از بیخوابی تا پرخوابی

به گزارش نما به نقل از ایرنا، انجمن جهانی پزشکی خواب روز چهاردهم مارس برابر با 23 اسفندماه را به عنوان روز جهانی خواب نامگذاری کرده و امسال شعار «خواب راحت، تنفس آسان، بدنی سالم» برای این روز انتخاب شده است.

براساس اعلام دبیر انجمن پزشکی خواب ایران حدود 80 نوع بیماری در رده اختلالات خواب قرار دارند که بی خوابی و وقفه تنفسی انسدادی حین خواب از شناخته شده ترین آنهاست.

به گفته خسرو صادق نیت، بسیاری از بیماری ها جزو عوارض اختلالات خواب هستند اما افراد آن را درک نمی کنند و گاهی عوارض آن را اشتباه می گیرند. به عنوان مثال، فرد تشخیص نمی دهد که قندخون یا فشارخون بالای وی ناشی از اختلالات خواب است.

اختلالات خواب، عوارض منفی زیادی برای افراد و جوامع به همراه دارند که کاهش راندمان کار افراد بی خواب یا دچار مشکل خواب، حوادث خطرآفرین در محیط های کاری، جاده ها و تصادفات مرگبار، افسردگی، ناراحتی های قلبی عروقی، تنفسی، گوارشی و بسیاری از مشکلات روحی و جسمی از جمله آنها محسوب می شود.

از همین رو مبحث خواب که شاید درنظر نخست، امری ساده و پیش پا افتاده به نظر برسد از جایگاه و اهمیت خاصی در تحقیقات پزشکی پیدا کرده و کلینیک ها و مراکز پژوهشی متعددی در جای جای جهان به منظور تحقیق، تشخیص و درمان اختلالات خواب راه اندازی و فعال شده است.

خوشبختانه این امر در کشور ما هم به خوبی و با فاصله بسیار اندک نسبت به کشورهای پیشرفته دنیا در دستور کار قرار گرفته و در هر سه عرصه تحقیق، تشخیص و درمان اقدامات خوبی صورت گرفته است که از جمله آنها می توان به ایجاد اولین فلوشیپ خواب و راه اندازی مرکز تحقیقات اختلالات خواب شغلی در سال جاری اشاره کرد.

هرچند انجمن پزشکی خواب ایران اقدامات مناسبی در زمینه برگزاری کنگره های بین المللی، سمینارهای فصلی و برنامه های بازآموزی برای پزشکان رشته های مختلف پیرامون اختلالات خواب به انجام رسانده و فعالیت های درمانی و تشخیصی خوبی در این رابطه در دست انجام دارد اما به نظر می رسد مردم هنوز اطلاعات چندانی درباره مباحث مربوط به خواب و اختلالات آن ندارند و همچنان باورهای غلط پابرجا هستند.

مدیرگروه نورولوژی دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا، یکی از شایع ترین شکایات بیماران را احساس خستگی و اختلال در تمرکز و حافظه به ویژه در نسل جوان عنوان کرد و گفت: این مشکلات، دلایل متعددی دارد اما یکی از اصلی ترین عوامل آن پدیده اختلالات خواب است که در این عارضه، بیمار نیاز به خواب بیشتری دارد و این نیاز به صورت چرت زدن در طول روز و احساس خستگی و عدم تمرکز و حتی پرخاشگری و بی حوصلگی، خودش را نشان می دهد.

**کیفیت خواب به اندازه کمیت آن مهم است

محمدحسین حریرچیان گفت: گاهی اوقات مدت زمان خواب، کافی به نظر می رسد اما کیفیت آن خوب نیست و به اصطلاح، خواب فرد سبک است و عمیق نمی شود که در این حالت هم برای فرد مشکلاتی ایجاد می شود.

بنابراین نمی توان گفت اگر فردی هفت ساعت در طول شب خوابید حتما خواب خوب و موثری داشته است.

وی یادآور شد: نیاز به خواب در همه انسانها یکسان نیست و با توجه به سن، شرایط فیزیولوژی و عادات و شرایط فرد متفاوت است اما بدن انسان به طور متوسط به هفت ساعت خواب در طول شبانه روز احتیاج دارد.

**کمبود خواب اثر تجمعی دارد

حریرچیان از خواب به عنوان مظلوم بخش زندگی انسانهای امروزی یاد کرد و گفت: در زندگی پرمشغله امروزی اشخاص به محض اینکه با کمبود وقت برای انجام کارها روبه رو می شوند اول از همه از ساعت های خوابشان کم می کنند و وقت خواب خود را به دیگر کارها اختصاص می دهند.

وی با بیان اینکه کمبود خواب، اثر تجمعی دارد، توضیح داد: به عنوان مثال اگر فردی، هر شب یک ساعت کمتر از معمول( هفت ساعت) بخوابد در پایان هفته مانند این است که یک شب اصلا نخوابیده است و تصور کنید که یک شب بیخوابی چقدر می تواند برای فرد مضر باشد.

