سنگر و قوت قلب نظام جمهوری اسلامی ایران

24 دی ماه برگزاری سومین نماز جمعه توسط مقام معظم رهبری صورت گرفت. اتفاقاً از نظر قمری و تاریخ هجری نخستین نماز جمعه‌ای است که پیغمبر اکرم(ص) اقامه فرمودند. بنابراین نکاتی از نماز جمعه را عرض می‌کنم. ان‌شاءالله برای همه ما مفید، مؤثر و اثرگذار باشد. نماز جمعه یکی از احکام یا برنامه‌های ارزشی اسلام و از ارکان نظام الهی است که خداوند متعال در دین اسلام تعبیه فرموده که در اهمیت آن همین بس که در کتاب عظیم، آسمانی و الهی اسلام آمده و بر آن تکیه شده است و می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نُودِي لِلصَّلَاه مِن يَوْمِ الْجُمُعَه فَاسْعَوْا إِلَى ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ»(1) از سوی خداوند متعال به مؤمنین خطاب شده است هنگامی که برای نماز جمعه فرا خوانده شدید بشتابید به سوی ذکر خدا و هر چه که سر راهتان وجود دارد، اعم از خرید و فروش رها کنید که این عمل برای شما بهتر است. روایات بسیاری بر ادای این فریضه آمده و تأکید فراوانی بر آن شده است که علما و دانشمندان اسلامی بر انجام آن تأکید فرموده‌اند. عده‌ای از علما، مراجع و کارشناسان الهی نماز جمعه را واجب عینی می‌دانند و عده‌ای هم واجب تخییری فتوا داده‌اند. در میان اهل تسنن از دیرباز نماز جمعه برقرار بوده است و به آن اهمیت زیادی داده‌اند و در کشورهای اسلامی روزهای جمعه مصلاها و مساجد مملو از نمازگزاران جمعه است و توجه زیادی به آن می‌کنند. هیچ‌گاه سراغ ندارم در کشورهای اسلامی این فریضه تعطیل شده باشد، لکن در کشور ما قبل از انقلاب اسلامی نماز جمعه برگزار نمی‌شد یا اگر برگزار می‌شد بسیار نادر و کم بود. قبل از انقلاب اسلامی فقط بعضی از مراجع نماز جمعه داشتند، لیکن اکثراً بر مبنای این که حکومت طاغوت و غیردینی است، فتوا به عدم اقامه نماز جمعه داشتند و می‌گفتند نماز جمعه باید در زمان حضور معصوم برگزار شود، اما به برکت انقلاب اسلامی و برقراری حکومت اسلامی ولی امر مسلمین و بنیانگزار جمهوری اسلامی فرمان برگزاری نماز جمعه را صادر فرمودند و نخستین نماز جمعه در نظام ولایی و الهی در تاریخ 5/5/58 به امامت مرحوم آیت‌الله طالقانی در دانشگاه تهران برگزار و به‌تدریج در سراسر کشور آغاز شد که تاکنون به حول و قوه پروردگار متعال در همه شهرها نماز جمعه اقامه شده است و می‌شود. آمار دقیقش را در تهران نمی‌دانم، ولی شاید نزدیک به دو هزار بار نماز جمعه در پایگاه حکومت اسلامی، تهران برگزار شده و برکات فراوانی برای امت اسلامی داشته است، دارد و ان‌شاءالله خواهد داشت که علاوه بر پاداش عظیم اخروی اجر فراوان دنیوی هم به بار آورده است. چند مورد از خیراتی را که از نماز جمعه نصیب امت اسلامی شده است عرض می‌کنم. اولین خیر حفظ و تداوم حضور مردم در صحنه سیاسی و اجتماعی است. یعنی مردم به‌وسیله هر هفته آمدن به نماز جمعه حضور در صحنه سیاسی، اجتماعی و اعتقادی‌شان را استوار کردند و دیگر برای همه عادت شده است. یکی از سران کشورهای غیراسلامی که با یکی از مسئولین کشور ما ملاقاتی داشت اظهار کرده بود شما انقلاب کردید، ما هم انقلاب کردیم، اما نتوانستیم مردم را در صحنه نگه داریم، لکن شما توانستید این کار را بکنید و این از برکات نماز جمعه است، برای این که مردم هر هفته می‌آیند و حضور پیدا می‌کنند. این یکی از برکات نماز جمعه است که حضور مردم همیشه در صحنه سیاسی، اجتماعی و اعتقادی حفظ کرده و مردم را به این فریضه عادت داده است. دومین خیر نشر معارف اسلامی و امور سیاسی