به گزارش نما، پس از اقدام وحشيانه آل سعود در اعدام برخي
شهروندان كشورمان و همچنين مرگ وليعهد اين كشور در هفته گذشته به سراغ دكتر صباح
زنگنه، مشاور رئيس قوه قضائيه در امور بين‌الملل رفتيم تا وضعيت كنوني رابطه
جمهوري اسلامي ايران و عربستان را بررسي كنيم. مشروح اين گفت و گو را در ادامه مي‌خوانيد.
هفته گذشته، نايف بن عبدالعزيز وليعهد عربستان درگذشت و به
جاي او سلمان جايگزين شد. به نظر شما اين تغييرات چه تأثيري بر عربستان سعودي
خواهد گذاشت؟
سلمان از خانواده عبدالعزيز بود كه جزو مجموعه برادران هفت
گانه محسوب مي‌شود. اين برادران فرزندان يك مادر هستند و شامل فهد، سلطان، سلمان
نايف و... مي‌شدند. بنابر اين سلمان نيز جزو هسته مركزي خاندان حاكم سعودي است. او
در اين سالها به كارهاي امارات رياض مشغول بوده و عمدتا به حل و فصل مشكلات داخل
خاندان سلطنتي مي‌پرداخت. سلمان به سبب حضور مستمر در رياض و ارتباط با وزارتخانه‌ها
و مراكز سياسي و نظامي عربستان با كشورهاي مختلف ارتباط حسنه‌تري دارد و نسبت به
نايف از اعتدال بيشتري برخوردار است. سلمان رابطه خوبي با آمريكا وانگليس و فرانسه
دارد. به طوري كه بعد از فوت سلطان وقتي به مقام وزارت دفاع رسيد، طي سفري دوره‌اي
به اين كشورها جايگاه خود را در اين كشورها و روابط عربستان با آنها را محكم كرد.
عمده شخصيت‌هاي تراز اول آل سعود، از كهولت سن رنج مي‌برند
و به تبع آن دچار بيماري نيز هستند. وضعيت سلمان بن عبدالعزيز در اين زمينه چگونه
است؟
سلمان 76 سال دارد و بيماري اعلام شده‌اي ندارد. ولي به هر
حال بيماريهايي كه بر اثر كهولت سن عارض مي‌شود، در او نيز وجود دارد.
اقدام اخير رژيم آل سعود دراعدام برخي اتباع ايراني، واكنش‌هاي
متفاوتي را برانگيخته است. به نظر شما اين رويداد فاجعه‌آميز چه تبعاتي داشته است؟
اين گونه اقدامات، قطعاٌ بسيار نگران كننده است. دولت
عربستان مدعي است كه اعدام شدگان همگي جزو قاقچيان مواد مخدر بوده‌اند. اما ادعاي
آنها همراه با ابهامات زيادي است. اين افراد نزديك به شش سال در زندان‌هاي آل سعود
حضور داشتند و تجربه نشان داده كه اگر جرم آنها قاچاق مواد مخدر بود، عربستان
بلافاصله آنها را محاكمه مي‌كرد. اما تأخير عربستان نشان مي‌دهد كه ممكن است اين
افراد قاچاقچي نبوده و صرفا وارد محدوده آبهاي سرزميني عربستان شده باشند. در بحث
كنسولي هم ابهام ديگري وجود دارد و آن اين است كه چرا بر خلاف صراحت كنوانسيون‌هاي
بين‌المللي، دسترسي كنسولي براي اتباع ايران فراهم نشده بود؟
مقامات وزارت خارجه مدعي هستند كه قبل از انجام اين اعدام‌ها،
پيگيري‌هاي لازم را انجام داده‌اند و اقدام آل سعود بدون هماهنگي بوده است.
