به گزارش نما ، دکتر سعید زیباکلام از اساتید کنونی دانشگاه تهران که پس از انعقاد توافق نامه ژنو تا کنون بارهای بار از نگرانی های خود نسبت به مفاد این توافق نامه سخن گفته است در نامه ای سرگشاده خطاب به ریاست محترم جمهوری حجت الاسلام روحانی سوالاتی را مطرح نموده اند که متن این نامه در ادامه می آید.
رياست محترم جمهوري جناب آقاي حسن روحاني؛
با سلام و آرزوي عاقبت بخيري، در سخنراني اخير خود در همايش رؤساي نمايندگي‌هاي سياسي اظهاراتي كرده‌ايد كه به حسب انجام وظيفۀ امر به معروف و نهي از منكر لازم است پاره‌اي از آن‌ها را مورد بحث و تحليل قرار دهم.
در آن سخنراني گفته‌ايد يك عده كه به ظاهر شعار مي‌دهند "ولي بزدل سياسي‌اند. هر وقت مي‌خواهد مذاكره شود عده‌اي مي‌گويند ما هم داريم مي‌لرزيم. خوب به جهنم. برويد يك جاي گرم براي خودتان پيدا كنيد. چكار كنيم خداوند شما را ترسو و لرزان آفريده؟ ما چكار كنيم؟ تعامل‌هراسي غلط است مذاكره‌هراسي غلط است مفاهمه‌هراسي غلط است".
1. جناب آقاي روحاني! آيا از سر تدبير و اعتدال است كه مي‌پنداريد و هم مي‌گوييد كه منتقدان توافقنامه ژنو ـــ اعم از نمايندگان مردم، استادان دانشگاه و حوزه، و كثيري از دانشجويان و طلاب غيور و هشيار ـــ "بزدل سياسي‌اند"؟
2. آيا بواقع درست و روا مي‌دانيد كه رجال سياسي در قضاوت خود از منتقدان نقشي را هم به خداوند رحمان نسبت بدهند؟ هيچ تابحال انديشيده‌ايد كه اگر روا باشد همه چون شما رفتار كنند از آن خدا نزد خلائق چه باقي مي‌ماند؟ و ثانياً عرصۀ سياست، كه ظاهراً جنابعالي خود را در آن بسيار متبحّر و ماهر مي‌دانيد، چه صورت و سيرتي پيدا مي‌كند؟ آيا روشن نيست كه در اين صورت عرصۀ سياست با چه هرج و مرج و آشفتگي‌اي مواجه خواهد شد؟ و چه حق‌كشي‌ها و خونريزي‌هايي درپي خواهد داشت؟ آيا بهتر نيست زين‌پس از دادن نقش به خداوند سبحان در تمام قضاوت‌هاي خود دربارۀ انسان‌ها اكيداً خودداري كنيد؟
3. آيا مصلحت نمي‌دانيد مشخص كنيد كداميك از منتقدان و در كجا گفته‌اند ما از مذاكره مي‌لرزيم و يا از تعامل و مفاهمه هراس داريم، از آن روي كه ملت ايران مپندارد كه سخنان رئيس‌جمهور مصداق ندارد و با واقعيت نمي‌خواند؟
گفته‌ايد "ما شعور مي‌خواهيم، ما تدبير مي‌خواهيم" و "يك نمونه‌اش همان توافق ژنو بود … قدم بسيار مهمي برداشته شد. هم اصل غني‌سازي و هم حق غني‌سازي ما پذيرفته شد و اعمال اين حق در چارچوب نياز منطقي كشورمان بايد باشد، اين هم پذيرفته شد…".
