به گزارش تراز بعد از آیات مربوط به انفاق و صدقات در سوره مبارکه بقره، چند آیه نیز به نقطه مقابل آن یعنی یک گناه مالی بسیار بزرگ و ویرانگر برای جامعه اسلامی یعنی ربا می پردازد. در آیه ۲۷۵ اشاره شد که براى اين افراد، گويا ربا اصل و خريد و فروش فرع است، لذا وقتی به آنها اعتراض کنی برای توجیه می گویند: بيع و معامله هم مثل رباست و تفاوتى ندارند! روایات هم موید این معنا هستند که بعد از شیوع ربا تجارت ها کم می شود و مردم به سمت کسب درآمد راحت از این راه رو می آورند و سپس چنین جامعه ای دچار عقب گرد در تولید و صنعت و... می شود و چه بسا در صورت شیوع بیش از حد به ورطه نابودی کشیده شود!
در آیه ۲۷۶ سوره بقره می خوانیم:
«يَمْحَقُ اللّهُ الْرِّبَا وَيُرْبِي الصَّدَقَاتِ وَاللّهُ لاَ يُحِبُّ كُلَّ كَفَّارٍ أَثِيمٍ.»
«خداوند ربا را نابود مى كند (بركت مال ربوى را مى برد) و صدقات را فزونى مى بخشد، و خداوند هيچ كفران كننده گنهكارى را دوست نمى دارد.»
سه نکته کوتاه:
* كلمه «محق» به معناى نقصان تدريجى است و مُحاق به ماه گفته مى شود كه نورش در شبهاى آخر آنچنان كاهش يافته كه ديده نمى شود. و در مقابل، «ربا» به معنى رشد تدريجى است. اين آيه يادآور مى شود كه هرچند رباخوار به قصد انباشت ثروت، از ديگران ربا مى گيرد، ولى خداوند بركت و آثار خوبى كه بايد ازدياد مال داشته باشد از ربا مى گيرد. لازم نيست خود مال رَبَوى از بين برود، بلكه اهدافى كه از افزايش ثروت در نظر است از بين مى رود.
** هدف رباخوار از انباشت ثروت چیست؟ راحتی، آسایش، محبوبیت، شهرت و... لکن در نظام رَبَوى، سعادت، محبّت و امنيّت نيست و چه بسيار ثروتمندانى كه از سرمايه خود، هيچ نوع راحتى و آرامش و يا محبوبيّتى بدست نمى آورند، ولى در نظامى كه در آن انفاق، صدقه و قرض الحسنه رايج باشد، آن جامعه از بركات زيادى برخوردار است. در تفسير كبير فخررازى آمده است: وقتى رباخوار، عواطف و عدالت انسانى را در خود محو كند، خود و اموالش مورد نفرين فقرا قرار مى گيرد و كينه و انتقام و توطئه سرقت هر لحظه او را تهديد مى كند و اين نمونه اى از آن نابودى است كه در آيه مطرح شده است.
*** این گمان باطلی است که خیال کنیم مسائل دنیا دقیقاً با حساب و کتاب دو دو تا چهرتای ما جلو می رود. البته ظاهر امر اینگونه است ولی اگر قدرت الهی بر امری تعلق بگیرد تمام این حساب ها به هم خواهد ریخت. ربا، در لغت به معنای افزایش است و رباخوار نیز قصدش افزودن مال به هر طریقی است. ظاهراً هم مالش را زیاد می کند. در طرف مقابل صدقه و انفاق در واقع کم شدن پول و از دست رفتن آن است. ولی خدا می گوید این حساب و کتاب شما اینجا غلط از آب در می آید! خدا می فرماید من اراده کرده ام که ربا برعکس انتظار محق و نابود شود! و انفاق هم بر خلاف ظاهرش دارای برکت و فزونی گردد.
این كار خدا با هیچ دودوتا چهارتایی جور در نمی آید!
هدف رباخوار از انباشت ثروت چیست؟ راحتی، آسایش، محبوبیت، شهرت و... لكن در نظام رَبَوى، سعادت، محبّت و امنیّت نیست و چه بسیار ثروتمندانى كه از سرمایه خود، هیچ نوع راحتى و آرامش و یا محبوبیّتى بدست نمى آورند.
۱۳۹۳/۶/۳۱
