طرح پزشكان در مناطق محروم به كجا رسید؟

به گزارش نما؛ اجرای طرح گذران دوره 4 ساله برای فارغ التحصیلان پزشکی در مناطق محروم و کم برخوردار کشور، چند سالی است که کارکرد خود را از دست داده و نتوانسته نیازهای پزشکی و درمانی مردم این مناطق را تامین کند. این در حالی است که پزشکان نیز، تمایل چندانی به گذراندن طرح خود در این مناطق ندارند و همین بی انگیزگی باعث شده تا شرایط خدمت مطلوب به مردم، تا حدود زیادی کم رنگ شود و بیماران مناطق محروم و کم برخوردار، برای درمانی بیماری، رنج سفر به مراکز استانها و پایتخت را به جان بخرند.
به گفته دست اندرکاران حوزه سلامت کشور، این طرح را می توان یک طرح شکست خورده در نظام سلامت تلقی کرد. زیرا، نه پزشکان انگیزه ای برای رفتن به مناطق محروم دارند و نه اینکه مردم این مناطق از امکانات و خدماتی که در دسترس آنها قرار گرفته است، رضایت دارند. بر همین اساس دکتر سیدحسن هاشمی وزیر بهداشت دولت یازدهم، به فکر ایده و جایگزین بهترین برای این طرح است و در ابتدای حضورش در وزارتخانه، پیشنهادی را ارائه داد که معتقد است می تواند در چند سال آینده، کمبود نیروی متخصص در مناطق محروم و کم برخوردار کشور را رفع کند.

این طرح باید روزی برداشته شود

وزیر بهداشت، یکی از کمبودهای مناطق محروم را "نیروی متخصص" دانست و گفت: در این زمینه راه حل اصلی آن است که ما تعرفه ترجیحی داشته باشیم تا بتوانیم هزینه بیشتری کرده و افراد بیشتری برای فعالیت در این مناطق جذب شوند. اما این امر باز هم کفایت نمی کند. اگر بخواهیم راه حلی پایدار را انتخاب کنیم، باید بومی گزینی را برای آموزشهای تخصصی مبنا قرار دهیم. به این ترتیب به دانشگاههای نقاط محروم البته در قالب قطب ها، اجازه دهیم خارج از ظرفیت بتوانند نیازهایشان را طی 5 سال یا حداکثر یک دوره پزشکی مثلا طی 7 سال آینده، برطرف کنند.
وی با اشاره به اجرای طرح پزشکان در مناطق محروم، اظهارداشت: این مبحث به یکی از دغدغه های شخصی بنده تبدیل شده، بی پیرایه بگویم این ظلمی است به جامعه پزشکی؛ یعنی سربازی اجباری برای خانمها و آقایان پزشک. این درحالیست که این افراد تعهداتشان را انجام داده اند اما به دلیل هزینه های تامین نیروی متخصص، این افراد پس از فارغ التحصیلی به اجبار به نقاط مختلف کشور فرستاده می شوند.
وزیر بهداشت ادامه داد: این طرح باید روزی برداشته شود. تصور می کردیم که با بومی گزینی نیرو های متخصص و خارج از ظرفیت برای مناطق محروم، بتوانیم این مشکل را حل کنیم. اما مجلس با 30 درصد کل ظرفیت موافقت کرد که البته در این صورت احتمال اینکه متقاضیان در رقابت کف نمره را کسب کنند، کم است. بنابراین ممکن است سهمیه مناطق محروم کامل نشود. از طرف دیگر این دلمشغولی و نگرانی را در ذینفعان و داوطلبان ایجاد می کند که 30 درصد سهمیه شان را از دست داده اند و این موضوع نیز ممکن است به نوعی با حقوق شهروندی آنها مغایرت داشته باشد اما در هر صورت این موضوع تصویب شده است.
هاشمی افزود: ما همچنان به دنبال هدف اولیه مان هستیم و خواستار آنیم که مناطق محروم هم با پرداخت بیشتر و هم با بومی گزینی پس از مدتی از نظر نیروی انسانی اشباع شوند. امیدواریم در این دوره بتوانیم این کار را انجام دهیم.

