آیت الله غلامرضا رضوانی كه بود؟

آیت‌الله غلامرضا رضوانی از فقهای شورای نگهبان جمعه‌شب در بیمارستانی در تهران درگذشت.
آیت‌الله رضوانی در سال 1309 در خمین متولد شد. عضویت مجلس خبرگان رهبری، تدریس خارج در نجف اشرف و تهران، نماینده حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبری در بازار و رییس دیوان عدالت اداری در سابقه کاری وی دیده می‌شود.
آیت‌الله رضوانی از اول اسفند 1358 تا 29 تیر 1362 به عضویت شورای نگهبان درآمد و پس از مدتی مجددا از 9 شهریور 1368 تاکنون عضو این شورا بوده است.
آنچه در پي مي آيد مصاحبه اي است از آن عالم فقيد كه مجله حوزه در شماره خرداد و تيرماه سال 1369 منتشر كرده بود.

* با سپاس و تشکرازاین که وقت شریفتان را دراختیار ما گذاشتید، لطفااجمالی از شرح زندگی ، بویژه مقطع تحصیلی خود را بیان بفرمایید.
-اینجانب ، پس از پایان دوره تحصیلی جدید، در سال 1327، جهت تحصیل به قم مشرف شدم و در آن مکان ، تاسال1332، دروس : صرف ، نحو، منطق ،اصول وفقه را، نزداساتید بزرگوار آموختم . در همانجا بود که قسمتی از بحث خارج فقه واصول مرحوم آیه الله بروجردی و حضرت امام ، رضوان الله تعالی علیهما، شرکت کردم و پس از آن به نجف اشرف مشرف شدم و تا سال 58، در آن حوزه مقدس ، به ادامه تحصیل و شرکت در بحث خارج آیات عظام :: مرحوم آیت الله شاهرودی ، وامام ، رضوان الله تعالی علیهما،اشتغال داشتم ، تا آن که به دست رژیم جائر عراق و حزب بعث از کشور عراق اخراج شدم .

* از آغاز و چگونگی آشنایی خود با حضرت امام بفرمائید.
- با حضرت امام از همان بدو شرکت در بحث خارج آن مرحوم آشنا شدم و تا زمانی که بنده در قم بودم ، در بحث فقه ایشان شرکت می کردم . هنگامی که امام رااز تبعیدگاه ترکیه به عراق آوردند، در نجف اشرف خدمتشان بودم و حدود 14 سالی که در عراق مشرف بودنداز محضرشان بهره مند بودم .

* ویژگیهای درسی حضرت امام در فقه واصول چه بود؟
- ویژگی حضرت امام ، رضوان الله تعالی علیه ، در تدریس ، به نظر من ، دراین بود که سعی می کردند محصل ورزیده و متکی به فهم خود تربیت شود.
خلاصه کلام جوری بار بیاید که بتواند دراحکام و مطالب علمی تحقیق کند و مقلد بار نیاید.

* به نظر حضرت عالی ، نظرات فقهی حضرت امام ، بویژه بعدازانقلاب ، موجب چه تحولاتی در فقه شیعه شد.
-اصولا، نظرات فقهی امام ، قدس سره ، موجب این تحول عظیم تاریخی گردید که حکومت اسلامی ، بمعنی الکلمه ، شکل یابد.البته مجرد نظرات فقهی نبود، بلکه این نظرات ، توام بود با پشت کار فراوان در پیاده کردن آنها و روشنی نسبت به وضع جهان دراین ظروف به اضافه خودسازی ، که آن راامام از همان اوائل جوانی دنبال کرده بود و خود را آماده ساخت .این امور دست به هم داد واین تحول را به وجود آورد. اما تحول در فقه شیعه ، بعدازانقلاب ، که مورد نظراست ، باید گفت که فقه شیعه به حسب متون و روایت وادله استنباط آن ،ازاصل روشن بوده و تحولی در آن واقع نشده است .این تحولی که مشاهده می شود، در توجه به این مطالب است که در سابق به لحاظ نبود حکومت اسلامی ، نیازی به آن دیده نمی شد و لذا مسکوت مانده است .اینک که به برکت حکوم اسلامی ، نیاز به آن روشن و عینی می نمایدازاین روی ، علما، و فضلا، ایدهم الله ، بر آن شده اند که دراطراف اینگونه مسائل بحث هایی را انجام بدهند .

* با توجهبه حضور بسیار فعال حضرت عالی در شورای محترم نگهبان و وجود برخی ازاختلافها بین دیدگاه امام و نظر آن شورای محترم ، لطفا منشااختلاف نظرها را بیان کنید.
- با توجه به این که فقهای شورای نگهبان ، منتخبین حضرت امام بودند و در مساله ولایت فقیه باایشان اختلافی نداشتند زیرااگر اختلاف می داشتند، خود را صالح برای این پست نمی دیدند که تصدی کنند، باید گفت :اگراختلافی بود در برداشت از حدود واختیارات قوه مقننه در تصویب لوایح ، طبق احکام ثانویه وامثال ذلک بوده که با توجیه حضرت ایشان ، مشکل حل می شد واختلافی باقی نمی ماند.

