به گزارش نما به نقل از ایسنا میزبان نشست «راهکارهای افزایش کتاب‌خوانی از طریق شبکه‌های اجتماعی» (بررسی تجربه‌های موفق) بود که توسط سازمان انتشارات جهاددانشگاهی برگزار شد.
در این نشست، کارشناسان حوزه دانششناسی و کتابداری بر اهمیت استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای ترویج کتاب‌خوانی و لزوم آموزش و فرهنگ‌سازی برای استفاده مفید از این شبکهها تاکید کردند.
به گزارش خبرنگار ایسنا، صدیقه محمداسماعیل، عضو هیات علمی گروه علم اطلاعات و دانششناسی دانشگاه آزاد اسلامی، با اشاره به اهمیت شکل‌گیری جامعه اطلاعاتی گفت: ما امروز در جامعه اطلاعاتی به سر می‌بریم. در جامعه اطلاعاتی همه ابعاد حول محور اطلاعات و شیوه‌های انتقال اطلاعات متمرکز است. برای ترویج کتاب‌خوانی از راه شبکه‌های اجتماعی هم باید بر محملهایی متمرکز شویم که به سرعت دادن و آسانتر کردن این عادت کمک کنند. طبیعتا شبکه‌های اجتماعی، رسانههای اجتماعی و نشر الکترونیک در این زمینه موثر است. حرکت به سوی دانشمحوری و داشتن شرکت‌های دانش‌بنیان و داناییمحور اهمیت دارد که در سخنان مقام معظم رهبری هم هست.
امیررضا اصنافی، مدیر گروه آموزشی علم اطلاعات و دانششناسی و رییس کتابخانه دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی، هم با اشاره به اهمیت اطلاعات گفت: ما در جامعهای زندگی میکنیم که با چالش نبود توجه به اطلاعات مواجه هستیم و بخش بزرگی از جامعه اهمیت اطلاعات را درک نکردهاند. اطلاعات به معنای آگاه بودن است. در دورهای رقابت کشورها بر اساس محصولاتی بود که تولید می‌کردند. اما در عصر حاضر اطلاعات به عنوان کالا مطرح است و این کالا کمتر دچار کهنگی می‌شود. هرقدر از این اطلاعات بیشتر استفاده شود، اطلاعات وارد چرخهای می‌شود که بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد.
نشست شبکه‌های اجتماعی و کتاب‌خوانی
او افزود: وقتی می‌بینیم اطلاعات چقدر حائز اهمیت است، باید به این توجه کنیم که مساله اساسی ما فقط کتاب نخواندن نیست، کتاب تنها محملی برای اطلاعات است. مساله اساسی ما بی‌توجهی به اطلاعات و نبود درک اهمیت اطلاعات است. ما باید نیاز اطلاعات خود را درک کنیم. شاید ما عادت نداریم فکر کنیم این موضوع در جامعه پیامدهای فکری و اخلاقی دارد که بعدا خودش را نشان میدهد؛ کتاب خواندن هم بخشی از این احساس است. در بحث از کتاب خواندن باید به این بپردازیم که کتاب‌خوانی چه فایدهای دارد. اگر جامعهای کتاب‌خوان باشد و در بعد وسیعتر اهمیت اطلاعات را بداند و راههای کسب اطلاعات را بداند، هر کدام از این افراد در جامعه تاثیر مثبت دارند. قرار نیست اطلاعات فقط روی کاغذ باشد، بخشی از دادهها قابل دیدن و شنیدن هستند و در بخشهای مختلف قابل استفاده‌اند.
در ادامه، صدیقه محمداسماعیل درباره چگونگی بهره گرفتن کتابخانهها از امکانات شبکه‌های اجتماعی گفت: کتاب خواندن از نظر من جزو نیازهای اولیه است، انسانهای اولیه انتقال اطلاعات را جزو نیازهای اولیه خود دیده و برای آن راه حلهایی ایجاد کرده‌اند، در حال حاضر هم انسان به دنبال پاسخگویی به این نیاز است و آن را از روشهای گوناگون دنبال میکند.