دلایل ناموفق بودن طرح پزشکان

دکتر ایرج خسرونیا رئیس جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران، اجرای طرح گذران خدمت پزشکان در مناطق محروم کشور را ناموفق دانست و گفت: از ابتدای انقلاب تا کنون، 3 یا 4 طرح برای حضور پزشکان متخصص در مناطق محروم کشور اجرا شده است.
وی با اشاره به تعداد زیاد فارغ التحصیلان زن رشته های پزشکی نسبت به آقایان در کشور، افزود: پزشکان زن به دلیل ازدواج، بچه دار شدن و سایر مسائل و مشکلات، نمی توانند به مناطق دور دست بروند.
معاون نظام پزشکی تهران بزرگ، بهترین روش جذب نیروهای متخصص پزشکی در مناطق محروم را، استخدام فارغ التحصیلان بومی عنوان کرد و افزود: دانشگاههای علوم پزشکی باید تسهیلاتی را برای جذب نیروهای بومی فراهم کنند و در مقابل از آنها تعهد بگیرند که بعد از استخدام، در همان منطقه خدمت کنند.
خسرونیا با اشاره به ضعفهای طرح گذران خدمت پزشکان در مناطق محروم، گفت: فارغ التحصیل پزشکی در شمال کشور، برای رفتن به جنوب و شرق کشور، با مشکلاتی مواجه است که اگر هم برود، اجباری است و همین مسئله باعث می شود که انگیزه لازم برای خدمت به مردم را نداشته باشد.
رئیس جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران ادامه داد: قطعا، فارغ التحصیل بومی برای خدمت به مردم منطقه محل زندگی خودش، از انگیزه بالاتری برخوردار است و اگر حمایت شود و امکانات و تسهیلات لازم در اختیارش قرار گیرد، بهتر می تواند به مردم همان منطقه محل سکونتش خدمت کند.
وی با اعلام اینکه طرح گذران خدمت پزشکی در مناطق محروم مربوط به زمان جنگ بود، گفت: قرار بود این طرح در سالهای محدود اجرا شود.
خسرونیا با عنوان این مطلب که پزشکان نیز همچون سایر شاغلین دوست دارند هر جان که خودشان انتخاب می کنند، مشغول کار شوند، افزود: حضور یک پزشک برای مدت 4 سال در مناطق محروم، با دلخوشی و رضایت کامل نیست و نمی تواند انگیزه خدمت او را فراهم کند.

