جزئیات كشف دومین سیاره زمین مانند

محققان موسسه نجوم دانشگاه هاوايي با مشاركت فعال دكتر نادر حقيقي پور، ستاره شناس ايراني اين موسسه براي دومين بار موفق به كشف سياره همزاد زمين در خارج از منظومه شمسي شدند كه به زعم اخترشناسان احتمالا قابليت حيات دارد.

به گزارش ايسنا، اين سياره موسوم به GJ667CC در يك سيستم سه ستاره‌يي قرار دارد كه ستاره مركزي آن در فاصله 20 سال نوري از زمين قرار دارد. اين سياره داراي جرمي به اندازه 4.5 برابر زمين بوده و در فاصله‌اي از ستاره مركزي قرار گرفته است که آب مي‌تواند بر روي آن به شکل مايع بماند.

كشف نخستين سياره زمين مانند در سال 2010 ميلادي در محدوده حياتي ستاره Gliese 581g توسط اين گروه تحقيقاتي به جهانيان اعلام شد كه واكنش‌هاي متفاوتي در پي داشت.

دكتر نادر حقيقي‌پور، ستاره شناس ايراني موسسه نجوم دانشگاه هاوايي و از اعضاي اصلي اين گروه در گفت‌و‌گو با خبرنگار علمي ايسنا به تشريح جزئيات كشف سيارات زمين مانند فراخورشيدي و بازتاب اعلام آن در جامعه نجومي جهان پرداخته است.

حقيقي پور كه در سال 1999 دكتري خود را در رشته ديناميك سيارات از دانشگاه ميسوري دريافت كرده و دوره‌هاي پسادكتري را در دانشگاه‌هاي كاليفرنيا، نورث وسترن و موسسه كارنگي واشنگتن گذرانده از سال 2004 به موسسه نجوم دانشگاه هاوايي و برنامه زيست اختر‌شناسي اين موسسه پيوسته است. وي یکی از اعضای گروه کاری سیاره دوتایی از تلسکوپ فضایی کپلر است که در حال جست‌وجو برای كشف سیارات قابل سکونت هستند.

حقيقي‌پور در گفت‌وگو با خبرنگار علمي ايسنا با بيان اينكه حدود 400 ستاره توسط موسسه نجوم دانشگاه هاوايي رصد مي‌شود، گفت: در طول اين رصدها و پس از كشف اولين سياره زمين مانند، متوجه شديم يكي از ستاره‌هاي ديگر هم به احتمال زياد يك سياره شبيه زمين در دور خود دارد. بيش از يك سال زمان برد كه ما متقاعد شويم كه اين سياره شبيه زمين بوده و احتمال حيات در آن وجود دارد و در نهايت در فوريه سال 2012 خبر كشف دومين سياره زمين مانند كه احتمال حيات در آن وجود دارد اعلام شد.

اخترشناس موسسه نجوم هاوايي افزود: ستاره‌اي كه سياره‌اي مانند زمين به دور خود دارد، در يك سيستم سه ستاره‌‌يي به نام GJ667 قرار دارد.

وي با بيان اين كه سومين ستاره در اين سيستم به اندازه يك سوم خورشيد است، ادامه داد: دماي سطحي اين ستاره به اندازه 60 درصد خورشيد است. خورشيد داراي دماي سطحي 6 هزار درجه كلوين اما دماي سطحي اين ستاره 3700 درجه كلوين است؛ به همين دليل منطقه حياتي اين ستاره بزرگتر از منطقه حياتي خورشيد است كه تا 150 ميليون كيلومتري آن ( فاصله زمين تا خورشيد) كشيده شده است.

وي افزود: فاصله سياره زمين مانند كشف شده توسط گروه ما از ستاره مركزي، به اندازه 25 درصد فاصله زمين با خورشيد است.

حقيقي‌پور تصريح كرد: ستاره GJ667CC داراي دو سياره است كه اين سياره زمين مانند، سياره بيروني بوده كه در منطقه حياتي ستاره است. سياره نزديك‌تر به ستاره مركزي داراي فاصله‌اي كمتر از 10 درصد فاصله زمين تا خورشيد است.

وي افزود: جرم اين سياره (GJ667CC) به اندازه 4.5 برابر جرم زمين و مدت دوران اين سياره دور ستاره مركزي، 28 روز و مدار آن به اندازه 20 درصد بيضوي است در حالي كه مدار زمين به ميزان 98 درصد دايروي است. اين موضوع از آن جهت جالب خواهد بود كه در برخي مواقع سياره به دليل داشتن مدار بيضوي از منطقه حياتي ستاره مركزي بيرون مي‌آيد و دوباره به آن باز گردد؛ اما چون در مورد GJ667CC، اين خروج و ورود مجدد كم است، اهميتي در قابليت حيات اين سياره ندارد.

به گفته وي ستاره مركزي سياره كشف شده به اندازه 20 سال نوري از زمين فاصله دارد.

وي با بيان اينكه نخستين سياره زمين مانند سال 2010 در محدوده حياتي ستاره Gliese 581g توسط گروه تحقيقاتي كه وي نيز عضو آن است، كشف شد، گفت: پس از اعلام اين كشف در ماه ستامبر 2010، مانند هر كشف علمي ديگري دانشمندان دنيا سعي كردند كه صحت اين يافته را بررسي كنند.

گروه رقيب ما در اروپا، يك ماه بعد اعلام كرد كه به صرف رصدهاي خود و بدون در نظر گرفتن نتايج رصدهاي گروه ما قادر به تاييد يا رد ادعاي وجود چنين سياره‌اي كه امكان حيات در آن وجود دارد نيستند.

