به گزارش نما، محسن هاشمی فرزند ارشد آیت الله هاشمی رفسنجانی این روزها بیش از گذشته پا در عرصه سیاست ورزی گذاشته است وی در گفتگو با روزنامه آرمان به بررسی شرایط انتخابات آتی و نقش آیت الله در این انتخابات پرداخته است، مشروح این گفتگو را در ادامه بخوانید؛
اکنون هم سیاسیون و هم بزرگان کشور تاکید دارند که رمز گذر از مشکلات کنونی داخلی و خارجی، وحدت نیروهای انقلاب و همچنین حضور پرشور مردم در انتخابات سال آینده است. این حضور پرشور به چه نحوی محقق خواهد شد؟
در آستانه سی و چهارمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی قرار داریم. در زمان پیروزی انقلاب 17 سال داشتم و به دلیل نزدیکی به دست‌اندرکاران انقلاب و جریان‌های سیاسی در جریان خیلی از امور قرار دارم. هم اکنون 51 سال دارم و تجربه گرانقدری را در طول این سال‌ها بدست آورده‌ام. در طول این سال‌ها همان طور که می‌دانید و بارها گفته شده ، بیش از 30 انتخابات مهم برگزار شده است. انتخابات مربوط به مجلس پیش‌نویس قانون اساسی، همه پرسی قانون اساسی، همه‌پرسی نوع حکومت و انتخابات ریاست جمهوری تابه‌حال 10 بار و انتخابات مجلس نیز نزدیک به 14 بار البته با میان دوره‌ای‌ها و انتخابات خبرگان ، انتخابات شوراها و .... در شرایطی بودم که تمامی این انتخابات را مملوس زیر نظر داشتم و در بخش مهمی از آنها درگیر فکری یا عملی بوده‌ام، لذا با این سابقه می‌توانم بگویم که تا به حال جمهوری اسلامی ایران انتخاباتی با این حساسیت نداشته است.
علتش چیست که شما این انتخابات را دارای حساسیت زیادی می‌دانید؟
دلیل آن خوب عمل نکردن دولتهای نهم و دهم در بخشی از زمینه‌هاست.
متوجه منظورتان نمی‌شوم. یعنی چه ویژگی دولتهای نهم و دهم سبب حساس شدن انتخابات 92 شده که آن مولفه در دولتهای قبل وجود نداشته؟
ببینید در تمامی انتخابات قبلی بخش عمده‌ای از گروه‌های سیاسی که اکثریت جامعه را تشکیل می‌دادند، شرکت داشتند. اگر مشکل با خارجی‌ها وجود داشت، مستقیماً درگیری و دخالت غربی‌ها مخصوصاً آمریکا و اروپا دیده نمی‌شد البته از طریق نوچه‌های خود اقداماتی را انجام می‌دادند. 8 سال جنگ تحمیلی را با عراق داشتیم و انسجام داخلی به دلیل جنگ در حد بالایی بود. انتخاباتی که در دولت سازندگی و یا دولت اصلاحات برگزار می‌شد، در فضای تنش‌زدایی با جهان و حتی در داخل همراه بود. می‌دانیم که هاشمی رفسنجانی با شعار سازندگی مطرح شد و از گفتمان خود عدول نکرد و او را نیز به همین عنوان می‌شناسند. خاتمی از اصلاحات گفت و تا امروز نیز بدان وفادار است. امید به آینده بالا بود علی‌رغم درآمد نفتی پایین در حد متوسط 150 میلیارد دلار در 8 سال برای هر سه دولت دوم، هاشمی و خاتمی وضعیت اقتصادی رو به پیشرفت بود. پارامترهای اقتصادی و اجتماعی از قبیل نرخ تورم، نرخ توسعه، نرخ تولید، نرخ آسیب‌های اجتماعی و اکثراً آمارها در حد قابل قبولی در حد یک کشور در حال توسعه و در حال مبارزه برای ایده‌آل‌ها و اهداف بود. عمل گرایی و واقع‌گرایی در کنار نگاه به اهداف و ایده‌آل‌ها دیده می‌شد.
به پایداری دولتهای سازندگی و اصلاحات در گفتمان‌هایشان اشاره کردید، دولتهای نهم و دهم هم گفتمان خود را داشتند.
