلق و جامع این است که در شرایطی که (کشور) ناچار به فراخوانی یک انتخابات مجدد ریاست جمهوری شد، شماها نیکولاس مادورو را به عنوان رییس جمهوری انتخاب کنید.ˈ