تبلیغات و رنگ انتخاباتی بر مدار قانون

نما-احمدرضا اسعدی نژاد: اخیرا یکی از اعضای کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس شورای اسلامی گفته است استفاده از نمادهای رنگی خارج از مقررات و چارچوب‌های انتخابات می‌تواند جرم تلقی شود. وی همچنین افزوده است: در کجای قانون پیش‌بینی شده است که در انتخابات رنگ آزاد است و کاندیداها می‌توانند از نماد و رنگ مخصوص استفاده کنند؟
در واقع او در ابتدا احتمال داده است که استفاده از رنگ‌های انتخاباتی در صورتی که خارج از مقررات باشد، می‌تواند جرم باشد. اما به این موضوع اشاره نکرده است که به موجب کدام ماده قانونی ممکن است جرم تلقی شود و در صورت جرم بودن چه مجازاتی را درپی خواهد داشت؟ وی در قسمت دوم از صحبت‌های خود اذعان داشته است که در جایی از قانون اجازه استفاده از رنگ و نماد مخصوص به نامزدهای انتخاباتی داده نشده است و در مجموع از مجموع صحبت‌های وی به نظر می‌رسد که استفاده از رنگ و نماد را جرم تلقی کرده است.
در این یادداشت ابتدا به موارد منع‌شده در قانون برای تبلیغات اشاره می‌کنیم و سپس به بررسی حقوقی این اظهارنظر می‌پردازیم.
در قانون انتخابات ریاست جمهوری موارد تخلف و همچنین جرایم انتخاباتی معین شده است. به موجب ماده 62 این قانون، برای تضمین برخورداری یکسان نامزدهای ریاست جمهوری از امکانات دولتی، کمیسیون بررسی تبلیغات انتخابات زیر نظر هیات اجرایی مرکزی انتخابات تشکیل شده است. این کمیسیون از دادستان کل کشور یا نماینده تام‌الاختیار او، وزیر کشور یا نماینده تام‌الاختیار او، دبیر هیات اجرایی مرکزی انتخابات، رییس شورا یا یکی از اعضای شورای نظارت بر سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران به انتخاب شورا، رییس سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران یا نماینده تام‌الاختیار او تشکیل می‌شود. همچنین شورای نگهبان می‌تواند یک نفر از میان اعضای خود یا از خارج را به منظور نظارت بر کار کمیسیون مزبور تعیین کند.
همچنین به موجب ماده 69 این قانون، الصاق اعلامیه، عکس، پوستر، هرگونه آگهی تبلیغاتی بر روی علایم راهنمایی و رانندگی، تابلوی بیمارستان‌ها، تابلوی مدارس و سایر مؤسسات آموزشی دولتی و وابسته به دولت ممنوع است.
به علاوه، داوطلبان ریاست جمهوری و طرفداران آنان در تبلیغات انتخاباتی به هیچ‌وجه مجاز به هتک حرمت و حیثیت نامزدهای انتخاباتی نیستند و متخلفان طبق مقررات مجازات خواهند شد؛ مقامات اجرایی و نظارت انتخابات نیز حق تبلیغ له یا علیه هیچ‌یک از داوطلبان انتخاباتی را نخواهند داشت و در صورت تخلف،‌عمل آنها جرم محسوب می‌شود. بر اساس قانون انتخابات، تمامی رسانه‌های دیداری، شنیداری، مکتوب و الکترونیک و سایر شبکه‌های مجازی، حق ندارند آگهی یا مطلبی علیه نامزدهای انتخاباتی درج کنند یا مطالبی بنویسند که دال بر انصراف گروه یا اشخاصی از نامزدهای معین باشد.
در ماده 68 قانون انتخابات ریاست جمهوری نیز فعالیت‌های غیرمجاز تبلیغاتی بیان شده است. به موجب این ماده، انجام هرگونه فعالیت تبلیغاتی از تاریخ اعلام رسمی اسامی نامزدها له یا علیه نامزدهای ریاست جمهوری از میز خطابه نماز جمعه و یا هر وسیله دیگری که جنبه رسمی و دولتی دارد و فعالیت کارمندان در ساعات اداری و همچنین استفاده از وسایل و سایر امکانات وزارتخانه ها و ادارات، شرکت‌های دولتی و مؤسسات وابسته به دولت و نهادها و مؤسساتی که از بودجه عمومی (به هر مقدار) استفاده می‌کنند و همچنین در اختیار گذاشتن وسایل و امکانات مزبور ممنوع است و مرتکب، مجرم شناخته می‌شود.
اما در تحلیل اظهارنظر مطرح شده در خصوص استفاده از رنگ و نماد انتخاباتی باید گفت که به موجب اصل فقهی و حقوقی برائت که در اصل 37 قانون اساسی بیان شده ، اصل، برائت است و هیچ‌کس از نظر قانون مجرم شناخته نمی‌شود، مگر این که جرم او در دادگاه صالح ثابت گردد. همچنین به موجب اصل قانونی بودن جرایم و مجازات‌ها که در قانون پیشین و جدید مجازات اسلامی آمده است، هر فعل یا ترک‏فعلی‏ که در قانون برای‏ آن مجازات تعیین شده باشد جرم محسوب می‏‏شود. این اصل حقوقی در فقه نیز تحت عنوان‌های قاعده « قبح عقاب بلا بیان» یا قاعده «درء» بیان شده است . یعنی در صورتی که از قبل برای عملی مجازات در نظر گرفته نشده باشد، نمی‌توان افراد را به دلیل ارتکاب آن مجرم دانست. همچنین قاعده تفسیر به نفع متهم
از مجموع این اصول مسلم چنین برمی‌آید که هر عملی مباح و مجاز است مگر به موجب قانون منع شود و تا زمانی که منع نشده، جاز است و کسی اجازه ممانعت افراد از انجام چنین عمل مباحی را ندارد. بنابراین انتخاب رنگ‌های انتخاباتی همان‌طور که در بالا ذکر شد به موجب هیچ قانونی منع نشده است. بنابراین استفاده از آن مجاز است.