مزایا و معایب مصلحت اندیشی در استیضاح

به گزارش نما ،قانون اساسی دو وظیفه عمده تقنین و نظارت را برعهده مجلس شورای اسلامی قرار داده است. لذا نمایندگان با قانون‌گذاری مسیر حرکت اجرایی کشور را ریل‌گذاری می‌کنند و با ابزارهای نظارتی خود بر روند اجرای قانون در دستگاه‌ها نظارت و کنترل خود را اعمال می‌کنند. به طور کلی، قانون اساسی با هدف اصلاح و تسریع در امور اجرایی کشور این بعد نظارتی را در نظر گرفته است تا دستگاه‌ها، نهادها و وزارتخانه‌ها در اجرای قوانین دچار غفلت یا انحراف نشوند. استیضاح وزرا نیز یکی از ابزارهای نظارتی مجلس است که اگر دو سوم نمایندگان تشخیص بدهند وزیری به‌درستی به وظایف خود عمل نمی‌کند یا در آن حوزه ضعفی وجود دارد، برای رفع مشکلات، این کار صورت می‌گیرد. هنگامی که زمزمه‌های اعمال این ابزار نظارتی در قبال عملکرد وزرا یا دولت به گوش می‌رسد، شائبه‌هایی در زمینه زمان یا موقعیت مناسب آن مطرح می‌شود؟! گاها مواردی مانند اینکه هنوز از عمر دولت زمانی نگذشته که استیضاح کنیم یا با نزدیک‌شدن پایان دوره مجلس این استیضاح اثری نخواهد داشت؟ به نظر می‌رسد که به موضوع استیضاح در جایگاه تعریف‌شده خود در قانون دقت لازم نمی‌شود و غالبا با نگاه سیاسی یا غیر به آن توجه می‌شود؛ به‌طوری‌که استیضاح به جای ابزار نظارتی با هدف جلوگیری از انحراف قانون یا اصلاح امور به شکاف بین مجلس و دولت تلقی می‌شود که این دیدگاه غلطی است؛ زیرا هدف قانون‌گذار در این موضوع را دنبال نمی‌کند.
محمد‌حسین فرهنگی عضو هئیت رئیسه مجلس شورای اسلامی در پاسخ به خبرنگار نم در رابطه با جایگاه حقوقی استیضاح گفت: جایگاه مجلس در بحث استیضاح، مطابق آنچه در قانون اساسی و آیین‌نامه داخلی مجلس آمده، کاملا روشن است. آنچه قابل توجه است، این حرکت اراده نمایندگان در اصلاح امور و جراحی در وزارتخانه یا دستگاه‌ها را دنبال می‌کند. لذا همین امر موجب می‌شود هئیت رئیسه برای ایجاد تعامل بیشتر بین نمایندگان متقاضی استیضاح و وزیر مربوطه جلساتی را تشکیل بدهد و فضایی را ایجاد کند تا در این جلسه اشکالات و ایرادات مطرح شود و پاسخ وزرا شنیده شود، در نهایت اگر باز هم نمایندگان اقناع نشدند، ازطریق هئیت رئیسه اعلام وصول و در صحن علنی مطرح می‌شود. این روند قانونی مسئله است که در مجلس دنبال می‌شود.
وی در ادامه سخن خاطر نشان کرد: اما موضوع استیضاح به لحاظ تحلیلی، آن شرایطی است که طرح استیضاح به لحاظ شرایط کلی کشور لازم نمی‌دانند؛ یعنی کشور در شرایطی خاص و فشارهای بیرونی است، به طور مثال لازمه بحث‌هایی که با گروه 5+1 داریم، این است که احساس شکاف در داخل به بیرون مطرح نباشد. البته وزرای محترم هم باید مشی خود را به گونه‌ای انتخاب کنند که زمینه هیچ‌گونه شائبه‌ای در این راستا وجود نداشته باشد و به همین دلیل معتقدیم این موضوعی که باعث حساسیت نمایندگان یا بروز مشکلات جدی می‌شود، رفع کنند و در راستای هدف منطقی مورد نیاز حرکت کنند.
عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه رویکرد مجلس همواره بر تعامل بین دو قوا مقننه و مجریه بوده است، گفت: البته رویه مجلس برای ایجاد تعامل بیشتر بین مجلس و دولت و تعدیل فضای استیضاح، این است که جلساتی را بین وزرا و نمایندگان برگزار کند؛ بسیاری از موارد وجود داشته است که این جلسات منتهی به تفاهم شده است؛ به طوری که نمایندگان استیضاح‌کننده مجاب می‌شوند که وزیر در راستای قانونی عمل می‌کند یا وزرا بر اثر شناسایی اشکالات وارد آن موارد را اصلاح می‌کنند. البته این رویه در تمام دوره‌های گذشته مجلس وجود داشته است.
وی در ادامه تصریح کرد: به نظر بنده اصطلاح مصلحت‌اندیشی را با اتخاذ این رویه منطبق نمی‌دانم؛ زیرا برای رسیدن و انجام یک عمل اصلاحی یا جراحی نیاز به مقدمات و ابزار و تخصصی است؛ لذا در زمانی که استیضاح‌کنندگان مصر در رابطه با استیضاح خود باشند، باید تمام موارد مورد توجه قرار بگیرد، البته طرح استیضاح در صحن علنی به معنای این نیست که استیضاح از مجلس رأی می‌آورد، ممکن است در صحن علنی نمایندگان مواردی مطرح شود که نمایندگان دیگر با استدلال‌های وزیر مجاب شوند و رأی به عدم اعتماد ندهند.