وي با بيان اينكه اين جريان بعد از كشف سياره تاكنون، وجود داشته و دارد گفت: پس از آن گروه ما همچنان بر روي ستاره Gliese 581g كار مي‌كرد تا با رصدهاي فراوان، وجود چنين سياره‌اي را اثبات كند. به طوري كه در طول سال 2011 رصدهاي بيشتري بر روي اين سياره صورت گرفت و نتايج آناليز نشان مي‌داد كه سياره كشف شده واقعي است.

اين فيزيك‌دان ايراني تصريح كرد: اين موضوع ادامه داشت تا اين كه در نوامبر سال 2011، گروه اروپايي مقاله‌اي را در اينترنت منتشر كرد كه نتايج رصدهاي آنها نشان مي‌داد بيشتر از چهار سياره در دور آن ستاره وجود ندارد؛ اما نمي‌توانستند درباره صحت ادعاي ما در وجود سياره‌اي كه امكان حيات در آن وجود دارد صحبت كنند.

حقيقي‌پور تصريح كرد: چندي پيش مقاله‌اي توسط يك گروه برزيلي به چاپ رسيد كه فعاليتهاي ما و گروه رقيب را بر روي اين ستاره آناليز كرده بود. اين گروه برزيلي اعلام كرد بر اساس مقدار رصد و داده‌هاي گروه ما و گروه اروپايي‌ها نمي‌توان به طور قطع اعلام كرد كه اين سياره وجود دارد يا خير؛ بنابراين به رصدهاي بيشتري طي سالهاي بعد احتياج است.

وي در پاسخ به اين سوال كه واكنش گروه شما در قبال اين مقاله چه بود گفت: گروه ما از ابتدا هم اعلام كرده بود كه بايد حدود دو تا سه سال اين سيستم ستاره‌‌يي فراخورشيدي را رصد كرد تا بتوان به طور قطع گفت كه آيا اين سياره وجود دارد يا خير.

حقيقي پور در گفت‌وگو با ايسنا در خصوص تفاوت دو سياره زمين مانند كشف شده كه امكان حيات دارند، افزود: تفاوت اين دوسياره بيشتر در جرم آنهاست. سياره GJ667CC جرم بيشتري از سياره Gliese 581g دارد؛ اما جرم آنها هنوز آنقدر كوچك است كه مي‌توان گفت كه زمين مانند است.

جرم سياره ستاره Gliese 581g دو برابر و نيم زمين و سياره جديد چهار و نيم برابر زمين است. همچنين سياره ستاره Gliese 581g داراي مدار دايروي است اما سياره GJ667CC مدار بيضوي دارد.

حقيقي‌پور خاطرنشان كرد: تنها چيزي كه از اين سياره‌ها مي‌دانيم اين است كه اين دو سياره در منطقه حياتي ستاره مركزي خود قرار دارند و به خاطر جرم و فاصله‌شان با ستاره مركزي، اين احتمال براي آنها وجود دارد كه حيات بر روي آنها به وجود بيايد اما اينكه آيا قابل سكونت بوده و يا آب بر روي آنها وجود دارد و يا داراي اكسيژن هستند غير قابل پاسخ است.

وي با بيان اينكه نزديك‌ترين ستاره به زمين پس از خورشيد در فاصله چهار سال نوري از منظومه شمسي قرار دارد، گفت:‌ دو ستاره Glise581 و GJ667C كه سياره‌هاي قابل سكونتي به دور آنها كشف كرده‌ايم حدود 20 سال نوري از خورشيد فاصله دارند.

حقيقي پور با بيان اينكه پيدا كردن سياره گرد نزديك‌ترين ستاره‌ها 10 تا 15 سال زمان نياز دارد، خاطرنشان كرد: نخستين رصد براي كشف اين دو سياره حدود 15 سال پيش انجام شد.

وي درباره اهداف پرداختن به اين موضوعات توسط موسسات تحقيقاتي نجومي بين‌المللي به ايسنا گفت: بزرگترين سوال اين است كه منظومه شمسي چگونه به وجود آمده است. در اين زمينه نمي‌توان بقيه هستي را ناديده گرفت چرا كه منظومه شمسي و خورشيد يك جزء بسيار كوچك كهكشان راه شيري هستند و كهشكان راه شيري هم يك جزء كوچك باقيمانده هستي است. براي اين كه از چگونگي به وجود آمدن منظومه شمسي اطلاع يابيم بايد نمونه‌هاي بسيار ديگري شبيه منظوميه شمسي را كشف و بررسي كنم.

حقيقي پور تصريح كرد: تمام سعي منجمان در كشف منظومه سياره‌اي و سياره‌هاي شبيه مشتري و زمين اين است كه نمونه‌هاي بيشتري از منظومه سياره‌‌يي داشته باشند تا بتوان اطلاعات بيشتري در خصوص چگونگي به وجود آمدن سياره‌ها و منظومه سياره‌‌يي و حيات كسب كرد.

گفتني است، دكتر حقيقي‌پور كه تحصيلات كارشناسي را در سال 1368 در رشته فيزيك دانشگاه تهران به پايان برده، مدارج كارشناسي ارشد و دكتري خود را در رشته فيزيك با گرايش سياره‌شناسي به ترتيب در سالهاي 1997 و 1999 در دانشگاه ميسوري آمريكا كسب كرده است.

وي كه مدت شش سال است به عنوان عضو هيات علمي در موسسه نجوم دانشگاه هاوايي فعاليت دارد يكي از اعضاي اصلي تيم تحقيقاتي جست‌وجوگر سياره‌هاي شبيه زمين است.