اولین گزارش آژانس درباره ایران بعد از توافق ژنو

به گزارش نما ، فضای حاکم بر گزارش اخیر آمانو نشان می دهد آژانس سعی دارد همسو و همراه با 1+5 در مواجهه با موضوع هسته ای ایران در سطح سیاسی به لحاظ فنی نیز با رویکردی همکاری نه بهانه جویی روند را ادامه دهد.
بیش از 11 سال است که پرونده هسته ای ایران یکی از مهم ترین موضوعات در دستور کار نشست های فصلی شورای حکام آژانس بین المللی است و رسم همیشگی اولین نشست فصلی شورا در سال 2014 از روز دوشنبه به مدت یک هفته آغاز به کار می کند.
در این نشست موضوعات مختلفی از جمله گزارش مدیرکل درباره ایران و سوریه و ژاپن و مسایل دیگر بررسی می شود.
گزارش اخیر آمانو درباره ایران در ساعات پایانی پنج شنبه اول اسفند، بعد از پایان مذاکرات ایران و 1+5 در وین در اختیار 35 عضو شورای حکام قرار گرفت.
این دومین گزارش مدیرکل آژانس درباره ایران در دولت "تدبیر و امید" است که با وجود اضافه شدن برخی مسایل و موضوعات به آن اما چارچوب و شاکله آن دست نخورده باقی مانده و تنها به حجم آن کمی اضافه شده است.

در عین حال برخی کارشناسان معتقدند مذاکره کنندگان و مسولان کشور باید مراقب این مساله باشند که اقدامات و همکاری های ایران در چارچوب همکاری های فراپادمانی که داوطلبانه و از روی حسن نیت صورت می گیرد مبادا با گنجانده شدن در لابه لای سطرهای گزارش رسمی آژانس به وظیفه ای مسلم تبدیل نشود چرا که پیش از کشورهای اروپایی اقدامات داوطلبانه ایران را به عنوان امری ملزم و قانونی جلوه داده اند.

این گزارش علاوه بر ارائه نتایج نظارت‌ها و راستی‌آزمایی از مراکز و تاسیسات هسته‌ای ایران از گزارش قبلی تاکنون به رسم گزارش‌دهی های معمولش به ارائه اقدامات این نهاد بین المللی به عنوان ناظر بر اجرای "برنامه اقدام مشترک" و نیز در اقدامات در ارتباط با "چارچوب همکاری" می پردازد.

آژانس در گزارش خود ضمن تایید اجرای شش اقدام عملی مقدماتی در ارتباط با "چارچوب همکاری" که 20 آبان به امضای رییس سازمان انرژی اتمی و مدیرکل آژانس در تهران رسید و طی سه ماه گذشته به اجرا درآمد، یادآور می‌شود که ایران برای اجرای 7 اقدام دیگر طی مذاکرات اخیر دو طرف در تهران تا تاریخ 15 مه 2014 (اردیبهشت 93) موافقت کرده است.

در عین حال نکته حائز اهمیت درباره هفت اقدام مورد اشاره در گزارش، موافقت ایران با پرداختن به موضوعی در چارچوب مطالعات ادعایی مندرج در زمینه گزارش نوامبر 2011 مدیرکل است.

بر همین اساس ایران موافقت کرده است که درباره توسعه چاشنی‌های انفجاری الکتریکی موسوم به EBW اطلاعاتی را ارایه دهد. به این ترتیب می‌توان گفت پس از سال‌ها ممانعت ایران از وارد شدن به بحث مطالعات ادعایی و ابعاد احتمالی نظامی مورد ادعای آژانس و برخی کشورها و با وجود رد ادعاهای مطرح شده ، ایران در دومین گام همکاری فراپادمانی با آژانس، به بحث مطالعات ادعایی وارد شده است

هم چنین آژانس تایید کرده است که غنی‌سازی 20 درصدی ایران در سایت‌های نطنز و فردو در چارچوب توافق ژنو به مدت شش ماه متوقف شده است.

بر اساس گزارش آژانس، برخلاف آن چه مقامات کشورمان درباره ذخایر اورانیوم غنی شده تا 20 درصد اعلام ‌کرده بودند، میزان سوخت 20 درصدی کشور حدود 160 کیلوگرم است، این درحالی است که پیش از این، مقدار سوخت 20 درصدی حدود 200 کیلوگرم اعلام شده بود. به نظر می‌آید حدود 35 کیلوگرم از اورانیوم غنی‌شده تا 20 درصد ایران به U3O8 از بعد از توافق ژنو تا گزارش اخیر آژانس تبدیل شده است.
قرار است در چارچوب توافق ژنو بخشی از ذخایر اورانیوم غنی‌شده تا 20 درصد ایران به اکسید اورانیوم و بخشی دیگر به اورانیوم تا سقف 5 درصد تبدیل شود.