* همانگونه که مستحضرید، حضرت امام ، رضوان الله تعالی علیه در پاسخ حجه الاسلام والمسلمین انصاری ، موضوعاتی برای تحقیق و پروهش ، به حوزه های علمیه و علمای عظام ، پیشنهاد فرموده اند،از جمله مساله[ زمین و تقسیم بندی آن] است لطفا دیدگاهتان را، به صورت کلی ، درباره این مساله بیان بفرمایید. .
- حکم اقسام زمینها و تقسیم بندی آنها(با قطع نظراز حکومت واعمال ولایت ولی فقیه ) در رسائل علمیه و کتب فقیهیه روشن است . فقهاء عظام درباره آن تحقیقات فراوان کرده اند. زمینها عبارتنداز:
1.اراضی موات بالاصل .
2.اراضی عامره .
3.اراضی موات بالعارض .
اراضی موات بالاصل ،ازانفال است و به امام[ ع] تعلق دارد لکن در زمان غیبت ، تحت شرایطی آباد کننده ، مالک آن می شود چه زمین در دارلاسلام باشد یا دارالکفر و چه اراضی خراجیه باشد و یا غیر آن و چه آباد کننده مسلم باشد و یا کافر، نیاز به اجازه شخصی یا مقامی ندارد.
اراضی موات بالعارض ،اگر مسبوق به ملک یااحیاء باشد، لکن مالک معروفی نداشته باشد، بر دو قسم است :
1. صاحبانش از بین رفته اند واز جهت مرور زمان و گذشت ایام ، بدون مالک شده اند، که این هم در حکم موات بالاصل است .
2. بلا مالک شمرده نمی شود، لکن ، مالک آن معلوم نیست و مجهول المالک محسوب می شود.
این قسم ، دراحیاء و تملک ، نیاز به اجازه حاکم شرع دارد.
این احکام که برای زمین برشمردیم ، قطع نظرازاعمال ولایت فقیه مبسوط الید است . چون تا قبل از پیروزی انقلاب ، ولی مبسوط الیدی نبوده است . توجه به ولایت فقیه واعمال نظراو، دراین احکام و نظایر آن نشده است . واینک ، وظیفه فقها و علمای اسلام است که با بحث دراطراف ولایت فقیه جامع الشرایط، در زمان غیبت وابعاد آن و کیفیت جمع بین اطلاق و سایر مطلقات و عمومات ، محدوده نفوذ آن را تعیین نمایند و پس از آن ، مقتضای جمع بین آن وادله سایراحکام و تکلیفیه را روشن نمایند .

* ویژگی نظرات فقهی حضرت امام ، رضوان الله علیه ، را درچه چیزهایی می بینید.
- ویژگی حضرت امام ، رضوان الله تعالی علیه ، در فتاوی این است که ایشان ، شدیدا، معتقد بود که خصوصیات زمان و مکان و سایرامور در فهم احکام از روایات دخالت دارد و بایست به آنها توجه شود که با قطع نظرازاین امور، ممکن است ، حکمی بر خلاف آنچه هست همیشه فهمیده شود.

* به نظر حضرت عالی ، وظیفه حوزه های علمیه در رابطه با حفظ و تبیین نظرات و مبانی فقهی حضرت امام[ ره] چیست ؟
- به نظراینجانب ، با توجه به اندیشه حضرت ایشان که ثمره آن به مشهد و مرآی جامعه اسلامی قرار گرفته است ، حوزه های علمیه می بایست برای ثبت این نظر در تاریخ و تداوم حکومت اسلامی در نسلهای آینده بکوشند که اگر خدای ناخواسته کوچکترین سستی و سهل انگاری انجام پذیرد، ممکن است خناسان ، جبهه حق را شکست بدهند و حق را ابطال کنند که دراین صورت ، گناهش به عهده افرادی است که توان این مجاهدات را دارند واهمال می کنند.

* اگر خاطراتی از حضرت امام ، بویژه بعدازانقلاب و عضویت درشورای نگهبان دارید بیان بفرمایید.
- خاطرات خاصی ازامام راحل ، رضوان الله تعالی علیه ، ندارم لکن روی هم رفته ، مطلبی را که می توانم عرض کنم عبارت است از این که : خصوصیات روحی واخلاقی ایشان بنحوی بود که ممکن نبود، شخصی طالب حق و حقیقت جو باشد و در تماس باایشان ، حق را نیابد.انسان ، هر چه به ایشان نزدیکتر می شد،ارادت و سرسپردگی او هم افزون می گشت .