بله ولی باید دید که احمدی‌نژاد با چه شعاری آمد و واقعاً چه کرد؟ و در آینده چگونه شناخته خواهد شد. متأسفانه برخی عملکردهای دولتهای نهم و دهم در ایجاد مشکلات دخیل بوده است. او نه تنها به شعار سازندگی و اصلاحات رحم نکرد بلکه اصولگرایان را نیز از هم جدا کرد. الان هم وضعیت اقتصادی در حد مناسبی نیست.
پیش بینی شما از تعداد شرکت کنندگان در انتخابات ریاست جمهوری سال آینده به چه میزان است؟
با توجه به وضعیتی که آن هم ماحصل دولتهای نهم و دهم است، برای انتخابات ریاست جمهوری بیش از 40 و اخیراً 50 کاندیدا مفروض است. در صورتی که در بدترین شرایط تعداد به 7 یا 8 نفر می‌رسید. حتی در گذشته‌های دور برای رقابت انتخاباتی باید دنبال کاندیدا می‌گشتیم.
احساس می‌کنم آن تعدد کاندیداها از دیدگاه شما غیرمطلوب است. برای رساندن تعادل در این زمینه چه باید کرد؟
همانطور که گفتم تعداد کاندیداهای مفروض به مرز 50 نفر هم رسیده است و باید فکری شود که تعداد کاندیداها از مرز حداکثر 5 نفر تجاوز نکند. تفکرات مطرح با هم ائتلاف کنند و از بین خود، کاندیدای مناسب را انتخاب تا از همه افکار مطرح ، فردی وجود داشته باشد و با رقابت سالمی که فراهم می‌شود، انسجام بیشتری بوجود آید. مشکلات ان‌‌شاءا... در دولت یازدهم حل شود.
وضعیت ایران در عرصه بین المللی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ارتباط ما با جهان در حد قابل انتظار نیست. حتی با کشورهای دوست و نزدیک مانند ترکیه و ... نیز مشکل پیدا کرده‌ایم. شوروی و چین هم در 1 + 5 با برگ ایران بازی میکنند و با منفعت طلبی به نفع خود در قراردادها روبرو می‌شویم. با کارت ایران مسائل خود را با غرب حل میکنند. این بار مشکل با نوچه‌های غرب نیست بلکه مستقیماً با آمریکا و اروپا و کشورهای توسعه یافته وابسته به بلوک غرب مانند ژاپن، کره جنوبی، کشورهای عربی و ... درگیر هستیم. به صورتی که با چند تحریم بین‌المللی شورای امنیت و قوانین تحریمی اتحادیه اروپا و آمریکا ، فشار را زیاد کرده‌اند. دشمنان از سه جهت مبارزه با تروریسم، اعتماد سازی هسته‌ای و بالاخره حقوق بشر مستقیماً و نه مانند گذشته ایران را تحت فشار قرار داده‌اند. سعی میکنند که به هر طریق ممکن عرصه را بر جمهوری اسلامی تنگ کنند، حتی احمدی‌نژاد که چند سال پیش از تحریم‌ها به عنوان کاغذ پاره یاد می‌کرد و می‌گفت این قدر قطعنامه بدهند که قطعنامه‌دانشان پاره شود. این بار در مجلس علی‌رغم تأکیدات که همه مشکلات را به گردن تحریم نیندازید، تمام مشکلات را به گردن تحریم‌ها انداخت و درخواست‌هایی برای عبور از آن مطرح کرد که به نظر انتخاباتی بود.
شاید دولت به قول شما از در مواجهه با تحریم‌ها خوب عمل نکرد، اما از آن طرف هم شاهدیم که دشمنان کشورمان تنها به تحریم‌ها اکتفا نمی‌کنند و به اعتقاد برخی، بخش کوچکی از مشکلات داخلی کشور، ماحصل شیطنت‌های خارجی است.
درست است. دشمنان نظام جمهوری اسلامی ایران چون می‌دانند که از نظر سوق‌الجیشی، تمدن ایران و انسجام مردم نمی‌توانسته و نمی‌توانند به سبک عمل در کشورهای عراق یا افغانستان یا مالی و ... وارد عمل شوند، با نقشه‌های خود تصمیم به افزایش مشکلات و اختلافات داخلی داشته و آنچه را که هدف گرفته‌اند، همان انسجامی است که در طول 30 سال گذشته مانع حضور آنها شده و آنها را مأیوس کرده است و به همین دلیل به دنبال تحریک گسست‌های اجتماعی و اقتصادی هستند. به همین دلیل است که ضمن افزایش تحریم‌ها و فشار بر اجرای آنها از وسائل ارتباط جمعی حداکثر استفاده را برای اختلاف افکنی می‌برند.
