برنامه اقدام مشترك ژنو؛ امتیازها و دستاوردها

حمید بعیدی‌نژاد در پست اخیر صفحه اینستاگرامش نوشت: با تازه شدن خاطرات روز حصول تفاهم ژنو كه با پست ديروز بنده در همين صفحه اينستاگرام پديد آمد، برخي از مخاطبين محترم خواستار توضيحاتي در خصوص دستاوردهاي برنامه اقدام مشترك ژنو شدند.

برنامه اقدام مشترک ژنو؛ امتیازها و دستاوردها



بر اين اساس احساس كردم عليرغم آنكه اين موارد در جريان يكسال و نيم گذشته مكررا توضيح داده شده اند ولي براي يادآوري آنها يكبار ديگر در قالب يك مجموعه مفيد است با هم مروري بر اين دستاوردها داشته باشيم:


الف- آثار سياسي

١- تثبيت موقعيت بين المللي و منطقه اي كشور، بطوريكه روزنامه نيويورك تايمز در همان روز حصول اين تفاهم آنرا زلزله در خاورميانه لقب داد.

٢- شكست سياست صهيونيستها براي دستيابي به آرزوي خيالي خود براي بسيج جهاني عليه ايران و بر عكس تحقق انزواي اسرائيل كه حصول اين تفاهم را اشتباه تاريخي قرن لقب داد. از آنزمان شكاف اسرائيل از آمريكا و اروپا نه تنها جبران نشده است بلكه تشديد يافته است.

٣- شكست پروژه ايران هراسي و بهبود محيط سياسي و روابط خارجي ايران

٤- تثبيت موقعيت منطقه اي ايران كه موجبات نگراني هر چه بيشتر كشورهاي داراي سياستهاي افراطي در منطقه را باعث گرديد.

٥- آمادگي غرب براي شناسايي نقش استراتژيك ايران در منطقه بويژه با تحولات مهم در سوريه، لبنان، عراق و يمن و افغانستان. در حاليكه نقش ايران همواره در منطقه بي بديل بوده است اما بخاطر روابط خصمانه، غرب حاضر نبود نقش ايران را برسميت بشناسد. با وجود روابط خصمانه به جاي شناسايي نقش استراتژيك ايران ، آنها ايران را بر هم زننده ثبات و امنيت منطقه معرفي مي كردند. تفاوت بين اين دو جايگاه يعني معرفي كننده بعنوان برهم زننده ثبات و امنيت منطقه اي و جايگاه همكار تثبيت و ثبات امنيت منطقه بسيار كليدي است و اين همان چيزي است كه قدرتهاي توسعه طلب منطقه را به نگراني و تكاپوي زياد واداشته است. ميان وجود قدرت و شناسايي قدرت تفاوت زيادي هست. غرب براي اولين بار قدرت ايران را كه همواره بر هم زننده ثبات معرفي كرده برسميت ميشناسدو اين يعني تعريف رسمي جايگاه منطقه اي و جهاني ايران كه آثار سياسي مهمي براي كشورمان دارد.

٦-اميدواري جنبش هاي عدالتخواهي و مقاومت در منطقه، كه با شناسايي قدرت منطقه اي و جهاني ايران، آنها كه تحت شديدترين فشارها قرار دارند، قطعا در موقعيت بهتري قرار خواهند گرفت. ايران مقتدر اميد مقاومت در منطقه و موجب عزاي صهيونيستهاست. ٧- آزاد شدن بخشي از ظرفيت سياسي و بين المللي كشور كه به ايفاي نقش موثرتري در صحنه بين المللي بويژه تاثير گذاري جدي در كنفرانسهاي بين المللي انجاميده است از جمله رياست موثر در جنبش عدم تعهد وپيمان شانگهاي


ب- آثار و دستاوردهاي هسته اي

در كل منهاي پذيرش تعليق موقت توليد مواد غني شده بيست درصد كه در حال حاضر به علت آنكه تا سالها ايران به سوخت بيست درصد دسترسي دارد نيازي هم به توليد مواد غني شده بيست درصد ندارد، تفاهم ژنو هيچگونه محدوديتي بر برنامه هسته اي و تاسيسات هسته اي كشور تحميل نمي كند.