این کارشناس افزود: ما الآن از سویی با شرایط تحریم اطلاعاتی و از سوی دیگر با سونامی اطلاعاتی مواجهیم. در این شرایط که ما نیاز به تشخیص سره از ناسره داریم، به یک نظام فیلترینگ نیاز داریم که اطلاعات را بهنگامتر و با ارزش افزوده بیشتر در اختیار مخاطب قرار بدهد. رسانههای اجتماعی هم تعاریف متفاوتی دارند؛ در واقع این رسانه‌ها به مخاطبان خود امکان اشتراک محتوا میدهند و برای جمع زیادی امکان تولید محتوا و جابهجایی آن را میدهند. اکنون وظیفه ما شناسایی جنبههای مثبت این رسانه‌ها و استفاده از آنهاست. این‌جاست که ما می‌توانیم بهترین بهره را از شبکه‌های اجتماعی ببریم و علایق و سلایق مخاطبان را تشخیص دهیم و در این عرصه موفق باشیم.
در ادامه، اصنافی درباره این موضوع که چقدر رسانههای اجتماعی می‌توانند تهدید برای مطالعه باشند، گفت: اطلاعات به تنهایی کافی نیست. اگر هر کدام از ما دانشی را که داریم بسط ندهیم این اطلاعات فایده ندارد. ما در کنار اطلاعات به ارتباطات نیاز داریم. اطلاعات در عصر حاضر پدیدهای است که با همراهی با ارتباطات امکانات فراوانی را برای ما ایجاد کرده است. مخاطبان با استفاده از رسانههای اجتماعی گفتهاند که نمی‌خواهند تنها مخاطب باشند و می‌خواهند تولیدکننده مخاطب هم باشند.
نشست شبکه‌های اجتماعی و کتاب‌خوانی
او ادامه داد: اما چالشی که رسانههای اجتماعی می‌توانند داشته باشند به آموزش و درک ما از این رسانه‌ها بازمی‌گردد. اگر ما بخواهیم به جنبه مثبت نگاه کنیم می‌توانیم بگوییم این رسانه‌ها تاثیرات مثبتی هم می‌توانند داشته باشند. به هر حال استفاده از این رسانه‌ها امکانات سوءرفتارهایی را فراهم می‌کنند و این بستگی به هر آدم دارد.
اصنافی نیز درباره نقش کتابخانه‌های الکترونیک در مطالعه گفت: این‌ها وسیلهای هستند برای مخاطبان، خصوصا آنهایی که با رسانههای نو انس و الفت دارند. نسل جدید، نسلی هستند که با اینترنت بزرگ شدهاند و ما باید این نسل را بشناسیم و با تغییرات آن‌ها، زمینه را برای این نسل فراهم کنیم و از آن‌ها عقب نمانیم. بعضی از شبکهها و کامیونیتیهایی در شبکه‌های اجتماعی هستند که مربوط به کتاب هستند؛ مانند the book lovers، good readers، library think و غیره. این شبکهها در محیطهای بین‌المللی این امکان را فراهم کرده که افراد تجربه‌های کتاب‌خوانی خود را به اشتراک بگذارند. در ایران هم ما سایت booki.ir را داریم که از سوی نهاد کتابخانه‌های عمومی ایجاد شده است.
صدیقه محمداسماعیل هم در ادامه با تاکید بر این‌که رسانههای جدید سد راهی برای کتاب خواندن نیستند، بیان کرد: امروز با پیدایش اینترنت، فضا کمی تعاملیتر شده است، در نتیجه فرمت کتاب‌خوانی به خود شکل جدیدتری گرفته است. گرچه هنوز کتابهای چاپی از معنا نیفتاده، اما امکانهای تازهای به روی ما گشوده شده است. امروز ما با نسل جدیدی مواجه هستیم که نسل گوگل هستند و ما باید آگاهانه چالشها و فرصتهای برخورد با این نسل را بشناسیم. این رسالت قشر اندیشمند ماست. نسل جدید ما با این محیط آشنا هستند. ما با قرار دادن کتابهای خوب در این محمل و بر این موج می‌توانیم آن‌ها را راضی کنیم. ما در مقابل این نسل البته هنوز کسانی را داریم که ترس استفاده از رسانه را دارند. اما جوانان با این فضا آشنا هستند و ما باید به سوی آن‌ها حرکت کنیم.