** خواب روز به هیچ وجه، کمبود خواب شب را جبران نمی کند

عضو انجمن پزشکی خواب ایران به یکی از تصورات رایج درباره جبران کمبود خواب شب با خوابیدن در طول روز اشاره کرد و گفت: بسیاری از افراد به ویژه جوانان و نوجوانان در ساعت های پایانی شب وقت خود را به صرف کار با کامپیوتر و اینترنت می کنند که اغلب تا بامداد ادامه دارد و می گویند ما از ساعت 3 نیمه شب تا 10 صبح می خوابیم و کمبود خواب را جبران می کنیم.

وی اضافه کرد: مکانیزم بدن به گونه ای تنظیم شده که کارآیی خواب مربوط به خواب شب است مثلا در طول شب، دمای بدن کاهش می یابد و وضعیت قلبی عروقی افراد نسبت به روز متفاوت است.

این پزشک متخصص مغز و اعصاب تصریح کرد: خواب شب، منجر به استراحت کامل مراکز مغزی می شود و اگر ساعت خواب از 4 صبح تا 11 شب باشد با فیزیولوژی طبیعی بدن سازگار نیست و نمی تواند استراحت لازم را برای مراکز مغزی تامین کند.

وی توضیح داد: هورمون های مختلفی که در بدن ترشح می شود تابع سیکل شبانه روزی خاصی است و زمان مشخصی لازم دارد که در شب، ترشح هورمون ها راحت تر و با کیفیت بالاتر صورت می گیرد.

به گفته این استاد دانشگاه علوم پزشکی، هورمون رشد برای بچه ها در طول خواب شب بهتر ترشح می شود از همین رو والدین باید خواب شب کودکان و نوجوانان خود را جدی بگیرند.

وی تاکید کرد: بدترین کار این است که افراد در طول شب خودشان را مشغول کرده و بخواهند با خواب روز آن را جبران کنند.

**خوابهای نیمروزی نباید مزاحم خواب شب باشد

حریرچیان درباره خواب نیمروزی نیز گفت: این خوابها باید کوتاه باشد و حتی در حد 15 دقیقه هم کفایت می کند.

وی خاطرنشان کرد: خوابهای نیمروزی به ادامه فعالیت افراد و علاوه بر آماده کردن سیستم عصبی به تمدید انرژی آنها در نیمه دوم روز کمک می کند.

این پزشک متخصص درعین حال تاکید کرد که اگر خوابهای نیمروزی مزاحم خواب شب باشد اصلا توصیه نمی شود.

**مصرف داروهای خواب آور، درمانگر اختلالات خواب نیست

عضو انجمن پزشکی خواب ایران در مورد کسانی که برای مشکل بی خوابی به مصرف داروهای خواب آور روی می آورند، نیز گفت: مشاهده می شود افرادی بدون مراجعه و مشاوره پزشک به صورت خودسرانه داروهای خواب آور مصرف می کنند که بعضا عوارض منفی و مشکلات زیادی را برای بیمار به همراه می آورد.

وی افزود: داروهای خواب آور اغلب طول اثر طولانی دارند و ممکن است به خواب فرد در شب کمک کنند اما موجب خواب آلودگی او در طول روز می شوند و زندگی روزمره فرد را مختل می کند.

حریرچیان بیان داشت: از طرف دیگر، داروهای خواب آور معمولا ایجاد وابستگی می کنند و بعد از مدتی، میزان مصرف (دوز) قبلی دیگر جوابگوی بیمار نیست و او مقدار بیشتری دارو مصرف می کند تا بتواند بخوابد و اگر دارو را کنار بگذارد یا کم کند دچار مشکل می شود.

**مصرف داروهای گیاهی هم باید با مشورت پزشک باشد

عضو انجمن پزشکی خواب ایران در پاسخ به سوال خبرنگار ایرنا مبنی بر تاثیر داروهای گیاهی در رفع اختلالات خواب افراد نیز گفت: برخی افراد تصور می کنند داروهایی که اسم گیاهی دارند کاملا بی خطر هستند درصورتیکه ممکن است استفاده از این داروها و گیاهان نه تنها مفید نباشد بلکه بیماری فرد را تشدید کند.

وی یادآور شد: مطالعات خیلی دقیق و کارشناسی بر روی عوارض گیاهان دارویی انجام نشده است و حتی در مواردی مشاهده شده که این داروها وابستگی ایجاد کرده است.

حریرچیان به افرادی که برای فرار از بی خوابی یا اختلالات خواب به انواع داروهای گیاهی و شیمیایی متوسل می شوند توصیه کرد قبل از هرچیز به پزشک مراجعه کنند زیرا بسیاری از اختلالات خواب، ریشه در بیماری های دیگر دارد که باید ابتدا آنها تشخیص داده شده و درمان شوند.