با توجه به اهمیت انتخابات آینده، در این میان وظیفه میانه‌روهایی مثل خودتان چیست؟
وظیفه ما این است که حتماً سعی شود که شور انتخاباتی با حضور تمامی تفکرات نظام جمهوری اسلامی با سعه صدر ایجاد شود. به تذکرات دلسوزانه آیت‌ا... هاشمی که سابقه قابل تقدیری در طول 60 سال گذشته از خود به جای گذاشته است و از این حرف‌ها کلاهی برای خود در نظر نگرفته است، گوش دهیم. در این صورت به صورت جدی امید به آینده در کشور افزایش یافته و به صورتی بازسازی امید می‌کنیم. این جمله بسیار مهم است. بازسازی امید در جامعه، اگر درست عمل نکنیم فرصت را حداقل برای 4 سال آینده از دست داده‌ایم. در زمین بازی دشمن بازی کرده‌ایم و آن موقع است که احیاناً برای آنها امید جدید ایجاد کرده‌ایم.
افرادی که می‌خواهد در انتخابات ریاست‌جمهوری حضور پیدا کنند، از دید شما باید دارای چه ویژگی‌هایی باشند؟
مسلماً هدف انتخاباتی مردم باید از بین بردن مشکلات در تعاملات سیاسی، اجتماعی، بین‌المللی باشد لذا باید با افرادی که می‌توانند در این جهت مفید واقع شوند و به انسجام بیشتر جامعه کمک کنند، همراه شویم. مسلماً آنها باید ویژگی‌های مربوط به نظام جمهوری اسلامی ایران از جمله اعتقاد قانون اساسی و راه امام خمینی(ره)، ارزش‌های اسلامی و مبانی انقلاب اسلامی، شناخت روحانیت، اعتقاد جدی به آزادی‌‌های مشروع اجتماعی و مدنی و باور جدی به توسعه پایدار، قانون و برنامه‌ریزی، تعامل با مجلس و قوای دیگر، وجود داشته باشد.
برخی اقتصاددانان معتقدند وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم در این مقطع وضعیت چندان مطلوبی نیست. شما تا چه میزان تحریم را در این وضعیت تأثیرگذار می‌دانید و به غیر از تحریم‌ها چه مولفه‌های دیگری دارای نقش هستند؟
البته اینکه گفته می‌شود اوضاع خوب نیست، به دلیل نسبی درآمد ارزی حجیم دولتهای نهم و دهم است. روشن است که درآمد ارزی دولت در 5/7 سال از مرز 800 میلیارد دلار یعنی حداقل 6 برابر دولتهای قبلی گذشته است. اگر صادرات غیر نفتی را که به دلیل درآمد ارزی نفتی و آماده بودن زیر بناهای کشور در دولتهای گذشته به دست آمده است حساب شود می‌توان گفت که درآمد دولت در این سال‌ها به مرز 1000 میلیارد دلار می‌رسد. لذا طبیعی است که همه توقع داشته باشند که وضعیت نیز نسبت به دولتهای گذشته که فقط به طور متوسط کمتر از 150 میلیارد دلار درآمد ارزی در طول سال‌های صادارت خود داشته‌اند، به مراتب بهتر باشد. در صورتی که علی‌رغم این درآمد هنگفت و آماده بودن زیر بناهای کشور برای یک جهش جدی اقتصادی و اجتماعی و حل مشکلات اساسی کشور نه تنها وضع بهتر نشده است بلکه آمارها به صورتی که است که در حوزه اقتصاد از سند چشم انداز دور شدیم و مردم سوال میکنند که این همه درآمد واقعاً چگونه هزینه شد؟! لذا به نظر به دلیل افراط و تفریط در طول تمامی این سال‌ها نمی‌شود، همه مشکلات را تقصیر تحریم‌ها انداخت.