مهمترين دستاوردهاي هسته اي عبارتند از:

٨- تثبيت اجراي حق غني سازي كشور كه مهمترين هدف مقاومت ملت و دولت ايران در برابر فشارها و تحريمهاي ظالمانه عليه كشورمان بود. اگر همين انجام غني سازي توسط ايران را كشورهاي مذاكره كننده با ايران در سالهاي پيشين در دهسال پيش پذيرفته بودند ايران حاضر بود بدون گرفتن هيچ امتياز ديگري با آنها به توافق برسد و اين فشارها و تحريمها نيز عليه ايران وضع نميگرديد. واقعا جاي تعجب دارد حالا كه تفاهم ژنو براي اولين بار انجام غني سازي را براي ايران پذيرفته است، عده اي قصد كوچك شمردن آنرا دارند. ويا بدتر آنكه در صورتيكه ايران در روز روشن دارد غني سازي را ادامه ميدهد عده اي در اينكه غرب غني سازي ايران را پذيرفته باشند تشكيك مي كنند. چقدر مولانا زيبا فرمود كه :آفتاب آمد دليل آفتاب، چون دليلت آمد از وي رو متاب. اگر همين يك موضوع را بزرگترين دستاورد تفاهم ژنو بدانيم گزافه نگفته اي.

٩- تثبيت ادامه كار استخراج اورانيم طبيعي از معادن كشور.

١٠- ادامه كار و تثبيت تاسيسات تغليظ اورانيوم براي توليد كنسانتره اورانيوم معروف به كيك زرد.

١١- اطمينان از انتقال مواد كنسانتره اورانيوم و كيك زرد به تاسيسات اصفهان براي ادامه فرآيند هسته اي.

١٢- تثبيت فعاليت تاسيسات عظيم هسته اي اصفهان از جمله تبديل كيك زرد به مواد غني شده.

١٣- ادامه و تثبيت تمامي فعاليتهاي فرآيند توليد سوخت هسته اي ( كه جاي ذكر آنها در اينجا نميباشد) در تاسيسات اصفهان كه بمعناي حفظ دستاوردهاي دانشمندان بزرگ هسته اي كشورمان ميباشد، كه درود بر شرف و غيرت آنها باد.

١٤- تثبيت راه اندازي تاسيسات توليد اكسيد اورانيوم در كشور براي اولين بار پس از حصول تفاهم ژنو كه قدم مهم ديگري براي تكميل فرآيند سوخت هسته اي ميباشد.

١٥- تثبيت ادامه غني سازي در تاسيسات نطنز كه حتي يك روز پس از اجراي تفاهم ژنو كار غني سازي در آن متوقف و يا موقتا هم تعطيل نگرديد.

١٦- ادامه كار و تثبيت برنامه تحقيق و توسعه غني سازي بنحو كامل بر اساس برنامه ايران.

١٧- ادامه برنامه غني سازي در تاسيسات هسته اي فردو.

١٨- تثبيت ادامه ساخت و تكميل رآكتور اراك.

١٩-تثبيت و ادامه كار تاسيسات توليد ماشينهاي سانتريفيوژ بدون وقفه.

٢٠- توليد سانتريفيوژ پيشرفته جديد



پ-دستاوردهاي لغو تحريمها

٢١- معكوس كردن فرآيند وضع تحريمها كه به موضوعي روزمره در كشورهاي اروپايي و آمريكا تبديل شده بود. فقط در كنگره آمريكا سه لايحه در دستور كار قرار داشت كه در اولي صادرات نفت ايران را به نصف تقليل ميداد و كشورهاي وارد كننده نفت ايران را براي كاهش تحت فشار قرار مي داد، هدف لايحه دوم كاهش صادرات نفت ايران به صفر بود، و سوم لايحه ممنوعيت كل واردات كالا به ايران و صادرات از ايران بود كه به total embargo act ناميده ميشد. فقط اين لايحه سوم را هفده سناتور امضا كرده بودند. تمامي متن اين لوايح را ميتوانيد از اينترنت در سايت كنگره آمريكا استخراج كنيد. بنا بر اين تعهد غرب به عدم وضع تحريمهاي جديد واجد يك تعهد عيني و مهم بود كه بعد از يك دوره طولاني كه هر روز اقتصاد كشور با تحريمهاي روزانه مواجه بود، به تثبيت اوضاع روزمره اقتصادي كشور كمك نمود. اما وضع تحريمها عليه شركتها و افراد جديد داستان ديگري دارد. اولا اين موارد محدود بودند و ثانيا مورد اختلاف دو طرف بود. ما با وضع آنها مخالف بوديم، آنها آنرا در اجراي مقررات موجود تحريم ميدانستند. اما اهميت تعهد به عدم وضع تحريم بر اساس تفاهم ژنو ناظر به آن قسمت اساسي اول بود كه دولت اوباما هم مكررا با تهديد به وتو در برابر تلاشهاي كنگره وفاداري خود را به تعهد آمريكا نشان داد.