4. جناب آقاي روحاني! آيا شما واقعاً نمي‌دانيد كه "حق غني‌سازي" ايران حتي يكبار هم در توافقنامۀ ژنو ذكر و قيد نشده است؟ آيا شما واقعاً نمي‌دانيد كه بر سر ذكرشدن حق غني‌سازي ايران در توافقنامۀ ژنو، ميان وزير امور خارجه شما و جان كري وزير امور خارجه آمريكا مناقشه‌اي درمي‌گيرد و نهايتاً وزير امور خارجه متخصص و مدبر و هوشيار شما متوجه مي‌شود كه ذكر نشده و او اشتباه مي‌‌كرده است؟
5. جناب آقاي روحاني! اينكه گفته‌ايد شعور و تدبير مي‌خواهيد و يك نمونه‌اش همان توافقنامۀ ژنو بود كه در آن "حق غني‌سازي ما پذيرفته شد"، مابقي تدبيرهاي دولت شما به همين ترتيب و منوال است؟ آيا خسارات بسيار سنگيني كه بخاطر ماجراي نفتي كرسنت به ايران خورده است نمونه‌اي ديگر از آن تدبير مطلوب و منظور جنابعالي است؟
6. جناب آقاي حسن روحاني! آيا اينكه مي‌گوييد "اِعمال اين حق غني‌سازي در چارچوب نياز منطقي كشورمان بايد باشد، اين هم پذيرفته شد"، خلاف واقع نيست؟ آيا شما واقعاً نمي‌دانيد در توافقنامۀ ژنو هيچ ذكر و قيدي از "نياز منطقي" نشده است؟ آيا شما واقعاً نمي‌دانيد كه بخش چهارم توافقنامۀ ژنو دربارۀ چارچوب غني‌سازي ايران چه مي‌گويد؟ آيا به زباني ساده نمي‌گويد: 1. برنامۀ غني‌سازي ايران بايد با آمريكاييان مورد مذاكره و متقابلاً تعريف شود؟ 2. كه شاخص‌هاي برنامه غني‌سازي ايران بايد با آمريكاييان مذاكره شود و سپس متقابلاً مورد توافق قرار گيرد؟ 3. كه اين شاخص‌ها بايد با نيازهاي عملي ايران سازگار باشد، نيازهاي عملي‌اي كه به تبع بايد با آمريكاييان مورد مذاكره و موافقت قرار گيرد؟ 4. كه دامنه و سطح و ظرفيت فعاليت‌هاي غني‌سازي ايران بايد با آمريكاييان مورد مذاكره و موافقت قرار گيرد؟ 5. كه مكان فعاليت‌هاي غني‌سازي و نيز مكان ذخيره‌سازي اورانيوم غني‌شده بايد با آمريكاييان مذاكره و موافقت شود؟ 6. كه حتي مدت‌زمان اين فعاليت‌ها بايد با آمريكاييان مورد مذاكره و موافقت قرار گيرد؟
6. آيا مقصود شما از اينكه گفته‌ايد "تمام حقوق ايران از جمله حق غني‌سازي در توافقنامۀ ژنو به رسميت شناخته شده است(20 آذر 92)، همين حضور و نقش تعيين‌كنندۀ آمريكا در تمام پيچ و خم برنامۀ هسته‌اي ايران است؟ آيا امكان دارد تنها يك كشور ديگر را نام ببريد كه حق غني سازي‌اش از اين ميزان تدبير و عقلانيت بهره برده است؟