است که امام فرمودند: «سیاستش بر دیانتش برتری دارد» که نقل به معناست. یعنی آن اندازه‌ای که مسائل سیاسی باید در نماز جمعه مطرح و به مردم آگاهی داده شود، شاید از مسائل اعتقادی یک مقدار بیشتر شود. تریبون عمومی نماز جمعه در هر هفته یک بار خطبه ایراد و معارف الهی برای مردم بیان می‌شود. همین جا از رادیو و تلویزیون تشکر می‌کنم که برنامه‌های نماز جمعه را پخش می‌کنند. نکته سوم بیان اخلاق و مسائل معرفتی توسط سخنرانان و دانشمندانی است که قبل از خطبه‌ها صحبت می‌کنند. یادم هست مقام معظم رهبری از تهاجم و شبیخون فرهنگی اعلام خطر کردند که در همان موقع حضرت آیت‌الله مصباح یزدی طومار شبهه‌افکنانی را که در داخل و خارج علیه نظام، اسلام و ولایت مطلقه فقیه جوسازی می‌کردند در هم پیچیدند و پاسخ همه اینها را به صورت مستدل و متکی بر اخبار، قرآن، عترت، فلسفه و کلام دادند و الحمدلله خداوند متعال آنها را به انزوا کشاند و ایشان از این مسئله سربلند بیرون آمدند و این خصوصیتی بود که نماز جمعه توانست در مدت حیاتش این اثر مثبت را بگذارد. گزارش‌های مختلفی که وزرا و مدیران مختلف کشور به مردم می‌دهند یا کارگزاران کشور عملکردشان را برای مردم بیان می‌کنند که امام راحل هم فرمودند مسئولین کارهایی را که انجام می‌دهند به مردم بگویند تا مردم بدانند و مطلع شوند که نظام دارد در مملکت برایشان کار می‌کند. بر این مسئله تأکید داشتند که نماز جمعه این کار را هم انجام می‌دهد که مسئولین، وزرا و مدیران به آنجا می‌آیند و کارهایی را در سمتی که دارند برای مردم روشن و بیان می‌کنند و مردم امیدوار می‌شود که نظام دارد برای تعالی مملکت و پیشرفت فرهنگ و اقتصاد آن تلاش می‌کند. مسئله چهارم ایجاد وحدت و همدلی میان اقشار مختلف مردم با حضور در نماز جمعه است. با شرکت در نماز جمعه افراد همدیگر را می‌بینند و با هم احوالپرسی می‌کنند، همه اقشار از وزیر، وکیل و مدیرکل گرفته تا کارمندان و کارگران در کنار یکدیگر می‌نشینند و گاهی هم با هم ارتباط پیدا می‌کنند و این باعث ایجاد وحدت بین امت اسلامی می‌شود. مورد پنجم به رخ کشیدن اجتماع عظیم مردم به دشمنان اسلام و ایران اسلامی است که نشان‌دهنده علاقه مردم به نظام و برنامه‌های نظام است و باعث یأس دشمنان برای نفوذ در بین امت و ملت اسلامی ما می‌شود که این از الطاف پروردگار متعال است. ششم شناخت مردم از ائمه جمعه و میزان دانش آنها در ایراد خطبه‌هاست، یعنی مردم اندازه علم، دانش، معرفت، آشنایی با اسلام، میزان اطلاع از اخبار و تحلیل‌های سیاسی را در مورد آقایانی که خطبه می‌خوانند، درمی‌یابند که چه کسی از همه بهتر می‌تواند این مسائل را بیان کند که با خلوص و اعتقاد قلبی که خطیب یا سخنران دارد، می‌تواند آگاهی خوبی به مردم بدهد و مردم هم نسبت به این آقایان شناخت پیدا می‌کنند و موقعی که لازم هست دنبال کسانی می‌روند که دانش و اطلاعات بیشتری دارند و در خطبه‌هایشان بسیار دقیق مطالعه کرده‌اند و این مهم است مردم مسئولین کشورشان را خوب بشناسند. همین طور مردم نسبت به سخنرانان قبل از خطبه‌ها شناخت پیدا می‌کنند و اینهایی را که برای سخنرانی و بیان مسائل عقیدتی، سیاسی، اعتقادی و کلامی آمده‌اند، می‌شناسند. خیلی از شخصیت‌ها گمنام بودند و الحمدلله به دنبال آمدن در نماز جمعه شناخته شدند مثلاً حضرت آیت‌الله جوادی آملی «حفظه الله» که در نماز جمعه در محضر ایشان بودیم خطبه‌هایی در نماز جمعه تهران و سپس قم ایراد کردند. از دیگر بزرگان می‌توانم آیت‌الله مصباح یزدی و آیت‌الله امینی را مثال بزنم.
