یکی از بزرگترین درسهای نبوی برای ما عبارت است از: امّت‌سازی؛ تشکیل «امّت اسلامی».مقام معظم رهبری 31/6/1403
مفهموم امت اسلامی
امّت یعنی مجموعه‌ی انسانهایی که در یک جهت، به سوی یک هدف، با یک انگیزه دارند حرکت میکنند؛
امت در لغت، مشتق از ام به گروهی اطلاق میشود که وجه مشترکی مانند دین، زمان یا مکان واحد داشته باشند، خواه این اشتراک اختیاری یا غیراختیاری باشد. در اصطلاح این واژه بیشتر بر پیروان یک پیامبر دلالت دارد.
واژه امت در قرآن کریم ۶۵ بار به صورت مفرد یا جمع به‌کار رفته است. در قرآن امت به معنی مردم یا عده‌ای از انسانها که با یکدیگر پیوند دینی دارند آمده و در احادیث بارها به صورت‌های «امت محمد» یا «امتی» یا «اُمَم» وارد شده و به معنی جماعتی به‌کار رفته است که از یک پیامبر پیروی میکنند. «اُمَم» نیز به معنی اقوام پیشین و ملت‌هایی که خداوند برای آنان پیامبری گسیل داشته، به‌کار رفته است.
در این باره امام خمینی(س) می فرمایند: اسلام از شما اتحاد می خواهد. از شما می خواهد که به ریسمان الهی چنگ زنید. چرا هر کدام از شما به شاخه ای متصل شده و به شرق و غرب روی آورده؟ چرا همه اعتصام به حبل الله نمی کنید؟ بیایید و این کارها را کنار بگذارید و با هم متحد شوید تا همه با یکدیگر برادر شوید. ...مطمئن باشید که اگر همه با هم متحد شوید، پیروزید و شرق و غرب هرگز نمی توانند بر شما حکومت کنند.(صحیفه امام،ج۱۵، ص۱۷۲)
این نمیشود که من خودم را مسلمان بدانم امّا از رنجی که یک مسلمان در میانمار یا در غزّه یا در هند یا در فلان جا میکشد،
خودم را غافل بدانم؛ این امکان ندارد؛ این، خلاف تعالیم اسلامی و اصول اسلامی است. ممکن است شما، بشخصک،نتوانید
یک کاری برای کمک به او انجام بدهید، امّا همدلی و همدردی یک حقیقتی است؛ این بایست وجود داشته باشد.
(امام خامنه ای 31/6/1403)
نخستین فرآورده سیاسی - انسانی اسلام، امّت اسلامی است که از مدینة النّبی آغاز شد و به صورتی حیرت آور و افسانه وار،
قدم در راه رشد کمّی و کیفی نهاد. هنوز نیم قرن از ولادت این پدیده مبارک نگذشته بود که نزدیک به نیمی از تمامی قلمرو
سه تمدّن بزرگ باستانىِ همسایه خود، یعنی ایران، رم و مصر را در نوردید و یک قرن پس از آن، تمدّنی درخشان و حکومتی
عزیز و مقتدر در مرکز جهان پدید آورد که از شرق به دیوار چین و از سوی دیگر به سواحل اقیانوس اطلس و از شمال تا
استپهای سیبری و از جنوب تا جنوب اقیانوس هند میرسید. قرنهای سوم و چهارم هجری و پس از آن، مزیّن به تمدّنی آن
چنان مشعشع است که پس از هزار سال، هنوز برکات علمی و فرهنگی آن را در مدنیّت کنونی جهان، میتوان به‌وضوح دید.