چندی قبل انتقادات زیادی به اصلاح‌طلبان کردید. هدف واقعی از انتقادات چه بود و چرا در این مطقع گلایه‌های خود را بازگو کردید؟
آن مصاحبه با حرکتی که سایت‌های افراطی انجام دادند و بخش‌هایی را به صورت یک طرفه با خبرسازی سایتی آوردند، به انحراف کشیده شد و منظور دقیق، دیده و فهمیده نشد. متأسفانه از این طرف هم اقدامی نشد و مصاحبه چون طولانی بود، دقیق و کامل خوانده نشد. آنچه نظر من بود، صحبت از غروری بود که بعد از پیروزی‌های انتخاباتی گریبانگیر اصلاح‌طلبان و امروز گریبان برخی اصولگرایان را نیز گرفته است. اینکه همین غرور باعث افراط و تفریط در حرکت اصلاح‌طلبان در آن موقع و هم اکنون نیز در دولتی‌ها و بخشی از اصولگرایان شده است. لذا همان طور که آنها شکست خوردند، به نظر اینها هم شکست خواهند خورد. اعتدال به جامعه برخواهد گشت ولی متأسفانه با خبرسازی و انحراف کشیدن آن مصاحبه اهداف مورد نظر در آن مصاحبه بدست نیامد و سوء تفاهم ایجاد کرد. متأسفانه اینگونه خبرسازی‌ها نیز در جهت همان افراط و تفریط استفاده می‌شود. در هر صورت مواضع افراطی از هر طرف که باشد به نفع کشور نیست. مواضع افراطی به درد ورود به سیاست نمی‌خورد و مقطعی و موقتی است و اگر روی آن پافشاری شود فقط به درد قهرمان سازی‌های مقطعی می‌خورد. باید در این فکر بود که اقدامات سیاسی و اجتماعی چه تأثیری برای بهبود وضعیت مردم و آینده کشور و بازسازی امید در کشور دارد نه اینکه قهرمان‌سازی کرد؛ قهرمانان این چنینی در نهایت فرصت سوزی میکنند. قبلا هم گفته ام آقای علی مطهری گفته‌اند که رئیس جمهور آینده بهتر است از ساکتین باشد، به نظرم حرف عاقلانه‌ای است! باید گفت که در این دوره فقط عقل گرایان و عمل‌گرایان می‌توانند هم اصولگرایان و هم اصلاح‌طلبان را از مشکلاتی که هر یک به ترتیبی با آن مواجه شده‌اند، نجات دهد.
بزرگترین نقد شما به جریان اصولگرا که اکنون کرسی‌های قدرت را در اختیار دارند، چیست؟
نقدهای زیادی هست ولی مهمترین نقد استفاده از افراط و تفریط و تخریب برای حفظ قدرت که متأسفانه انسجام ملی را کاهش می‌دهد می‌باشد. یا حداقل حمایت غیرمنطقی و طرفدارانه از افراط و تفریط در جهت گوشه‌نشین کردن اعتدال در کشور مهمترین نقد است.
مثلا طرح دولت وحدت ملی که از سوی آیت ا... هاشمی مطرح شد یکی از طرح‌هایی بود که با هجمه تندروهای اصولگرا مواجه شد. به هر حال آیت‌ا... در طی دوران اخیر، طرح‌های زیادی برای ایجاد اعتدال در کشور ارایه کردند که هر بار با هجمه روبرو شد.
اگر آیت‌ا... هاشمی رفسنجانی دست به ارائه پیشنهاد جدیدی در وانفسای مشکلات فعلی می‌زند، به دلیل آن است که با تجربیاتی که در طول 60 سال مبارزه و کار به دست آورده و هوشمندی‌ای که در ایشان سراغ داریم، این امکان را در خود و نیروهای وفادار به خود و مردم ایران می‌بیند که با استفاده از انتخابات پیش رو، کشور را به سمت اعتدال پیش ببرند. به صورت جدی و اضطراری وارد گود شد تا از بی‌ثباتی اقتصادی و... جلوگیری کنند لذا نباید با تخریب جواب اینگونه تلاش‌ها داده شود. به نظرم ایران امروز در حال تجربه کردن سیاست‌هایی است که گهگاه انسان را به فضای غیرواقعی سوق می‌دهد اما سیاستمدار منصف از کنار مسایل به سادگی عبور نمی‌کند و سعی در رفع مشکلات دارد.