7. آيا شما مي‌توانيد توضيح دهيد با وجود نابودكردن تمام ذخاير اورانيوم 20٪ غني‌شده، اضمحلال دستگاه‌هاي غني‌سازي 20٪، عدم نصب سانتريفيوژهاي نسل جديد، عدم توليد و ذخيره‌سازي سانتريفيوژهاي نسل جديد، اكسيدكردن تمام اورانيوم‌هايي كه پس از توافقنامۀ ژنو زير 5٪ غني شده‌اند، عدم راه‌اندازي بيش از ده هزار سانتريفيوژ از كل موجودي نوزده هزار سانتريفيوژ، توقف و تعطيل غني‌سازي بالاي 5٪ در تمام مراكز هسته‌اي ايران، عدم راه‌اندازي رآكتور اراك، عدم حمل سوخت يا آب سنگين به سايت رآكتور، عدم توليد سوخت بيشتر براي رآكتور اراك، عدم نصب قطعات باقيمانده رآكتور اراك، تعطيل بازفرآوري و يا ساخت تأسيسات براي بازفرآوري، در اختيارگذاردن اطلاعات و بازرسي‌هاي بي‌سابقه از نطنز و فردو و اراك، و نيز بازرسي كارگاه‌هاي ساخت سانتريفيوژ و چرخنده‌ها، انبار سانتريفيوژها و چرخنده‌ها، معادن اورانيوم، و كارخانجات تغليظ اورانيوم، چگونه مي‌توان ادعا كرد كه "دستاورد قطعي اين توافق اوليه، به رسميت شناخته‌شدن حقوق هسته‌اي ايران است"(3/9/92، در نامه به رهبريت انقلاب) و ما "به هيچ عنوان از حقوق مسلم‌مان عقب‌نشيني نخواهيم كرد"(21/5/ 93 سخنراني در همايش سفرا و مسئولان وزارت خارجه)؟
8. در همين سخنراني اخير(21/5/93) گفته‌ايد "ما خودمان آژانس را دعوت مي‌كنيم. پذيرفتيم دوربين‌هاي آژانس بالاي سر دستگاه‌هاي غني‌سازي ما نصب شوند". اي كاش در همانجا و يا در آينده به ملت ايران توضيح دهيد اين اقدامات اعتمادساز و تنش‌زدايِ مدبرانۀ دولت شما چه ثمراتي براي ايران داشته است؟ آيا اينك خيال آمريكايي‌ها از برنامۀ هسته‌اي ايران آسوده شده است و انتظارات و خواسته‌هاي بي‌پايان‌شان به اتمام رسيده است؟ اينك كه آمريكاييان و اروپاييان مي‌توانند به طور سرزده و روزانه به هر مكان و تأسيساتي كه كمترين احتمال ربط و نسبتي با برنامۀ هسته‌اي ايران داشته باشد، دسترسي و بازرسي داشته باشند آيا تعليق و توقف بخش اعظم برنامۀ هسته‌اي ايران مرتفع شده است؟ آيا اموال مسدودشدۀ ايران آزاد شده است؟ آيا ايران زين‌پس نفت خود را آزادانه مي‌فروشد؟ آيا تجارت و مبادلات پولي ايران آزادانه انجام مي‌شود؟ آيا تحريم‌هاي شوراي امنيت، اتحاديه اروپا، و آمريكا همگي منتفي شده است؟
در اين سخنراني همچنين گفته‌ايد "پايه‌هاي تحريم شكسته شده" است. و در كنفرانس خبري بعد از پذيرش توافق ژنو نيز گفته‌ايد "همه تحريم‌ها قدم به قدم با ادامه مذاكرات برداشته مي‌شود، نكته ديگري است كه در اين توافق بر آن تصريح شده است"(3/9/92). نيز در گزارش 100 روزه گفته‌ايد "در اين توافق آمده ديگر هيچ تحريم جديدي اجرا نخواهد شد"(6/9/92). نيز گفته‌ايد "توافق ژنو… يعني شكستن سد تحريم …"(24 دي ماه 92 سخنراني در جمع مردم اهواز). و بالاخره، گفته‌ايد "امروز تحريم‌ها عليه ملت ايران شكسته شده است"(7 بهمن 92 ديدار با فعالان اقتصادي هرمزگان در خارج از كشور).
