راكتور اراك با شرایط منحصر به فرد

به گزارش نما؛ در جریان مذاکرات اخیر ایران و گروه 1+5 در ژنو، تاسیسات هسته‌ای اراک یکی از موضوعات مورد مناقشه طرفین بود. در این مذاکرات، "لوران فابیوس" "وزیر خارجه فرانسه" در نقش پلیس بد ظاهر شد و تاسیسات هسته‌ای اراک را از نکات مبهم پرونده هسته‌ای ایران دانست.

توافقنامه ژنو و موضوع راکتور اراک

سرانجام مذاکرات پرحجم و فشرده ژنو در دور دوم به توافقنامه‌ای منجر شد که مشتمل بر تعهدات متقابل ایران و گروه 1+5 بود. از یک سو طرف غربی مدعی شد طرح لغو تحریم‌ها را به صورت محدود، موقتی، هدفمند و قابل بازگشت ارایه داده و از سوی دیگر، ایران طرح توقف پیشرفت در برنامه هسته‌ای خود را در گام اولیه 6 ماهه پیشنهاد کرد.
یکی از تعهدات ایران در توافقنامه ژنو که مورد تاکید طرف غربی بود، بحث تاسیسات هسته‌ای اراک و توقف ساخت و ساز در این سایت هسته‌ای است.
"نیروگاه آب سنگین اراک" یکی از موارد نگرانی غرب درباره برنامه هسته‌ای ایران است. مخالفان برنامه هسته‌ای ایران مدعی هستند این نیروگاه می‌تواند در صورت آغاز و گسترش فعالیت، "پلوتونیوم" قابل استفاده در ساخت سلاح هسته‌ای تولید کند.
به موجب قرارداد ژنو، ایران در جهت راستی آزمایی فعالیت‌های هسته‌ای خود، متعهد‌ شده است که "راکتور آب سنگین 40 مگاواتی اراک" را راه‌اندازی و سوخت‌گذاری نکند و تولید سوخت برای این راکتور را متوقف کند.

موقعیت تاسیسات هسته‌ای اراک

مجتمع آب سنگین اراک، یکی از سایت‌های بزرگ هسته‌ای ایران است که در ۷۵ کیلومتری شمال غرب اراک و در نزدیکی شهر "خنداب" قرار دارد. این پروژه هسته‌ای که عملیات ساخت آن در سال 1377 آغاز شد، در شهریور 1385 به منظور تامین سوخت نیروگاه 40 مگاواتی آب سنگین اراک به بهره برداری رسید.
ظرفیت تولید "مجتمع آب‌سنگین اراک" در ابتدای کار، بالغ بر 16 تن آب‌سنگین با غنای 899 درصد بود. افتتاح واحد آب‌سنگین اراک و کاربردهای پزشکی و درمانی حاصل از آن، نام ایران را در فهرست کشو‌رهای پیشرو در پزشکی هسته‌ای قرار داد. با گشایش این واحد صنعتی، ایران به عنوان نهمین كشور دارای تجهیزات تولید آب‌سنگین مطرح شد.
در سال 1386، طرح تولید آب‌سبک که از محصولات جانبی تولید آب‌سنگین است و در درمان و پیشگیری از سرطان کاربرد وسیعی دارد در مجتمع اراک کلید خورد.