٢٢- تعهد آمريكا و غرب به برداشتن فشارهاي سياسي و اقتصادي عليه وارد كنندگان نفت ايران براي آنكه بتوانند سقف خريد فعلي نفت خود از ايران يعني مجموع يك ميليون بشكه در روز را حفظ كنند. پيش از اين با فشارهاي وارد آمده مشتريان نفت ايران يكي پس از ديگري از خريد نفت ايران انصراف داده بودند و صادرات نفت ايران از دو و نيم ميليون بشكه نفت در روز به يك ميليون بشكه و آنهم فقط عمدتا به پنج كشورتبديل شده بود. كس ديگري در دنيا حق نداشت از ايران نفت بخرد. در حاليكه آمريكا از اين پنج كشور خريدار نفت ايران تعهد گرفته بود كه بطور تصاعدي خريد نفت را در هر دوره بيست درصد كم كنند تفاهم ژنو به اين مسير پايان داد و حجم صادرات نفت ايران به اين كشورها در سطح همان يك ميليون بشكه در روز تثبيت گرديد.

٢٣- امكان وضع بيمه نفت و اجاره تانكرهاي نفت براي نقل و انتقال صادرات نفت ايران كه محدوديت آزار دهنده اي را از از سر راه صادرات نفت ايران برداشت.

٢٤- حدف ممنوعيت و آزاد شدن صادرات مواد پتروشيمي كه باعث رشد قابل توجه صادرات اين مواد از جمله به بازارهاي اروپايي گرديد.

٢٥-امكان بازگشت تدريجي در آمدهاي حاصله از فروش و صادرات نفت. اين امر منتج به آزاد شدن حدود ده ميليارد دلار از در آمدهاي مسدود شده كشور در كشورهاي خريدار نفت ايران گرديد.

٢٦- امكان ورود كل اين مبالغ يا هر مقدار كه بانك مركزي از اين مبالغ به صلاح بداند بصورت اسكناس و ارز به كشور كه خود سهم مهمي در تثبيت سياستهاي ارزي دولت ايفاء نمود.

٢٧- حذف ممنوعيت خريد طلا و فلزات گرانبها كه باعث گرديده است از جمله ايران بتواند در دوره پس از تفاهم ژنو ميزان قابل توجهي طلا از طريق بازارهاي رسمي بين المللي خريداري نمايد و پشتوانه ذخاير طلاي كشور را تثبيت نمايد.

٢٨- حذف ممنوعيتهاي ورود قطعات آماده خودرو به ايران، كه منجره رشد و احياي صنعت خودرو گرديد. آمارهاي وزارت صنايع كاملا گوياي رشد بسيار زياد توليد خودرو در كشوردر مقايسه با ركود كامل صنعت خودرو در كشور قبل از تفاهم ژنو ميباشد.

٢٩- صدور گواهي پروازي براي هواپيماهاي كشوري بر اساس تعهد غربيها در تفاهم ژنو. خوشبختانه اين اقدام در شرايطي كه به علت استنكاف سازمان بين المللي هواپيمايي يعني ايكائو در تاييد ايمني پروازي هواپيماهاي ايران، آنها را از انجام پروازهاي خارجي منع ميكرد، خون جديدي به هواپيمايي كشور وارد كرد.

٣٠- اجازه انتقال اسناد و مدارك مربوط به ايمني هواپيماهاي بوئينگ و اير باس و نقشه هاي خاص هواپيمايي كه براي تاييد ايمني قطعات و پروازهاي هواپيماهاي ايران از اهميت خاصي برخوردار هستند.

٣١- پذيرش تعداد زيادي از موتورهاي هواپيماهاي بوئينگ و ايرباس زمين گير شده در ايران براي تعميرات اساسي در كارخانه هاي تعميرات رسمي آنها در اروپا كه واقعا براي صنعت هوايي كشور راهگشا بود و تعداد قابل توجهي از اين هواپيماها توانستند به ناوگان هوايي كشور بپيوندند.

٣٢- ايجاد يك كانال خريد كالاهاي اساسي و دارو در ژاپن و سويس به نحويكه هر ميزان ايران مايل به خريد كالاهاي اساسي و دارو باشد بتواند بدون آنكه حتي پول نقدي بابت خريد آنها پرداخت كند،با انتقال پولهاي مسدود شده در حسابهاي خارجي خود به خريد اين كالاهاي اساسي و دارو مبادرت نمايد.

٣٣- فعال شدن حسابهاي بانكهاي غير تحريمي ايراني در اروپا كه پيش از اين همگي مسدود و غير فعال شده بودند، براي امكان انتقال وجه ميان بانكها و موسسات ايراني و خارجي.

٣٤- امكان انتقال پول از حسابهاي بانك مركزي به بانكهاي غير تحريمي ايراني كه براي اولين بار امكان جابجايي پول را براي بانك مركزي بعنوان نهادي تحت تحريم فراهم ميساخت. البته اين موارد تنها بخشهاي مهم بودند چون امكان ورود به جزئيات در اين محدوده فراهم نيست.