9. جناب آقاي روحاني! آيا شما واقعاً نمي‌دانيد كه پايه‌هاي اصلي تحريم عبارتند از: 1. تحريم فروش نفت، 2. تحريم بانكيِ نقل و انتقال اموال مسدودشدۀ ايران، 3. قطعنامه‌هاي تحريمي شوراي امنيت سازمان ملل، 4. تحريم‌هاي اتحاديه اروپا، 5. تحريم‌هاي آمريكا؟
10. جناب آقاي روحاني! آيا شما واقعاً نمي‌دانيد كه مطابق توافقنامۀ ژنو و هم در عمل به هيچيك از اين تحريم‌ها كمترين خللي وارد نشده است؟
11. با توجه به اينكه اصلاً و ابداً در توافقنامۀ ژنو تصريح نشده است كه "همه تحريم‌ها قدم به قدم با ادامه مذاكرات برداشته مي‌شود"، آيا اين سخن خلاف ... نيست؟ آيا مصلحت نيست براي تنوير افكار عمومي اعلام كنيد كدام يك از اركان اصلي تحريم‌ها ظرف هشت ماه گذشته با ادامۀ مذاكرات برداشته شده است؟
12. با توجه به اينكه در توافقنامۀ ژنو ذكر شده است كه "هيچ تحريم جديد مرتبط با هسته‌اي توسط شوراي امنيت سازمان ملل انجام نخواهد شد"، "هيچ تحريم جديد مرتبط با هسته‌اي توسط اتحاديه اروپا انجام نخواهد شد"، و "دولت آمريكا… از تحميل تحريم‌هاي جديد مرتبط با هسته‌اي خودداري خواهد كرد"، آيا واقعاً براي شما روشن نيست كه تمام تحريم‌هاي شوراي امنيت و اتحاديه اروپا و آمريكا از قديم تا زمان توافقنامۀ ژنو قرص و محكم پابرجا هستند؟ آيا واقعاً براي شما روشن نيست كه تحريم‌هاي جديد مرتبط با هسته‌اي است كه اعمال نخواهد شد و نه تحريم‌هاي جديد غير مرتبط به برنامه هسته‌اي ايران؟ آيا در اين صورت، اين سخن شما در گزارش 100 روزه به مردم اشتباه و گمراه‌كننده نيست كه "در اين توافق آمده ديگر هيچ تحريم جديدي
اجرا نخواهد شد"؟
13. آيا در صورت مبناقراردادن توافقنامۀ ژنو، اين سخن وزير امور خارجۀ دولت شما خلاف واقع نيست كه "تحريم نفتي ايران متوقف مي‌شود و … درآمدهاي نفتي آزاد خواهد شد"(3/9/92)؟
14. آيا اين سخن وزير خارجۀ دولت شما خلاف واقع نيست كه "بر اساس توافقنامۀ ژنو، همۀ تحريم‌هاي شوراي امنيت و تحريم‌هاي دوجانبه و چندجانبه برداشته خواهد شد"(27/9/92).
15. جناب آقاي روحاني! گفته‌ايد "همۀ صاحب‌نظران، همه اساتيد و همه دانشجويان عزيز بايد بيايند و واقعيت‌ها را به جامعه امروز بگويند … كه اين توافق اوليه … چه گره‌هايي را در جامعه باز مي‌كند"(16 آذر 92). متأسفانه هيچيك از آن صاحب‌نظران و اساتيد و دانشجويان عزيز قدم پيش نگذاشتند تا گره‌گشايي‌ها را براي مردم بازگو كنند. آيا مصلحت نمي‌دانيد اينك كه حدود هشت ماه از انعقاد آن توافقنامه مي‌گذرد به مديران ذي‌ربط دولتي دستور دهيد گره‌گشايي‌هاي توافقنامۀ ژنو در حوزۀ خود را ـــ هواپيمايي كشوري، كشتيراني، صنعت بيمه، بانك‌ها، و مؤسسات مالي و پولي، تجارت مواد پتروشيمي، صنعت نفت اعم از فروش و اكتشاف و استخراج، مواد غذايي و دارويي ـــ با ذكر عدد و رقم و تاريخ رسماً و علناً به ملت ايران اعلام كنند؟ همان ملتي كه به زعم شما به شما گفته‌اند تقابل را نمي‌پذيريم و در پي تعامل سازنده با جهان هستيم …. در برخورد با بيگانگان از منطق و استدلال از موضعي شجاعانه و مدبرانه، با در نظرگرفتن منافع بلندمدت حركت خود را آغاز كنيد". همان ملتي كه خواستش به زعم شما "مبناي" شما در سياست خارجي، مذاكرات هسته‌اي و تعامل با جهان است. ...