مناقشه‌انگیز‌ترین‌ موضوع / راکتور تحقیقاتی اراک

راکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک، موسوم به (IR 40) یکی از 17 مرکز هسته‌ای ایران است، که به منظور مصارف تحقیقاتی و پزشکی و به عنوان جایگزین "راکتور تهران" راه‌اندازی شده است. عملیات اجرایی این پروژه که پایه آن در سال 2002 کامل شده بود، در سال 2004 آغاز شد.
نیروگاه 40 مگاواتی آب سنگین اراک که برای تولید رادیو داروها و رادیو ایزوتوپ‌ها جهت تشخیص و درمان پزشکی کاربرد دارد، در حال حاضر به مرحله بهره‌برداری نرسیده است و طبق آخرین اطلاعاتی که ایران به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ارائه کرده است، زودتر از سال 2014 راه‌اندازی نخواهد شد.
اما شاید بتوان مناقشه‌انگیز‌ترین بحث ایران و گروه 1+5 در جریان مذاکرات اخیر ژنو را همین راکتور تحقیقاتی اراک دانست. راکتوری که با همت و پشتکار دانشمندان هسته‌ای کشورمان مراحل ساخت خود را طی می‌کند.
راکتور تحقیقاتی اراک دارای ویژگی‌های منحصر به فردی است؛ به گونه‌ای که پیش از ایران، این فناوری تنها در انحصار دو کشور "آمریکا" و "فرانسه" بود. راکتور 40 مگاواتی، تحقیقاتی آب سنگین اراک که تاسیسات هسته‌ای اراک به منظور تامین سوخت مورد نیاز آن به بهره‌برداری رسیده است، قابلیت غنی‌سازی اورانیوم بدون نیاز به نصب "سانتریفیوژ" را داراست.
شاید بتوان یکی از علل سنگ‌اندازی‌های آشکار فرانسه و کارشکنی نهان آمریکا در جریان مذاکرات اخیر ژنو را در همین راستا تحلیل کرد. به عبارت دیگر دیپلمات‌های فرانسوی و آمریکایی با طرح ادعاهای واهی پیرامون راکتور تحقیقاتی اراک در صدد هستند تا مانع پیشرفت‌های علمی دانشمندان هسته‌ای ایران شوند و به این ترتیب انحصار فناوری غنی سازی بدون نیاز به سانتریفیوژ را برای خود نگه دارند.
در خرداد 1392، عملیات نصب محفظه اصلی راکتور و قسمت فوقانی آب‌سنگین اراک با حضور رئیس جمهور وقت آغاز شد. طرحی که در صورت بهره‌برداری امکان تولید "رادیودارو"ها و "رادیوایزوتوپ‌"ها را در داخل کشور فراهم می‌آورد و پیشرفت در زمینه‌های پزشکی و کشاورزی را تسهیل می‌کند.

"آب سنگین" چیست؟

آب سنگین، همان آب معمولی است که در هسته اتم هیدروژن آن، به‌جای یک پروتون، دو پروتون قرار دارد و به عبارت دیگر، به جای هیدروژن معمولی از یکی از ایزوتوپ‌های سنگین‌تر آن به نام "دوتریوم" تشکیل شده است. ویژگی آب سنگین این است که ظرفیت گرمایی بسیار بالاتری نسبت به آب سبک دارد و در واحد حجم، گرمای بیشتری را جذب می‌کند و در نتیجه توان خنک کنندگی آن بالاتر است.
با کمک این نوع از آب می‌توان "پلوتونیوم" لازم برای سلاح‌های اتمی را بدون نیاز به غنی سازی بالای اورانیوم تهیه کرد. از کاربردهای دیگر این آب می‌توان به استفاده از آن در راکتورهای هسته‌ای با سوخت اورانیوم، به عنوان مهارگر (Moderator) به جای "گرافیت" و نیز عامل انتقال گرمی راکتور نام برد.

غربی‌ها از چه می‌ترسند؟

همانطور که در بالا ذکر شد، "پلوتونیوم" که ماده اصلی تسلیحات هسته‌ای است، از محصولات و فراورده‌های آب سنگین محسوب می‌شود، و این امر از نکات مورد ادعای طرف غربی به ویژه آمریکا و فرانسه پیرامون برنامه صلح آمیز هسته‌ای ایران و راکتور آب سنگین اراک است.
برخلاف تصور غربی‌ها، هدف ایران از ساخت و ساز در تاسیسات آب سنگین اراک، ایجاد جایگزین برای راکتور تحقیقاتی تهران جهت مصارف تحقیقاتی و افزایش حجم رادیوایزوتوپ‌های پزشکی است. بنابراین جنجال غربی‌ها پیرامون این تاسیسات هسته‌ای را می‌توان در قالب سایر هجمه‌ها و دروغ‌بافی‌های طرف غربی تحلیل کرد.
از سویی دیگر، غربی‌ها بویژه آمریکایی‌ها و فرانسوی‌ها با طرح ادعاهای واهی پیرامون راکتور تحقیقاتی اراک در صدد هستند تا انحصار این فناوری کم نظیر( غنی‌سازی بدون نصب سانتریفیوژ) را برای خود حفظ کنند. این امر زمانی مشهود می‌شود که به تحلیل محتوای اظهارات دیپلمات‌های واشنگتن و پاریس بپردازیم.
سران دو کاخ "الیزه و سفید"، چه در جریان مذاکرات ژنو و چه پس از آن به کرات این گزاره را مطرح کرده‌اند: "راکتور آب سنگین اراک برای تولید پلوتونیوم مورد نیاز بمب‌هسته‌ای راه اندازی شده است و اگر ایران قصد مصارف علمی و تحقیقاتی دارد، مواد اولیه را از ما بخرد".
با اندکی کنکاش فکری در باب گزاره فوق به راحتی می‌توان هراس و سراسیمگی جبهه آمریکایی_فرانسوی از راکتور تحقیقاتی اراک را تحلیل کرد. نگرانی غرب(بالاخص آمریکا و فرانسه) از تولید پلوتونیوم در ایران نیست، آن‌ها پیشرفت‌های علمی و هسته‌ای جوانان این مرز و بوم را برنمی‌تابند.
در مجموع می‌توان گفت، نیروگاه اراک، مواد "رادیواکتیو" تولید نمی‌کند، بلکه "آب سنگین" تولید می‌کند که از آن برای "شکافت متوسط هسته اتم اورانیوم" در دیگر تاسیسات هسته‌ای ايران استفاده می‌شود که بازرسان آژانس بین‌المللی هسته‌ای بر آن‌ها نظارت کامل دارند.
جدیدترین این نظارت‌ها، بازرسی دیروز بازرسان آژانس انرژی اتمی از تاسیسات تولید آب‌سنگین اراک بود، که فراتر از تعهدات پادمانی ایران به موجب سند منعقد شده در 20 آبان سال جاری انجام گرفت.