هم چنین آژانس تایید و تاکید می‌کند که غنی‌سازی اورانیوم تا سقف پنج درصد با همان سرعت تولیدی که در گزارش قبلی‌اش به آن اشاره کرده است در سایت‌های غنی‌سازی ایران ادامه دارد و این روند برخلاف برخی اخبار و ادعاها متوقف نشده است. در همین چارچوب آژانس میزان اورانیوم غنی‌شده تا سقف 5 درصد ایران را تاکنون 7 هزار و 609 کیلوگرم اعلام کرده است.

بنا بر این گزارش، با توجه به همکاری‌های فراپادمانی ایران با آژانس اطلاعات جدیدی درباره برخی از تاسیسات، فعالیت‌ها و دستاوردهای هسته‌ای ایران در گزارش اخیر آژانس منتشر شده است که از این جمله می‌توان به:

تولید تقریبا 100 تن آب سنگین در سطح رآکتور از سال 2006 تاکنون

ساخت یک رآکتور تحقیقاتی آب سبک 10 مگاواتی با سوخت اکسید اورانیوم غنی‌شده تا 20 درصد که البته هنوز فرآیند انتخاب سایت این رآکتور در مراحل اولیه است
شناسایی مناطق مورد نظر برای ساخت نیروگاه‌های جدید هسته‌ای در چارچوب یک پروژه

ساخت سانتریفیوژهای گازی نوع جدید
و آغاز مراحل مقدماتی انتخاب سایت برای 5 تاسیسات اشاره کرد.

نکته قابل تامل در گزارش آژانس که به نوعی گزارش در گزارش است (گزارش نظارت بر اجرای توافق + گزارش همکاری ها در ارتباط با "چارچوب همکاری" در گزارش رسمی درباره مراکز و تاسیسات هسته ای ایران) این است که به نظر می آید برخلاف انتظار آژانس همان قدر که ایران در اجرای تعهداتش سریع و به موقع عمل کرده است، برای بررسی توضیحات و اطلاعات ارایه شده از سوی ایران به موقع و سریع عمل نمی کند.

علاوه بر این آژانس در گزارش خود در برخی موارد شش گام مقدماتی اعلام می کند که هم چنان در حال بررسی اطلاعات ارایه شده از سوی ایران است اما در موارد دیگر که بررسی پایان یافته است کلامی مبنی بر رفع ابهام از موضوعات مطرح نشده است و این ابهام هم چنان باقی است که روند حل و فصل و رفع ابهامات و سوالات آژانس به چه نحوی است؟ در عین حال ادبیات آژانس در این بخش تا حدودی بوی ابهام و دو پهلویی می دهد.
این تجربه برای همگان وجود دارد که کشورهای موثر در شورای حکام در سال 2007 بعد از این که ایران و آژانس بر سر مدالیته حل و فصل مسایل باقی مانده به توافق رسیدند از اعلام حل شش موضوع مطرح از سوی آژانس بسیار ناخرسند شدند و از این رو در سال های بعد از 2007 یکی از موانع تفاهم ایران و آژانس برای حل مسایل باقی مانده رویکرد این کشورها نسبت به امضا نکردن توافق میان ایران و آژآنس بوده است.

این رویکرد آژانس در حالی است که مقامات کشورمان بعد از اجرای شش گام اولیه اعلام کردند که انتظار دارند آژانس به نحو مقتضی موضوعات قبلی مورد بحث را در چارچوب گزارش آژانس مختومه اعلام کند.

ایران و آژانس در مذاکرات اخیر در چارچوب همکاری درباره رفع ابهام از هفت اقدام دیگر موافقت کردند که باید تا 25 اردیبهشت(15 مه 2014) انجام شود.

ارایه اطلاعات و دسترسی مدیریت شده به کارخانه کنسانتره اردکان

ارایه اطلاعات و دسترسی مدیریت شده به معدن ساغند یزد

ارایه پرسشنامه اطلاعات طراحی به روز شده درباره راکتور IR-40

اقدام برای توافق با آژانس در خصوص نهایی کردن رویکرد پادمانی برای راکتور IR-40

ارایه اطلاعات ذی‌ربط مورد توافق طرفین و ترتیب دادن یک بازدید فنی از مرکز لیزر لشکرآباد
ارایه اطلاعات درباره مواد منبع که نوز به ترکیب و خلوص مناسب برای تولید سوخت یا برای غنی‌شدن به صورت ایزوتوپی نرسیده‌اند
شایان ذکر است هفت اقدام مذکور در چارچوب همکاری‌های فراپادمانی و داوطلبانه از سوی ایران برای رفع ابهامات و سوالات آژانس صورت می‌گیرد.