اگر چه مورّخان غربی به هنگام حکایت تاریخ علم و تمدّن، این رستاخیز عظیم و بیسابقه علم و فرهنگ و تمدّن را یکسره در
بوته اجمال و اهمال مینهند و سرگذشت علم را از یونان و رم باستان، یکسره به رنسانس متصل میکنند! گویی علم و تمدّن،
هزار سال مرده بود و یکباره در رنسانس تولّد یافت! لیکن حقیقت آن است که قرون وسطی، فقط برای غرب و اروپا دوران
تاریکی و جهالت و وحشت بود، ولی برای دنیای اسلام با گستره‌ای چندین برابر اروپا - یعنی از اندلس تا چین - دوران
تشعشع و بیداری و عروج علمی شمرده میشد. ۱۳۷۶/۰۹/۱۸
اولین سلولهای پیکره‌ی امت اسلامی در همان روزهای دشوار مکه با دست توانای پیغمبر بنا شد؛
ده سال هم امت‌سازی به طول انجامید. این امت‌سازی فقط سیاست نبود؛ یک بخشی از آن، سیاست بود. بخش عمده‌ی
دیگری آن، تربیت یکایک افراد بود ۱۳۸۵/۰۵/۳۱
امروز امت اسلامی به حکومت اسلامی به معنای واقعی کلمه نیازمند است. حکومت اسلامی یعنی آن حکومتی که به دل
انسانها و ملتها میپردازد؛ به مغز آنها و دانش آنها و پیشرفت علمی آنها میپردازد؛ به دست و بازوی قدرتمند آنها میپردازد؛
به اداره‌ی سیاستِ صحیح در میان آنها میپردازد. این، امروز نیاز امت اسلامی است.
چرا امت اسلامی نداریم ؟
1- بی توجهی به هویت اسلامی
اگر امت اسلامی به هویت اسلامی خود توجه میداشت، معضلی به نام اسرائیل در منطقه به وجود نمیآمد.
بعضی ایرانی هستیم، بعضی عراقی هستیم، بعضی شامی هستیم و غیر‌ذلک، لکن این مرزها حقیقت «امّت اسلامی» را تغییر نمیدهد. همه‌ی سعی دشمنان اسلام این بوده است که ما را نسبت به هویّت واحده‌ای که اسمش «امّت اسلامی» است بی‌تفاوت کنند. این نمیشود که من خودم را مسلمان بدانم امّا از رنجی که یک مسلمان در میانمار یا در غزّه یا در هند یا در فلان جا میکشد، خودم را غافل بدانم؛ این امکان ندارد؛ این، خلاف تعالیم اسلامی و اصول اسلامی است. ممکن است شما، بشخصک،نتوانید یک کاری برای کمک به او انجام بدهید، امّا همدلی و همدردی یک حقیقتی است؛ این بایست وجود داشته باشد.
2-ضعف در سه عامل
اسلام ثابت کرده است ظرفیت آن را دارد که امّت خود را به اعتلای مدنی و علمی و عزّت و قدرت سیاسی برساند. ایمان و مجاهدت و پرهیز از تفرقه، تنها شرطهای تحقّقِ این هدف بزرگ است و قرآن به ما میآموزد: «و لا تهنوا و لا تحزنوا و انتم الاعلون ان کنتم مؤمنین». و میآموزد: «و الذّین جاهدوا فینا لنهدیّنهم سبلنا و ان اللَّه لمع المحسنین». و میآموزد: «و اطیعوا اللَّه و رسوله و لا تنازعوا فتفشلوا و تذهب ریحکم و اصبروا ان اللَّه مع الصابرین(». ضعف این سه عامل، امت اسلامی را امروز در وضع تأسّفباری قرار داده است. حداقل در دو قرن گذشته، دشمنان پیگیر و با تدبیر و برخی حکومتهای مسلمان بیکفایت، در کنار عوامل و شرایط گوناگون تاریخی و سیاسی، در پدید آوردن این وضع، به‌شدت مؤثّر بوده‌اند و ما امروز وارث گذشتگانیم. ۱۳۷۶/۰۹/۱۸
3 - -تفکیک دین از سیاست
امت اسلامی از وقتی دین را از حکومت جدا کرد، اخلاق را از مدیریت جامعه جدا کرد، دچار اختلال شد. آن روزی
که پادشاهانی به نام خلیفه - در بغداد و در شام و در این گوشه و آن گوشه‌ی عالم - پرچم اسلام را بلند کردند، اما زیر
پرچم اسلام هویهای نفسانی، شهوات، اغراض، تکبرها، غرورهای شاهانه، مال‌اندوزیها، ثروت جمع‌کردنها، به خزائن
خود پرداختنها را وارد کردند و به این چیزها سرگرم شدند، زمینه‌های انحطاط دنیای اسلام فراهم شد.