جنجال‌ها و تهدیدات غرب علیه راکتور اراک

اما علاوه بر مذاکرات اخیر ژنو که در جریان آن، دیپلمات‌های غربی با کارشکنی و سنگ اندازی، موضوع تاسیسات هسته‌ای اراک را به یکی از موانع تفاهم تبدیل کرده بودند، پیش از آن نیز موتور پروپاگاندای تخریبی غرب در جهت برجسته‌کردن این سایت هسته‌ای روشن شده بود.
در همین راستا، در اواسط اسفند 1391، درست زمانی که مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه 5+1 در "آلماتی" مرکز قزاقستان در حال پیگیری بود، روزنامه انگلیسی "تلگراف" در ادامه پروپاگاندای ضد ايراني و اختلال در روند مثبت مذاکرت، با انتشار تصاویر ماهواره‌ای غير مستند از "نیروگاه آب سنگین اراک" مدعی شد ایران می‌خواهد از راکتور آب سنگین اراک برای تولید پلوتونیوم مورد استفاده در سلاح هسته‌ای بهره گيرد.
در تصاوير ادعایی تلگراف، حلقه‌هایی از بخار بالای نيروگاه اراک دیده می‌شود که طبق آن، روزنامه انگلیسی ادعا می‌کند ایران راکتور آب سنگين اراک را راه‌اندازی کرده و قصد توليد "پلوتونیوم" دارد.

در اين گزارش ادعا شده است ايران برنامه دومی "Plan B" براي "توليد بمب هسته‌ای" دارد.

همزمان با انتشار اين خبر، به طرز مشکوک و برنامه‌ريزی شده، ديگر رسانه‌های غربی و بويژه صهیونیستی که نتيجه مثبت مذاکرات را به سود دولت‌های خود نمی‌دیدند، سراسیمه شروع به فرافکنی و تحت شعاع قرار دادن روند مثبت مذاکرات ایران و گروه 5+1 در آلماتی کردند.
هجمه‌های لجام‌گسیخته غرب و صهیونیست‌ها علیه راکتور آب سنگین اراک تنها به حوزه رسانه و دیپلماسی محدود نمی‌شود، بلکه میلیتاریسم آن‌ها نیز همزمان به کار افتاده است؛ به گونه‌ای که در خرداد 1391، رویترز گزارش داد که کابینه رژیم صهیونیستی طرحی را برای منهدم کردن تاسیسات هسته‌ای اراک در دستور کار قرار داده است. طرحی که به گفته بسیاری از کارشناسان نظامی، در صورت وقوع "چرنوبیلی" دیگر را رقم می‌زند.
اما پس از مذاکرات ژنو نیز که به حصول توافقنامه میان ایران و گروه 1+5 انجامید، برخی دیپلمات‌های غربی در تکمیل شانتاژهای رسانه‌های متبوع خود، باز هم موضوع تاسیسات هسته‌ای اراک را به عنوان اهرمی برای فشار بر ایران مطرح کردند.
"وندی شرمن" نماینده آمریکا در گروه 1+5 که همچون مافوقش "جان کری" پیوسته میان واشنگتن و تل آویو در سفر است، در جدیدترین اظهارنظر خود، ایران را متهم کرد که هدفش از راکتور آب سنگین 40 مگاواتی اراک، مقاصد نظامی است.
"باراک اوباما" رئیس جمهور آمریکا نیز که همواره در اظهاراتش، استراتژی توهین‌آمیز "چماق و هویج" را در قبال ملت ایران بکار می‌برد، اخیرا در موسسه صهیونیستی "هایم سابان" ضمن بی‌اعتماد خواندن رئیس جمهور ملت ایران، تلویحا تهران را متهم کرده است که هدفش از ساخت و ساز در تاسیسات هسته‌ای اراک، اهداف نظامی است.