مورد هفتم اثرگذاری برای گزینش در انتخابات مجلس، ریاست جمهوری و مجلس خبرگان است که کسانی که مورد توجه مردم قرار می‌گیرند یا خودشان کاندیدا می‌شوند یا کاندیدا معرفی می‌کنند و مردم به استناد شناختی که از اینها دارند به شناختی به کاندیدای معرفی شده توسط آنها دست می‌یابند و کاندیداهای مؤمن، عالم و دانشمند مورد نظر را انتخاب می‌کنند که اینها از برکات نماز جمعه است.
مورد هشتم مناجات و دعای دسته‌جمعی مؤمنین در پیشگاه خدای متعال و درخواست رحمت بیشتر از ساحت مقدس اوست که در میان جمعیت عظیم ـ‌‌که ان‌شاءالله همه مورد توجه خدا هستندـ دعای اشخاص خاصی هم که ارتباطشان با خداوند متعال نزدیک باشد برای همه رحمت می‌آورد و دعای جمعیت مستجاب می‌شود.
مورد نهم که در زمان جنگ بسیار مؤثر بود کمک‌های مردمی در نماز جمعه بود که هر کسی هر چه داشت برای جبهه‌ها می‌آورد.بیشتر رزمندگانی که می‌خواستند به جبهه‌ها اعزام شوند به نماز جمعه می‌آمدند و با تحولات مهم روحی که در نماز جمعه پیدا می‌کردند، به جبهه‌ها می‌رفتند.
دهمین مورد هم آنست که امام جمعه بتواند ارتباط روحی و قلبی با مخاطبان و نمازگزاران برقرار کند، یعنی بتواند با قلب مردم مرتبط شود، چون «آنچه از دل برآید لاجرم بر دل نشیند». امام جمعه باید خواسته‌های قلبی مردم و ایده‌های اسلامی و معرفتی مورد نیاز آنها را بیان کند. این موضوع بسیار مهم است و همیشه قلب‌ها با الهام و ایجاد مسائل فکری، عقیدتی و نظری زنده می‌ماند.
در نهایت به نظر برخی علما و کارشناسان اسلامی نماز جمعه واجب عینی نیست و واجب تخییری است، اما به نظر من واجب سیاسی است. با توجه به این که در دنیای پر از دشمن قرار گرفته‌ایم، حضور میلیونی مردم در نماز جمعه باعث خوف دشمنان اسلام و خشنودی مؤمنین در سراسر کشور و دنیا می‌شود، مثل فلسطینی‌ای که دارد مبارزه می‌کند یا هر مظلومی که در جای جای دنیا می‌جنگد، وقتی اهمیت حضور مردم در صحنه را نگاه می‌کند، قوت قلب می‌یابد و دوستان خوشحال و دشمنان مأیوس می‌شوند. حداقلش این است که نماز جمعه یک واجب سیاسی است که باید همه امت اسلامی در نماز جمعه‌ها شرکت کنند. بنابراین زن، مرد، پیر و جوان همه به نماز جمعه بیایند و «فَاسْعَوْا إِلَى ذِكْرِ اللَّهِ»، یعنی همه به یاد خدا بشتابند. خداوند می‌فرماید: «ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ»، برای شما بهتر است اگر بدانید.
*رییس ستاد نماز جمعه تهران تا سال 85

پی‌نوشت‌:
(1) قرآن کریم، سوره جمعه، آیه 9.