4- مامتفرقیم
ما متفرّقیم. نتیجه‌ی این تفرّق، سلطه‌ی دشمنان اسلام است؛ نتیجه‌ی این تفرّق این است که فلان کشور اسلامی احساس میکند اگر بخواهد خودش را نگه دارد، باید به آمریکا تکیه کند؛ اگر متفرّق نبودیم، این نیاز احساس نمیشد. ما میتوانستیم پشت در پشت هم، دست در دست هم از امکانات یکدیگر استفاده کنیم، به هم کمک کنیم، یک «واحد» را تشکیل بدهیم؛ این واحد از همه‌ی قدرتهای امروز دنیا میتوانست قوی‌تر باشد. کمااینکه یک روز این‌جوری بود؛ با همه‌ی اشکالات و ایرادهایی که در آن وضع وجود داشت، در عین حال چون یکی بودند، قدرت محسوب میشدند؛ ما امروز این‌جور نیستیم. این بزرگترین درس امروز ما است؛ باید به هم نزدیک بشویم.
ما امروز فاقد امّت اسلامی هستیم. کشورهای اسلامی زیادند، نزدیک دو میلیارد مسلمان در دنیا زندگی میکنند امّا عنوان «امّت» را نمیتوان بر این مجموعه گذاشت؛ چون هماهنگ نیستند، چون یک‌جهت نیستند.
بزرگترین مانع تشکیل امت اسلامی
مهمترین مانع در جهان اسلام حکومتهای دست نشانده است که غرب اینها را برای جلوگیری از تشکیل این امت واحده ایجاد کرده است. همچنین تجزیه کشورها و سیاست تفرقه بینداز و حکومت کن در بین کشورها (که انگلستان سردمدارش بوده و بقیه نیز انجام داده¬اند.) غرب رژیم صهیونیستی را در این منطقه برای جلوگیری از اتحاد جهان اسلام بود تحمیل کرد و اسرائیل یک پایگاه نظامی با شعار سلطه از نیل تا فرات را مطرح کرد که حتی مکه و مدینه هم در بین این دو رودخانه قرار گرفته اند. همواره غرب سعی دارد امت را تجزیه و کشورهای اسلامی را به جان یکدیگر اندازد و به اختلافات داخلی، تجزیه طلبی، قومی گرایی، مذهبی دامن زنند. ما باید طبیعتا عکس آن عمل کنیم. همچنین محور اتحاد و همکاری باید ولایت باشد (که خوشبختانه نظام ما یک نظام ولایی است). یکی دیگر از مشکلاتی توطئه های استکبار و دوم نیروهای متحجر و عقب افتاده ای مثل داعش و وهابی ها از موانع این مسئله هستند.
راه بازسازی امت اسلامی
ما امروز نیازمند تشکیل امّت اسلامی هستیم؛ یعنی باید دنبال این برویم.