ارزيابي شما از اين مسأله چيست؟
دكتر صالحي، وزير خارجه ما اعلام كرد كه با وزير خارجه سعودي
مذاكره تلفني داشته و از او خواسته كه از اين اعدام‌ها جلوگيري كند. وزير خارجه
عربستان نيز به ايشان قول همكاري داده؛ ولي بعد به وعده‌اش عمل نكرده است. به نظر
من اين قضيه را بايد از زاويه ديگري ديد. اين ناهماهنگي نشان مي‌دهد پس از فوت
سلطان وليعهد اسبق عربستان نوعي از حكومت ملوك الطوايفي بر عربستان حاكم شده كه به
نظر مي‌رسد با مرگ نايف تشديد شود. اين جاست كه اين سئوال پيش مي‌ايد كه آيا ملك
عبدالله همچنان قدرت مسلط در عربستان است؟ يا با توجه به كهولت سن و اخبار ضد و
نقيضي كه در باره مرگ او منتشر مي‌شود، مل عبدالله هنوز در ايجاد هماهنگي در داخل
حكومت آل سعود توانمند هست يا خير؟
در قضيه اخير متاسفانه شاهديم كه وزارت خارجه به جاي آن كه
اطلاع رساني دقيقي بكند، پنهان كاري را دستور كار خود قرار داده است. آنها حتي
حاضر نيستند اطلاعات دقيق‌تري از ابعاد اين قضيه در اختيار رسانه‌هابگذارند. بر
اين اساس شما نحوه تعامل وزارت خارجه با اين موضوع را چطور ارزيابي مي‌كنيد؟
قطعا يكي از وظايف مشخص و روشن وزارت خارجه و بخش امور
كنسولي رسيدگي به وضع ايرانيان مقيم خارج است. امور كنسولي وزارت خارجه بايد وضع هموطنان خارج از
كشور را بررسي و پيگيري كند و اطلاع دقيقي از اوضاع آنان به دست خانواده هاي شان
برساند طبيعتاً دستگاه ديپلماسي ما كه شامل وزارت خارجه، سفارتخانه و كنسولگري
ماست بايد پيگير اين موضوع باشد. واضح است كه در قضيه فعلي و قضاياي مشابه، وزارت
خارجه تحرك تاثيرگذاري نداشته است. كه در رسانه‌ها نيز منعكس شود بايد ديد اين نقص
دستگاه ديپلماسي ما آيا ناشي از تعلل آنها بوده يا عوامل ديگري همچون همراهي نكردن
دولت عربستان در آن دخيل بوده است.
عكس العمل وزارت خارجه در اين نمونه خاص و نمونه‌هاي مشابهي
همچون زنداني شدن خانم شهرزاد قلي خاني در آمريكا يا زنداني شدن خبرنگار شبكه سحر
در جمهوري آذربايجان را چطور ارزيابي مي‌كنيد؟
با توجه به افزايش اين نوع مشكلات و عوارضي كه براي
ايرانيان مقيم خارج پيش مي‌آيد عملكرد وزارت خارجه چندان مقبول به نظر نمي‌رسد.
با شدت گيري اقدامات خصمانه آل سعود مطالبه مردم آن است كه
در رفتار دو جانبه خود با عربستان تجديد نظر كنيم. پيشنهاد شما به مسئولان سياست
خارجه ايران در قبال اين قضيه چيست؟
رفتار عربستان بايد در جايگاه صحيح آن بررسي شود. به نظر مي‌آيد
اين كشور در مجموعه‌اي از سياستهاي غيردوستانه عليه ايران وارد شده است. بنابر اين
اين كه گمان كنيم با تغيير افراد سياست عربستان در قبال ما تغيير مي‌كند، ارزيابي
غلطي است. ايران نگراني فراواني از برخي اقدامات عربستان در مسائل منطقه اي و
داخلي دارد به طور مثال، همواره در باره سركوب شيعيان عربستان و همچنين همكاري و
هماهنگي دولت آل سعود با كشورهاي فرا منطقه‌اي – كه ممكن است به منافع و مصالح
ايران لطمه بزند – نگران بوده است. مجموعه نگراني‌هايي كه از عربستان داريم بايد
دربسته‌اي مشترك ديده شود تا بتوان راهكاري جدي براي رفع آن يا برخورد با آن در
نظر گرفت. اين كه بخواهيم بر اساس هيجانات به تك تك اين حوادث بپردازيم، كارساز
نخواهد بود.
علي رغم سفر سال گذشته وزير خارجه كشورمان به عربستان كه پس
از فوت سلطان انجام شد، هيچ تغييري در رويه عربستان نديديم؛ به گونه‌اي كه حتي يك
مقام سعودي هم به ايران سفر نكرد. با اين شيوه‌ها نمي توان انتظار داشت كه
سياستهاي عربستان تغيير كند. در نقطه مقابل نيز عربستان نمي‌تواند انتظار داشته
باشد كه سياست ايران در منطقه تغيير كند. عربستان كشور مهمي است؛ اما مسئولان اين
كشور بايد نگراني هاي ايران را هم درك كنند. مقامات ايراني نيز مي‌بايست نگراني
هاي حكومت سعودي را درك كرده و در فضاي مناسب تري به رفع و رجوع اين نگراني‌ها
اقدام كنند.
منبع: هفته نامه پنجره