امیررضا اصنافی نیز تاکید کرد: باید توجه کرد امروز بخشی از جوانان ما مجهز به سواد اطلاعاتی نیستند و دید انتقادی به شبکه‌های اجتماعی ندارند. این رسانه برای آن‌ها تنها منبع کسب اطلاعات است. یکی از اتفاقهایی که در کتابخانهها میتواند بیفتد، این است که کانالهای دسترسی به اطلاعات درست تسهیل شود. اقدام گوگل در ایجاد گوگل اسکولار قدمی در این راه بود که بتوان از این راه به اطلاعات علمی دست پیدا کرد.
در ادامه محمداسماعیل درباره نقش شبکه‌های اجتماعی در هرزخوانی گفت: فیلترینگ اطلاعات و رصد و کنترل اطلاعات از سوی کتابداران حرفهیی میتواند در این زمینه موثر باشد. می‌توان در این نقش با این پیامدهای منفی مبارزه کرد و این‌جاست که حرفه کتابداری بامعناتر می‌شود. وظیفه ما در هر حال ترویج مطالعه و داشتن بهترین عملکرد است. لازم است دورههای آموزشی خاصی برای استفاده حرفهیی از رسانههای اجتماعی داشته باشیم. باید زیرساخت‌های فرهنگی و آموزشی هم برای ایجاد بستر مناسب فراهم شود.
همچنین اصنافی درباره نقش شبکه‌های اجتماعی و چگونگی استفاده از علم مفید از راه این شبکهها گفت: اگر ما بخواهیم از علم نافع از طریق این شبکهها استفاده کنیم به موارد زیادی بستگی دارد. مهمترین عامل آموزش و فرهنگ‌سازی است. ما نباید فرزند خود را رها کنیم که با این شبکهها همراه شود؛ این اولین چالش موجود است؛ این‌که به فرزندمان آموزش بدهیم چه استفادههای بیشتری میتواند از این شبکهها داشته باشد و خودش را تنها به موارد سطحی محدود نکند.
او افزود: اگر بخواهیم نمونههای قابل توجه استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای کتاب‌خوانی را مثال بزنیم می‌توانیم انجمنهای کتابداری کشورهایی چون کانادا، آمریکا و سنگاپور را مثال بزنیم که چطور از طریق این شبکهها اطلاعرسانی و ترویج کتاب‌خوانی را آموزش میدهند. حتی در پایگاه یوتیوب یا حتی پایگاه فارسی‌زبان آپارات می‌توان موارد آموزشی بسیاری یافت. پایگاه‌های دیگری هم هستند که در زمینه کتاب‌خوانی و دیگر موارد آموزشی قابل استفاده هستند. اما کتابخانه‌های ما با مشکلاتی مواجه هستند؛ آن هم کمبود خلاقیت در کتابدارها و روزمرگی و بیعلاقگی به فناوری و مقاومت در برابر فناوری است. کتابخانه‌های عمومی دانشگاه مردم هستند، اما این کتابخانهها خلاق نیستند.
او سپس درباره بقای کتابخانهها در عصر کتابخانه‌های دیجیتال گفت: در جهان کتابخانهها در حال به‌روز کردن خود هستند. اگر ما هم امروز با فناوریها به‌روز نشویم محکوم به فنا هستیم. گرچه به هر حال کتابخانه‌های کاغذی همچنان خواهند ماند، اما باید با توجه به نیاز مخاطب به‌روز شوند.
با فیسبوك و وایبر می‌شود كتاب‌خوان شد؟
امروزه در دنیا در كنار كتابخوانی كاغذی، كتابخوانی دیجیتال هم رونق گرفته است. همچنین شبكههای اجتماعی به فضایی برای ترویج كتابخوانی تبدیل شدهاند و كتابخانههای دنیا با ایجاد شبكههای اجتماعی برای علاقهمندان در حال وارد كردن كتاب به این شبكهها هستند.
۱۳۹۳/۹/۵
