یك روش بسیار ساده برای محاسبه خمس وام

به گزارش تراز تاکنون چهار یادداشت با عنوان کلی "صندوق های قرض الحسنه خانگی" نوشتیم و در طی آن به مسائل مبتلا به مختلف در ارتباط با این صندوق ها پرداختیم؛ مسائلی همچون ربا، چگونگی کسر مبالغی برای کمک به مسجد یا خیریه از وام گیرندگان، حکم خرید طلا برای کم نشدن ارزش پول صندوق و همچنین موضوع چگونگی تعلق گرفتن خمس به این وام ها.
از آنجایی که موضوع خمس وام ها جزو آن دسته از مسائلی است که کمتر در خصوص آن صحبت شده است لذا برای مشخص تر شدن موضوع به دو استفتاء دیگر از مقام معظم رهبری در این رابطه اشاره می نماییم.
سؤال: آیا صندوق قرض الحسنه شخصیت حقوقی مستقلی دارد؟ اگر داشته باشد، آیا به سود حاصل، خمس تعلّق می‏ گیرد؟ اگر شخصیت حقوقی مستقلی نداشته باشد، کیفیت پرداخت خمس آن چگونه است؟
جواب: اگر سرمایه صندوق ملک شخصی اشخاص به نحو اشتراک باشد، سود حاصل از آن، نسبت به سهم هریک از اعضا ملک شخصی او خواهد بود و باید خمس آن را در زائد بر مؤونه سالش بپردازد. ولی اگر سرمایه صندوق ملک شخص یا اشخاص نباشد مثل اینکه از مال وقف عام و مانند آن باشد، سود حاصل از آن، خمس ندارد.
******
سؤال: تعدادی از افراد تصمیم به ایجاد صندوق قرض‏ الحسنه بین خود گرفته ‏اند تا هنگام نیاز به یکدیگر قرض الحسنه بدهند. هر عضو علاوه بر مبلغی که در ابتدای تشکیل پرداخته، بایستی هر ماه برای افزایش موجودی صندوق مبلغی را بپردازد، امیدواریم لطف فرموده چگونگی پرداخت خمس هر عضو را بیان فرمایید و در صورتی که سرمایه صندوق به طور دائمی به عنوان قرض در دست اعضا باشد، ادای خمس آن چگونه خواهد بود؟
جواب: اگر هر یک از افراد سهامدار، سهم شراکت خود را از منفعتِ کسب یا از حقوق خود بعد از پایان سال خمسی پرداخته باشد، واجب است خمس آن را بپردازد. ولی اگر آن را در بین سال داده است، در صورتی که دریافت آن برای او در پایان سال خمسی وی ممکن باشد، باید خمس آن را در پایان سال بدهد، و در غیر این صورت تا آن را از صندوق دریافت نکرده، پرداخت خمس آن بر او واجب نیست.


نکته: وقتی شما در طی سال خمسی چند قسط از وام را پرداخت نموده اید:
۱- یا قبل از سال خمسی آن وام را دریافت می نمایید:
در این حالت یا قبل از رسیدن سال خمسی آن را صرف مخارج جاری زندگی کرده اید یا تا رسیدن سال خمسی آن را خرج نکرده اید. اگر خرج شده باشد که خمسی بر گردن شما نیست وگرنه هرچقدر از وام در پایان سال خمسی تان باقی باشد به آن خمس تعلق می گیرد.
۲- یا بعد از آن وام را دریافت خواهید کرد:
در این حالت تا زمانی که وام را دریافت ننموده اید خمسی گردن شما نیست ولی به محض دریافت خمس آن مقدار از اقساط را که سال خمسی آن گذشته است باید بدهید. مثلاً در خلال سال خمسی گذشته ۸ قسط از وام را داده اید و چهار قسط هم در سال خمسی جاری پرداخت نموده اید. خمس آن هشت قسط الان بر عهده شماست اما در مابقی وام مانند شکل قبلی است (اگر خرج شد که هیچ وگرنه هرچه ماند خمس دارد البته با کسر آن بخش از خمس که داده اید).
نکته: یک نکته هم نباید از نظر دور داشت که اگر ما خمس اقساط پرداختی در هر سال را سر سال خمسی همان سال بدهیم هنگام دریافت وام دیگر خمسی بر گردنمان نیست و این کار خاصیتش این است که ما خمس را در چند نوبت داده ایم و دیگر نیاز نیست هنگام دریافت وام بخش قابل توجهی را برای خمس بپردازیم و می توانیم وام را به صورت کامل خرج کنیم.