1-آنچه دشمن را مأیوس میکند، این است که امّت اسلامی قدر و اهمیت و توان و ارزشهای خود را بشناسد و عظمت خود را - وقتیکه میان او وحدت باشد - بفهمد و قدرت ایستادگیای را که خدای متعال در او قرار داده است، قدر بداند. ۱۳۸۲/۰۷/۰۲
2-ما امّت اسلامی، ما کشورهای اسلامی و ملّتهای اسلامی در دنیای جدیدی که دارد بتدریج شکل میگیرد، میتوانیم جایگاه رفیعی داشته باشیم، میتوانیم به عنوان یک الگو مطرح بشویم، میتوانیم به عنوان پیشرو مطرح بشویم، امّا به یک شرط؛ شرطش چیست؟ اتّحاد، نداشتن تفرقه، خلاص شدن از شرّ وسوسه‌های دشمن، وسوسه‌های آمریکا، وسوسه‌های صهیونیست‌ها، وسوسه‌های کمپانی‌ها؛ [خلاص شدن] از شرّ وسوسه‌های اینها که گاهی این وسوسه‌ها از زبان خودی‌ها شنیده میشود. می‌بینیم در دنیای اسلام، کسانی از داخل دنیای اسلام همان حرف آنها را تکرار میکنند، همانها را میگویند؛ از شرّ اینها خلاص بشویم با اتّحاد، با نفی تفرقه، با انسجام داخلی؛ این شرطش است. اگر این شرط را بتوانیم عملی بکنیم، بلاشک خواهیم توانست امّت اسلامی را در جایگاه رفیعی در دنیای آینده و شکل آینده‌ی جغرافیای سیاسیِ جهان قرار بدهیم. ۱۴۰۱/۰۷/۲۲
3-اگر امت اسلامی در دو قرن گذشته دچار فروپاشی و هزیمت در برابر تمدن مادی غرب و مکتبهای الحادی از هر دو نوع چپ و راست آن بود، اکنون در قرن پانزدهم هجری این مکاتب سیاسی و اقتصادی غربند که پای در گِل و دچار ضعف و فروپاشی و هزیمت‌اند و اسلام با بیداری مسلمانان و بازیافت هویّت خویش و با مطرح شدن اندیشه‌ی توحیدی و منطق عدالت و معنویّت، دور تازه‌ئی از شکوفائی و عزت خویش را آغاز کرده است ۱۳۸۷/۰۹/۱۷
4-بنده بیشتر تلاشم و همّتم در زمینه‌ی مسائل شیعه و سنّی و این مسائلی که وجود دارد در کشور، ناظر به این جهت است که ما عنوان «امّت اسلامی» را فراموش نکنیم. من خواهش میکنم آقایان در نمازهای جمعه، در اجتماعات بزرگی که در ارتباط با عناصر برجسته و زبده‌ی اهل سنّت در بخشهای مختلف تشکیل میشود، این عنوان «امّت اسلامی» را تکرار کنید. کاری کنید که ما به هوش بیاییم، بفهمیم که علاوه‌ی بر صفت ایرانی بودن، یک صفت بالاتر و مهم‌تری داریم و آن، مسلمان بودن و عضو امّت اسلامی بودن است؛ این یک نکته‌ی اصلی است.29/6/1403
5- وحدت همان‌طور که ایشان اشاره کردند یک تاکتیک نیست، وحدت یک اصلی از اصول اسلام است، وحدت یک امر قرآنی است. اینکه میفرماید «وَ اعتَصِموا بِحَبلِ اللهِ جَمیعاً وَ لاتَفَرَّقوا»،) خیلی مهم است؛ یعنی در اعتصامِ به حبل‌الله هم که مهمترین کارها است، اجتمعوا؛ [یعنی] اتّفاق حتّی در اعتصام به حبل‌الله که مظهرش مثلاً حج است، مظهرش نماز جمعه است؛ یعنی اجتماع حتّی در اعتصام به حبل‌الله مورد نظر قرآن و شریعت اسلامی است؛ این خیلی به نظر مهم است. یا در این آیات سوره‌ی حجرات «وَ اِن طائِفَتانِ مِنَ المُؤمِنینَ اقتَتَلوا فَاَصلِحوا بَینَهُما فَاِن بَغَت اِحداهُما عَلَى الاُخرى فَقاتِلُوا الَّتی تَبغی حَتّىٰ تَفی‌ءَ اِلىٰ اَمرِ الله»؛( یعنی مسئله‌ی اتّفاق و اتّحاد این‌قدر مهم است که اگر کسی بَغی کرد، باید با او مقاتله کرد، با آن مسلمان باید مقاتله کرد برای اینکه او را به وحدت برگردانیم؛ این‌قدر وحدت مهم است! اینها را نمیشود نادیده گرفت. بعد هم که «اِنَّمَا المُؤمِنونَ اِخوَةٌ فَاَصلِحوا بَینَ اَخَوَیکُم»؛ یعنی مسئله‌ی وحدت یک اصل قرآنی است و ما نباید از آن غفلت کنیم.
