تثبیت آینده ای كه با شهادت قرین است

به گزارش نما ،یکی از موضوعاتی که در خصوص زندگی اهل بیت علیهم السلام مورد توجه ویژه رهبر معظم انقلاب هم قرار گرفته است مسئله ولایت و امامت حضرت ثامن الائمه (ع) است. رهبر انقلاب اشارات زیبایی در این زمینه داشته اند که در خلال آنها نکات بسیار قابل توجهی یافت می شود که درس آینده نگری را از سیره این امام همام استخراج می نماید.

نمونه ای از آینده نگری امام

بحث آینده نگری که از آغاز خروج حضرت  ثامن‌الحجج (ع) به سمت طوس در جای جای رفتار امام وجود دارد مورد عنایت ویژه رهبری در بیاناتشان قرار گرفته است و به کلیات آن پرداخته اند.

این آینده نگری در رفتار و بیان امام تا جایی است که وقتی حضرت عزم حرکت می کنند تمام خانواده و نزدیکان را جمع نموده و به آنها می فرمایند که گریه و زاری کنید. حضرت ثامن الحجج (ع) در این بیانشان تعبیر ثبور را بکار می برند. اهل لغت درباره این واژه نقل های بسیاری کرده اند.

گفته اند این واژه در اصل از مثبر الناقه گرفته شده که به محل وضع حمل شتر اطلاق می شود. علت نامگذاری هم این بوده که ثبور یعنی گریه و زاری‌ای که بتواند فرد عزا دیده را آرام کند، کما اینکه شتر وقتی حمل می کند رفع درد به او آرامش می داد. لذا از این جهت به گریه و ناله ثبور می گویند. اگر گریه برای مصیبت دیده سبکی بیاورد ثبور، و در غیر این صورت جزع و فزع است.

تثبیت آینده ای که با شهادت قرین است

وقتی حضرت حرکت خود را به سمت طوس آغاز نمودند، یکی از دوستداران و محبین اهل بیت بشارت داد به امام به اینکه ولیعهد شده اید. حضرت در پاسخ این مرد جملاتی را بیان فرمودند تا در تاریخ ثبت شود. فرمودند بدان که ولایتعهدی برای من به ولایت منتهی نمی شود، بلکه آینده امامت را تثبیت می کند.

حضرت به آن مرد فرمودند: لا تستبشر (1)، خوشحال نشو! إنّ هذا أمرٌ لا یتمّ؛ این مطلب یعنی پیشنهاد ولایتعهدی از سوی مامون هرگز به انجام نمی‌رسد. آگاه باش که این ولایتعهدی از سوی او هرگز به ولایت برای من منتهی نمی شود.

چون من و او دو اندیشه و روش متضاد داریم. او خلیفه جور است و اعتقاد و روشی مخالف من دارد. اگر آن روش، منتهی به ولایت من شود پس هرگز تفاوت و تضاد عمل و اعتقاد من با بینش و روش او نزد شیعه متجلی نمی شود.

اینجا امام قصد دارند به آن فرد و به کسانی که در آینده این روایت را می خوانند بفهمانند که من آینده دین را برای شیعه تضمین کردم.

حضرت در آنجا باز به خانواده می فرمایند که بر من گریه کنید مانند گریه و شیون کسانی که بر عزیز از دست رفته شان می گریند.

یعنی من با قبول ولایتعهدی که می دانم به شهادتم منتهی می شود می خواهم آینده ای را برای شیعه تثبیت نمایم که تثبیت آن آینده با این شهادت قرین است. بنابراین از حالا بدانید که شهادت بر من حتمی است.

شعر مدارس آیات و بیتی که امام رضا (ع) سرودند

نکته دیگری که حضرت آقا به آن پرداختند اشاره به دعبل شاعر اهل بیت است.

دعبل به اصرار حضرت در مجاورت مأمون با خواندن اشعار مشهور مدارس آیات (2) در آن مجلس احساس خطر کرد و این موضوع منجر به فرار او گردید.

در نهایت راهزنان به کاروانی که دعبل در آن بود حمله کرده و اشیاء قیمتی و اموال آنها را به سرقت بردند.

لکن وقتی رئیس راهزنان متوجه حضور دعبل، شاعر اهل بیت در این کاروان شد دستور داد تا اموال سرقتی را به صاحبانشان بازگردانند.

