به گزارش نما، از هنگام برکناری ابوالحسن بنی‌صدر از سمت فرماندهی کل قوا و ایجاد تحول در فرماندهی جنگ، ایده‌های کارشناسان نظامی سپاه، مبنای طرح‌ریزی نبردهای بزرگ قرار می‌گرفت.
این جریان که از عملیات ثامن‌الائمه (ع) آغاز شد تا پایان والفجر مقدماتی ادامه داشت. اما عدم موفقیت در عملیات والفجر مقدماتی که در پی ناکامی عملیات رمضان حاصل شد، موقعیت سپاه را در برنامه‌ریزی جنگ تضعیف کرد. در نتیجه فرماندهی عملیات والفجر ۱ با هدف پیشروی به‌سوی العماره و تهدید آن از شمال به فرمانده نیروی زمینی ارتش؛ سرهنگ صیاد شیرازی واگذار شد.
وی که پس از ناکامی عملیات رمضان، معتقد شده بود در صورت واگذاری نیروهای بسیجی به ارتش، ارتش می‌تواند کارنامه درخشان‌تری از سپاه عرضه کند، در عملیات والفجر ۱، سازمان سپاه را تحت امر گرفت و شیوه‌های شناخته‌شده کلاسیک را برای عملیات برگزید.
از آغاز عملیات ثامن‌الائمه (ع) تا آغاز عملیات والفجر ۱، همواره در شکستن خط، از تاریکی شب، غافل‌گیری، هجوم به نقاط ضعف دشمن و ابتکار عمل نیروهای شهادت‌طلب استفاده می‌شد، ولی در عملیات والفجر ۱، روش هجوم در پوشش آتش تهیه انتخاب شد؛ طرحی که آتش به‌جای خون، نام گرفت.
عملیات با اجرای انبوه آتش توپخانه شروع شد؛ ۶۰ هزار گلوله بر مواضع دشمن فرود آمد، چیزی که تا آن زمان در طول جنگ ایران و عراق در عملیات‌های خودی سابقه نداشت. دشمن نیز با ۱۰۰ هزار گلوله توپ، با آتش خودی مقابله کرد.
در این عملیات که در دو محور و در چند مرحله اجرا شد؛ خطوط پدافندی نیروهای دشمن شکست، لیکن براثر هوشیاری آن‌ها و عوامل دیگر، الحاق بین یگان‌ها صورت نگرفت و منطقه آزادشده تثبیت نگردید.»[۱]
تا کربلا نگیریم به خانه برنگردیم
«در پی تصمیم فرماندهان سپاه و ارتش مبنی بر توقف عملیات و با توجه به امکان‌پذیر نبودن حفظ مناطق تصرف‌شده، فعالیت فرماندهان یگان‌های قرارگاه نجف (لشکر ۲۷ و تیپ ۱۰ سیدالشهدا (ع)) معطوف به عقب آوردن نیروها بدون جلب‌توجه و نظر دشمن شد.
از حدود ساعت ۲ بامداد ۲۷ فروردین ۱۳۶۲، عقب‌نشینی نیروها آغاز شد و تا ساعت ۶ صبح، نیروها ارتفاع ۱۱۲ و مواضع پیچ انگیزه را تخلیه کرده و عقب آمدند. نیروهای خودی ناگزیر شدند بخشی از ادوات خود، ازجمله ۲ تانک، ۲ نفربر، یک تانکر، یک بولدوزر و ۲ خودرو را که امکان انتقال آن‌ها به عقب وجود نداشت، منهدم کنند.
اعلام خبر عقب‌نشینی با واکنش منفی نیروها به‌ویژه نیروهای تیپ ۱۰ سیدالشهدا (ع) مواجه شد. چون آنان علاوه بر اجرای موفقیت‌آمیز عملیات در شب اول و تصرف همه اهداف خود، در جریان پاتک‌های دشمن نیز حداقل ۵۰ تانک عراقی را منهدم کرده و چند دستگاه را نیز به غنیمت گرفته بودند و بدون اطلاع از اوضاع کلی عملیات در دیگر مناطق، انتظار چنین اقدامی را نداشتند.
راوی قرارگاه نجف در گزارش خود در مورد عکس‌العمل نیروهای تیپ ۱۰ نوشته است:
نیروها با شنیدن خبر عقب‌نشینی، خیلی تعجب کردند، حتی یک نفر غش کرد و خیلی از بچه‌های بسیجی اعتراض کردند و با عقب‌نشینی مخالفت می‌کردند، اما ما به آن‌ها گفتیم که نیروهای دیگری دارند می‌آیند که خط را از شما تحویل بگیرند.
وقتی به نیروهای بسیج می‌گفتیم عقب‌نشینی، به خاطر پیکر شهیدانی که جامانده بود، عقب نمی‌آمدند و حتی چند نفر با اسلحه ما را تهدید کردند که چرا عقب‌نشینی؟ و اینکه نیروهایی که قرار است به‌جای ما بیایند و در اینجا پدافند کنند، کجا هستند؟
برای جلوگیری از افزایش واکنش نیروها، با آن‌ها تصفیه‌حساب کرده یا به آن‌ها مرخصی دادند تا از وقایع مربوط به خط مطلع نشوند. بیشتر این نیروها تصور می‌کردند که نیروهای ارتش، خط تیپ ۱۰ سیدالشهدا (ع) را تحویل گرفته‌اند.
وضعیت مشابهی نیز در مورد نیروهای لشکر ۱۴ امام حسین (ع) به وجود آمد که با تدبیر رحیم صفوی و ایجاد آرامش در بین نیروهای بسیجی، سریعاً آنان را ترخیص کردند.
سید محمد اسحاقی؛ راوی این یگان دراین‌باره آورده است:
برادر رحیم در جمع نیروهای لشکر حاضر شد و ضمن قدردانی از عملکرد این یگان و ضرباتی که به دشمن وارد کرده است؛ اعلام کرد «تصمیم گرفته‌ایم شما را به مرخصی بفرستیم» که بچه‌ها این شعارها را سر دادند «تا کربلا نگیریم، به خانه برنگردیم، روحیه‌ها عالیه، ضربه‌ها کاریه، هیهات من الذله» که برادر رحیم با مشاهده این وضع به آنان گفت «من شوخی کردم و می‌خواستم شما را امتحان کنم.»
به‌هرحال مسئولان یگان، نیروها را قانع کردند به عقب بیایند، دشمن تا آخرین ساعات روز متوجه عقب کشیدن نیروهای خودی نشد و در طول روز توپخانه عراق مانند روز قبل همچنان مواضع تخلیه‌شده را می‌کوبید.»[۲]
منابع:
[۱] رشید، محسن، اطلس جنگ ایران و عراق (فشرده نبردهای زمینی)، تهران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، چاپ چهارم، ۱۳۹۹، صفحه ۷۱.
[۲] لطف‌الله زادگان، علیرضا، روزشمار جنگ ایران و عراق: عملیات والفجر ۱ (کتاب ۲۴)، تهران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، چاپ اول، ۱۳۹۴، صفحات ۸۰۱، ۸۰۲.
طرحی كه نیمه كاره رها شد! / تا كربلا نگیریم به خانه برنگردیم!
نیروها با شنیدن خبر عقب‌نشینی، خیلی تعجب كردند، حتی یك نفر غش كرد و خیلی از بچه‌های بسیجی اعتراض كردند و با عقب‌نشینی مخالفت می‌كردند.
۱۴۰۱/۱/۲۰