یک عدّه‌ای وحدت را مخدوش میکنند؛ بعضی دانسته، بعضی ندانسته. عوام از طرفین، ندانسته این کار را میکنند؛ خواص، خیلی‌شان دانسته این کار را میکنند؛ باید با اینها مقابله کرد. نمیفهمند؛ ضرر اختلاف مذهبی را برای دنیای اسلام، برای خود اسلام، برای امّت اسلامی، برای یکایک ملّتهای مسلمان درک نمیکنند؛ انسان تعجّب میکند که چطور این معنا را متوجّه نمیشوند. جریان مخالف را تحریک میکنند؛ شما می‌بینید یک جریان تکفیر پیدا میشود، عالِم شیعه را هم میزند، شیخ‌الاسلام) سنندج را هم میزند، مولوی حسین‌بُرِ(۷) بلوچستان را هم میزند؛ برایش فرقی نمیکند، برایش شیعه و سنّی تفاوتی ندارد؛ با هر کسی که انگیزه‌ی وحدت در او هست، دشمنی میکند. خب، این دشمن است؛ از این معنا نمیشود اغماض کرد.
6-امت اسلامی شدن در دنیا دشمنانی را به عکس‌العمل وادار میکند؛ نفْسِ همین نشستن ما دُور هم، یک عدّه‌ای را به عکس‌العمل وادار میکند. نمیخواهند این اتّفاق بیفتد، نمیخواهند اختلاف مذهبی وجود نداشته باشد. البتّه در این زمینه انگلیس‌ها صاحب تجربه‌ی بیشتری هستند، آمریکایی‌ها هم اخیراً از آنها یاد گرفته‌اند. ما باید بدانیم که عوامل مؤثّر فکری، تبلیغی، رسانه‌ای، اقتصادی دارند کار میکنند برای جدا کردن شیعه و سنّی در داخل کشور ما و در همه‌جای دیگر. در کشور ما از بعد از پیروزی انقلاب این فعّالیّت بیشتر شد؛ چندین برابر قبل از انقلاب. قبل از انقلاب دشمنان در داخل کشور کمتر در این زمینه فعّالیّت میکردند؛ بعد از انقلاب انگیزه پیدا کردند برای اینکه یک مایه‌ی اختلافی را تشدید کنند، به وجود بیاورند، و بهتر از همه‌چیز هم از نظر آنها اختلاف مذهبی بود؛ که یک عدّه‌ای را از این طرف وادار کنند که لَجِ آن طرف را دربیاورد، اهانت کند، بدگویی کند، و یک عدّه‌ای را از آن طرف وادار کنند که نسبت به این طرف همان کار را انجام بدهد. این مخالفت وجود دارد؛ حالا که این مخالفت وجود دارد، علاجش این است که ما بر روی «وحدت» تکیه کنیم.
چه کسانی میتوانند به تشکیل امت اسلامی کمک کنند ؟
چه کسی میتواند در این زمینه کمک کند؟ دولتها میتوانند تأثیر بگذارند؛ البتّه انگیزه در دولتها خیلی قوی نیست. آنهایی که میتوانند این انگیزه را قوی کنند، خواصّ دنیای اسلامند؛ یعنی همین شماها: سیاستمداران، علما، دانشمندان، دانشگاهیان، طبقات بانفوذ و صاحب فکر، شعرا، نویسندگان، تحلیلگران سیاسی و اجتماعی، اینها میتوانند اثر بگذارند. فرض بفرمایید اگر ده سال همه‌ی مطبوعات دنیای اسلام بر روی اتّحاد مسلمین تکیه کنند، مقاله بنویسند، شاعر شعر بگوید، تحلیلگر تحلیل کند، استاد دانشگاه تبیین کند، عالِم دینی حکم کند، بلاشک در طول این ده سال وضعیّت بکلّی عوض خواهد شد؛ ملّتها که بیدار شدند، ملّتها که علاقه‌مند شدند، دولتها ناچار میشوند در آن جهت حرکت بکنند. خواص میتوانند این کار را انجام بدهند؛ این وظیفه‌ی ما است. 31/6/1403
امت سازی بزرگترین درس پیامبر اكرم( ص)
حمیدرضا ترقی
۱۴۰۳/۰۷/۰۷