پزشکان به مناطق محروم نمی روند

دکتر حسینعلی شهریاری رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با بیان اینکه کمبود پزشک در مناطق محروم یکی از مشکلات اساسی حوزه سلامت به شمار می‌رود،‌ گفت: متاسفانه یکی از مشکلات حوزه سلامت کمبود نیرو در مناطق محروم به ویژه حاشیه شهرها و در روستاهاست که سرانه درمان پیش‌بینی شده برای این مناطق نصف سرانه درمان شهرنشینان است.
وی با اشاره به وضعیت بهداشت و درمان مردم حاشیه‌نشین که به مراتب از روستاییان هم وخیم‌تر است، افزود: بدون‌شک تا زمانی که سرانه درمان روستاییان و شهرنشینان را مساوی نبینیم این تبعیض و بی‌عدالتی به صورت آشکار و واضح همچنان وجود دارد.
شهریاری با تاکید بر اینکه در قانون برنامه پنجم توسعه پیش‌بینی شده تا سرانه درمان روستاییان و شهرنشینان مساوی باشد، تصریح کرد: با وجود تاکید در قانون برنامه،‌ اما بازهم دولت در لایحه بودجه سال 93 این تبعیض را اصلاح نکرده است.
وی با بیان اینکه مناطق محروم جاذبه جذب پزشک را ندارد، یادآور شد: حقوق و مزایایی که در شهرها برای پزشکان در نظر می‌گیرند در مناطق محروم وجود ندارد به گونه‌ای که اختلاف چشمگیری بین درآمد پزشکان در شهرها و روستاها به چشم می‌خورد بنابراین در بسیاری مواقع نیروی انسانی پزشک حاضر به فعالیت و ارایه خدمت در این مناطق نیست.
شهریاری یادآور شد: به طور حتم تنها راهی که می‌توان پزشکان را برای ارایه خدمت در مناطق محروم جذب کرد، افزایش دو یا سه برابری درآمد این افراد در مناطق محروم است که متاسفانه هنوز تا اجرای این مهم فاصله زیادی در پیش است.
وی با یادآوری اینکه امروزه درصد بالایی از فارغ‌التحصیلان پزشکی را خانمها تشکیل می‌دهند، از خدمت نکردن برخی از این افراد در مناطق محروم انتقاد کرد و گفت: متاسفانه خانم‌ها در اغلب مواقع در مناطق دورافتاده خدمت نمی‌کنند که این مهم تبدیل به معضل جدی در حوزه سلامت شده است.
رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس یادآور شد: با وجود آنکه خانمها تعهد می‌دهند تا بعد از فارغ‌التحصیلی در مناطق محروم خدمت کنند اما به دلایل گوناگون از اجرای این تعهد سر باز می‌زنند، در حالی که وقتی در کشور آموزش رایگان برای افراد در نظر گرفته می‌شود آنها نیز باید بعد از پایان تحصیل به تعهد خود عمل کنند.
وی تاکید کرد: در چند سال گذشته بین 60 تا 70 درصد فارغ‌التحصیلان پزشکی، خانمها بودند که به دلایل مختلف طرح شان را در مناطق روستایی نمی‌گذرانند و سعی داشتند تا در مناطق برخوردار، ارایه خدمت کنند.
شهریاری افزود: با همه مواردی که ذکر شد، وزارت بهداشت درصد کمی از نیروها را می‌تواند به مناطق محروم بفرستد که بدون‌شک این تعداد نیز جوابگوی مناطق محروم نیست.
وی با ذکر راهکاری در مورد بهبود وضعیت جذب نیروی انسانی در مناطق محروم،‌ تاکید کرد: بر اساس مصوبه مجلس، 30 درصد این نیروها باید جذب مناطق محروم شوند که این امر شامل تمام گروههای پزشکی است. البته جذب 30 درصد نیروهای انسانی در مناطق محروم در کوتاه مدت شدنی نیست و در دوره‌ای بین 7 الی 8 سال می‌تواند بسیاری از مشکلات حوزه سلامت را رفع کند.