شعر مدارس آیاتی که محل تفسیر قرآن است. «قد خلت من تلاوتٍ» بعد ادامه می دهد تا جایی که به حضرت موسی بن جعفر (ع) می رسند و مصائب حضرت را می گویند.

سپس خود حضرت علی بن موسی (ع) اضافه می کنند که: «و قبرٌ بِطوسٍ یا لها مِن مصیبة» یعنی افسوس می خورم به مدفنی که در طوس است، چه مقدار مصیبت او بزرگ است. دعبل می پرسد آقا جان امامی که در طوس مدفون باشد ما نداریم.

حضرت فرمودند که او اشاره به وجود من دارد و مقصود از امامی که در طوس مدفون می شود منم.

باز در اینجا به دعبل می فرمایند که قبول ولایتعهدی با ابعاد و اوصاف و با توجه به آثاری که در آینده به جای خواهد گذاشت نشان می دهد به شیعه که اندیشه و روش بنی عباس مانند بنی امیه در نقطه مقابل خاندان پاک قرار دارد و مانع می شود که شیعه آن اندیشه و روش را بپذیرد و به کار بگیرد.

من نیز با قبول ولایتعهدی که به شهادتم منتهی خواهد شد به شیعه اثبات می کنم که بین ولایت مأمون و ولی شدن منِ امام رضا (ع) نه تنها
رابطه‌ای نیست بلکه تضاد است، نه تنها به ولایت و امامت برای منجر نمی شود که به شهادت من منتهی
می‌شود.

آینده شیعه را برای دوری از بنی امیه و بنی عباس و اندیشه و روش آنها ترسیم می کنم به گونه ای که این ولایتعهدی نمی گذارد که شیعه از حاکمان جور فریب بخورد و آن هرم منحرف از مسیر دین را بپذیرد.

ولایتعهدی یعنی اضافه نتیجه به منشأ اثر

در هر حال باید دانست که ولایتعهدی یک نقطه برجسته در سیره امام رضا (ع) است.

مقام معظم رهبری به واژه ولایتعهدی و تفسیر آن در کلامشان اشاره می کنند که ولایتعهدی یعنی اضافه مسبَّب به سبب؛ این به معنای اضافه نتیجه و اثر به منشأ است.

ولایتعهدی یعنی ولایتی که قرار است از پیمان، پیمانی که بین ولیّ و ولیعهد و بیعت مردم بر مبنای این پیمان حاصل می شود به دست بیاید.

حضرت نیز با قبول ولایتعهدی، یعنی با قبول این نکته که قرار است به ظاهر از پیمانی که مأمون با من می بندد ولایت برای من حاصل شود به همه انسانها فهماندم که هرگز راه و روش خلفای جور و پیمانی که به ظاهر آنها منعقد می کنند هرگز سبب، منشأ و سرچشمه ایجاد ولایت برای اهل بیت نخواهد بود. این همان آینده نگری ایست که مقام معظم رهبری به آن اشاره می کنند.

پی نوشت:

1- بشارت از بشره به معنای پوست گرفته شده است. به شادی ای که در پوست دیده شود بشارت می گویند. ولی اگر شادی فقط در قلب باشد از سرّ می‌گیرند و به آن سرور می گویند که معنای شادی پنهان دارد. این روایت شریف هم که می فرماید «المومن بشره فی وجهه» یعنی شادی مؤمن به گونه ای است که نمایان می شود.

2- این شعر با این ابیات آغاز می شود:

مَدارِسُ آياتٍ خَلَت مِن تِلاوَةٍ

وَمَنزِلُ وَحيٍ مُقفِرُ العَرَصاتِ

لِآلِ رَسولِ اللَهِ بِالخَيفِ مِن مِنىً

وَبِالرُكنِ وَالتَعريفِ وَالجَمَراتِ

تا می رسد به این بیت:

وَقَبرٌ بِبَغدادٍ لِنَفسٍ زَكِيَّةٍ

تَضَمَّنَها الرَحمَنُ في الغُرُفاتِ

و در این هنگام حضرت رضا (ع) می فرمایند این بیت را نیز به شعرت اضافه کن:

وَقَبرٌ بِطوسٍ يا لَها مِن مُصيبَةٍ

تُرَدَّدُ بَينِ الصَدر وَ الحَجَباتِ