16. جناب آقاي روحاني! جنابعالي از همان نخستين روز انعقاد توافقنامۀ ژنو تا به سخنراني اخير خود در همايش سفرا علي‌الدوام به بيان‌‌هاي مختلف از ترك برداشتن، شكستن سد تحريم، شكسته‌شدن تحريم‌ها سخن گفته‌ايد. آيا براي خود شما دلالت‌آميز نيست كه بعد از هشت ماه، اينك در يك سخنراني از اطمينان‌داشتن به شكستن تحريم‌ها سخن مي‌گوييد و لحظاتي بعد، از اينكه "تحريم را داريم مي‌شكنيم و افتخار هم مي‌كنيم و بلند و شجاعانه هم مي‌گوييم، آن‌ها خودشان هم مي‌دانند كه تحريم را چه طور داريم مي‌شكنيم"؟ بالاخره، آقاي رئيس‌جمهور! تحريم‌ها مطابق تدبيرهاي اعتدالي و تنش‌زدايانۀ متخصصانِ مدبر و هوشيار وزارت امور خارجه شكسته شده است و يا دولت ايران، به رغم اطلاع آمريكاييان و هم‌دستان اروپايي‌شان، شجاعانه و با افتخار در تلاش است تا تحريم‌ها را بشكند؟
17. جناب آقاي روحاني! حقير از سر عشق به انقلاب، و گونه‌اي احساس اسرارآميز نسبت به آن‌هايي كه سر عهد و پيمان‌شان استقامت ورزيدند و پرواز پيشه كردند، در كمال احترام به جنابعالي توصيه مي‌كنم: هشت ماه بعد از توافقنامۀ ژنو، به ملت ايران شسته و پوست‌كنده بگوييد از برنامۀ هسته‌اي ايران چه باقيمانده است و در مقابل چه ميزان از تحريم‌ها به واقع مرتفع شده است، و اين همه تلاش‌هاي مسالمت‌جويانۀ اعتمادسازِ سرشار از لبخند دل‌انگيز براي رفع تحريم‌ها چه ارمغاني براي چرخيدن زندگي و معيشت مردم داشته است. جنابعالي كاملاً به آنچه مي‌گويم وقوف داريد چرا كه در همين سخنراني مورد تحليل، براي نخستين بار صراحتاً تأكيد مي‌كنيد كه "برنامۀ دولت در زمينه اقتصادي و اجتماعي بدون در نظر گرفتن موفقيت يا عدم موفقيت مذاكرات هسته‌اي است"، و حال آنكه بيش از هشت ماه پيش در گزارش 100 روزه باز هم صراحتاً تأكيد مي‌كنيد "قول ما به مردم اين بود كه در كنار اينكه سانتريفيوژ مي‌چرخد، زندگي مردم و اقتصاد هم بچرخد. امروز الحمدلله به اين نكته رسيديم، يعني هم سانتريفيوژ مي‌چرخد و هم ان‌شاءالله از اين به بعد زندگي مردم بهتر خواهد چرخيد"(6 آذر 92).
18. جناب آقاي روحاني! آيا مصلحت نمي‌دانيد براي تداوم همراهي و اميدواري و استقامت ملت ايران به ملت ايران شفاف بگوييد دربارۀ آمريكاييان چه فكر مي‌كرديد و در عمل چه شد؟ مصلحت نمي‌دانيد بگوييد: ملت ايران! ما بر اين پندار بوديم كه دولت‌هاي پيشين با منطق و استدلال صحبت نكرده‌اند و اگر ما چنين كنيم به سلامتي و خوشي مشكلات‌مان با آمريكايي‌ها حل مي‌شود و پايِ هم پير مي‌شويم؟!...
(...)