این طرح فقط یک تسکین است

دکتر رئیس کریمی عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به لزوم ایجاد شرایط مناسب در مناطق محروم برای دانشجویان پزشکی، گفت: گذراندن طرح برای حل مشکلات کمبود پزشک در مناطق محروم یک تسکین موقت است.
وی با اشاره به اینکه گذراندن طرح پزشکی برای دانشجویان رشته پزشکی در حالی اجباری است که دانشجویان رشته‌های غیر پزشکی ملزم به ارائه چنین خدماتی نیستند، تصریح کرد: از سوی دیگر با توجه به اینکه دانشجویان معمولا به اجبار به مناطق محروم فرستاده می‌شوند، انگیزه کافی برای ارائه خدمت در آن منطقه را ندارند.
رئیس کریمی افزود: به دلیل این بی‌انگیزگی، دانشجویان معمولا یا در پی آن هستند که در مناطقی خدمت کنند که به خانواده‌هایشان نزدیک باشند یا محلی که امتیاز بالاتری داشته باشد تا زمان طرح آنها زودتر به پایان برسد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران هدف از اجرای طرح پزشکی را مدیریت سلامت منطقه دانست و افزود: به دلیل کوتاه بودن مدت طرح و بی علاقگی دانشجویان این هدف محقق نمی‌شود.
رئیس کریمی تصریح کرد: معمولا وقتی پزشکی وارد منطقه محروم می‌شود، تنها حدود یک سال در آن منطقه می‌ماند و در این زمان تنها به کار معاینه بیمار و درمان می‌پردازد، در حالی که هدف اصلی طرح صرفا انجام کار درمانی در منطقه نیست بلکه مدیریت سلامت منطقه است که با توجه به شرایط موجود این هدف محقق نمی‌شود.
وی با اشاره به لزوم ایجاد تغییرات زیربنایی برای بهبود شرایط در زمینه گذراندن طرح و تامین سلامت مناطق محروم، اظهار کرد: لزوم گذراندن طرح از سوی دانشجویان پزشکی در مناطق محروم در واقع مسکن موقتی است که چندین سال است که از آن استفاده می‌شود، اما اثر بخشی لازم را ندارد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران ایجاد انگیزه کافی برای پزشکان در تمام سطوح پزشکی عمومی و تخصصی را برای ارائه خدمات پزشکی در مناطق محروم لازم دانست و خاطرنشان کرد: به صرف اجبار به اینکه پزشکان در مناطق محروم خدمت کنند، ممکن است باعث اعزام پزشکان به این مناطق شود، اما مطمئنا حضور کافی و موثر را در این مناطق نخواهد داشت.
ایجاد تفاومت فاحش در امکانات و شرایط مالی افرادی که در مناطق دور دست خدمت می‌کنند نسبت به دیگر پزشکان از نکاتی بود که رئیس کریمی به آن اشاره کرد و اظهار کرد: علاوه بر این امکانات مالی لازم است امکان کار با بیمار بر اساس تخصص پزشک نیز در این مناطق فراهم باشد.
وی با تاکید به اینکه پزشکان متخصص مناطق محروم ممکن است در طول هفته نیز یک بیمار نیز نداشته باشند، افزود: این نبود بیمار برای پزشکان متخصص در مناطق محروم به نوعی هدر رفتن منابع است.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران با تاکید بر لزوم وجود امکانات مالی و درمانی مناسب در کنار وجود بیمار کافی در بیمارستانهای مناطق محروم، گفت: این امر علاوه بر تاثیر گذاری پزشکان در این مناطق امتناع روحی و روانی آنها را نیز فراهم می‌کند و لازم است علاوه بر آن شرایط ادامه تحصیل این دانشجویان و امتیازات بیشتر برای آنان نیز ایجاد شود.
رئیس کریمی درباره لزوم ارائه امتیاز به پزشکان برای ارائه خدمت در مناطق محروم، گفت: برای بهبود شرایط و افزایش کاربری پزشکان در مناطق محروم چاره‌ای به غیر از ارائه چنین تسهیلاتی به دانشجویان نیست.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران حذف لزوم گذراندن طرح در مناطق محروم را در شرایط فعلی ناممکن دانست و تصریح کرد: در حال حاضر با توجه به کمبودهای موجود از نظر خدمات درمانی در مناطق محروم و حتی در سطح شهر تهران در رده‌های پرستاری، مامایی و علوم آزمایشگاهی امکان حذف طرح وجود ندارد، زیرا بخش زیادی از نیروی درمانی در این قسمتها به وسیله نیروهای طرح تامین می‌شود.
شرایط استخدامی پزشکان، اختیار بیمارستانها در این امر و عدم وجود امکانات کافی از دلایل لزوم ادامه اجرای طرح اجباری است که رئیس کریمی به آنها اشاره کرد و افزود: با شرایط موجود، پزشکان برای ارائه خدمت در مناطق محروم ترغیب نمی‌شوند.

بیماران هنوز رنج سفر به تهران را تحمل می کنند

کمبود پزشک متخصص و فوق تخصص در شهرها و روستاهای محروم و کم برخوردار کشور، باعث شده تا اغلب بیماران رنج سفر به تهران و مراکز کلانشهرها را تحمل کنند تا شاید دردشان را در مطب پزشکان درمان کنند. شاید اگر طرح پیشنهادی وزیر بهداشت و دست اندرکاران حوزه سلامت برای استفاده از نیروهای بومی و اختصاص سهمیه و تسهیلات بیشتر به دانشجویان پزشکی در مناطق محروم، اجرایی شود، در چند سال آینده از حجم سفرهای درمانی به مراکز کلانشهرها و پایتخت کاسته شود.