برخی تندروها معتقدند آیت‌ا... هاشمی رفسنجانی برنامه ویژه‌ای برای انتخابات 92 دارد لذا از هم اکنون به انتقاداتی از ایشان پرداخته‌اند. برنامه آیت‌ا... برای انتخابات چیست که مخالفان ایشان را حساس کرده است؟
در شرایطی هستیم که قطعاً دیگر سکوت جائز نیست. به شرایط مهم انتخاب مردم وارد می‌شویم و همه باید نقش روشنگری خود را بازی کنند. در این میان نقش دانشگاهیان، روشنفکران، نویسندگان، روحانیت و حتی اصناف و گروه‌های مرجع از بقیه آحاد مردم مهمتر است. لذا لازم است که همه در ارائه پیشنهادها و برنامه‌هایی که منجر به شکوفایی کشور در دولت آینده می‌شود، فعال شوند و حتی پیگیری مطالبات را در بعد از تشکیل دولت آینده داشته باشند. مسلماً این روش، تقویت دولت بعدی در جهت حمایت از مردم است و امکان بازسازی جدی‌تر در نظام اجتماعی و مبارزه با بیکاری، توسعه پایدار و در نهایت رسیدن به ایرانی واقعاً اسلامی در تمامی ابعاد را خواهد داشت لذا طبیعی است که فردی مانند هاشمی رفسنجانی و حتی خانواده او نیز نمی‌توانند بی عمل باقی بمانند.
منظورتان از بی عمل باقی ماندن چیست؟ یعنی چه اقدامی باید انجام دهند؟
باید در ابعادی که قانون انتخابات اجازه می‌دهد، تمام تلاش خود را برای تغییر شرایط موجود که بر سرنوشت مردم تاثیرگذار است ، به کار گیریم. می‌بینیم که کشور به هر دلیل که فرصت طرح آنها نیست، با مشکلات اقتصادی، مالی و... مواجه است. جالب است در زمانی که با نخبگان صحبت می‌کنیم و اخیراً حتی با صحبت کوچه و بازار مردم این احساس می‌شود که جامعه باید به سمت تعادل پیش برود.
اما هر اقدامی از سوی آیت ا... و خانواده شما از سوی تندروهای اصولگرا به بهره برداری شخصی تفسیر می‌شود.
ایشان (آیت ا... هاشمی رفسنجانی) قطعاً قصد ندارند که از مشکلات پیش آمده به هر دلیل برای کشور کلاهی برای خود بدوزند. از طرف دیگر هم نمی‌توانند منفعل باشند، کاری هم نکنند. در نتیجه به نظر سعی میکنند که جریان‌های دوستدار نظام را به هم نزدیک کنند تا مسئولین و دلسوزان کاری کشور، بتوانند ابراز وجود و عقیده کنند و کشور را در راه پیشرفت و حل مشکلات یاری دهند. آنچه مهم است این است که نباید گذاشت در دوره جدید این وضع ادامه پیدا کند. لذا لازم است که گاهی برای بهبود اوضاع نیاز به صدای بلند است .
به نظر می‌رسد در این راستا، به طرح وحدت ملی که از سوی آیت ا... مطرح شده است، اشاره دارید؟
ببینید مردم واقعاً منتظرند که میان سیاستمداران و نخبگان اجتماعی و سیاسی توافق‌‌هایی صورت گیرد که می‌شود نام آن را همان وحدت خواسته شده از طرف هاشمی رفسنجانی دانست تا ارزش‌های انسانی و اسلامی در ایران شکوفاتر گردد. مسلماً ایرانیان می‌خواهند که در فضایی وحدت هم زیستی و زندگی کنند. شاید در شرایط فعلی هاشمی بتواند با توجه به نفوذ خود در جامعه چه در بین اصولگرایان واقعی و چه اصلاح‌طلبان معتدل و چه در بین مردم کوچه و بازار با نقش مثبت وحدت مانع تسری مشکلات به جامعه شود. او می‌تواند با اتحاد این نیروها در مقابل افراط و تفریط بایستد.
محسن هاشمی:پدرم نمی‌خواهد از مشكلات فعلی برای خود كلاهی بدوزد
آیت ا... هاشمی رفسنجانی قطعاً قصد ندارند كه از مشكلات پیش آمده به هر دلیل برای كشور كلاهی برای خود بدوزند. از طرف دیگر هم نمی‌توانند منفعل باشند، كاری هم نكنند. در نتیجه به نظر سعی می‌كنند كه جریان‌های دوستدار نظام را به هم نزدیك كنند تا مسئولین و دلسوزان كاری كشور، بتوانند ابراز وجود و عقیده كنند و كشور را در راه پیشرفت و حل مشكلات یاری دهند.
۱۳۹۱/۱۱/۸