جناب آقاي روحاني! گفته‌ايد: "ما دلمان مي‌خواهد با همه جهان و همه آن‌هايي كه مي‌خواهند با ما رفتار خوب داشته باشند و مخاصمه نداشته باشند، مسائل‌مان را حل كنيم، حتي با آن‌هايي كه ساليان دراز تنش داشتيم، اگر در برابر حقوق ملت ايران سر فرود بياورند حتماً تنش را كاهش خواهيم داد. حتي از اين مرحله هم جلوتر خواهيم رفت؛ مي‌توانيم به روابط عادي در آينده برسيم البته اگر اطمينان كنيم كه منافع ملي ما تضمين است".
23. جناب آقاي روحاني! شما واقعاً بر اين باوريد كه آمريكايي‌ها "مي‌خواهند با ما رفتار خوب داشته باشند" و "در برابر حقوق ملت ايران سر فرود بياورند"؟
24. جناب آقاي روحاني! امكان دارد شفاف براي ملت ايران تشريح كنيد در اين يك سال اخير چه اتفاقي در ساز و كارهاي نهادهاي سياست‌گذاري دولتي و كنگره آمريكا رخ داده كه شما را اين قدر به آمريكايي‌ها و سياست‌هايشان در قبال ايران خوشبين و اميدوار كرده است؟
25. جناب آقاي روحاني! امكان دارد براي ملت ايران تشريح كنيد كداميك از سياست‌هاي خارجي آمريكا از شكل استكباري و سيطرۀ هر چه بيشتر بر مال و جان و فرهنگ ساير ملل و نقض و نفي حقوق‌شان، به‌ويژه ملل مسلمان، در يك سال اخير تغيير كرده است؟
(...)
28. جناب آقاي روحاني! آيا توپ و تشر تند و تيز جنابعالي قرار است منتقدان قابل پيش‌بيني اين قبيل سياست‌ها را پيشاپيش بلرزاند و بترساند و ميخكوب كند؟
29. جناب آقاي روحاني! به‌نظر شما اين شكل ترساندن و لرزاندن و وعدۀ جهنم دنيوي دادن به منتقدانْ مرسوم و زيبندۀ يك رئيس‌جمهور حقوقدان است؟
30. جناب آقاي روحاني! هنگامي كه توپ و تشر اخيرتان در كنار توپ و تشر چند ماه پيش كه منتقدان ژنو را بي‌سواد و مزدبگير خوانده بوديد، ديده مي‌شود برخي از دانشگاهيان از اين بنده سؤال مي‌كنند: به‌راستي آقاي رئيس جمهور حقوقدان هستند؟
31. جناب آقاي رئيس‌جمهور! بنده از اين توپ و تشرهاي تقريباً مسلسل‌وار و در حال عادي‌شدن به منتقدان، رايحۀ تلخ و كهنه‌اي نسبت به آزادي استشمام مي‌كنم و براي آينده نه فقط براي استقلال كه به طرز روزافزوني براي آزادي هم بشدت نگرانم.
اين بندۀ كمترين از حضرت حق براي جنابعالي، جميع مسئولان دولتي و غيردولتي، و نيز براي خودم سربلندي در "يوم يقوم الحساب"، "يوم‌الخروج"، آري همان "يوم‌الحسره"، آرزو مي‌كنم.
سعيد زيباكلام
استاد دانشكده ادبيات و علوم انساني
دانشگاه تهران
نامۀ سرگشاده به رئیس‌جمهوری اسلامی ایران
زیباكلام:آقای رییس جمهور واقعا حقوقدان هستید؟
جناب آقای روحانی! هنگامی كه توپ و تشر اخیرتان در كنار توپ و تشر چند ماه پیش كه منتقدان ژنو را بی‌سواد و مزدبگیر خوانده بودید، دیده می‌شود برخی از دانشگاهیان از این بنده سؤال می‌كنند: به‌راستی آقای رئیس جمهور حقوقدان هستند؟
۱۳۹۳/۶/۲
