زاهدی از جنس حاج علی قاضی مبارزی همسنگر شیخ محمد خیابانی

اختصاصی/امروز 15 تیرماه بیست و نهمین سالروز ارتحال آیت الله سيد جواد خامنه اي است. عالم بزرگی که در کنار بزرگانی همچون حضرات آیات سيد محمد هادي ميلاني، حاج آقا حسين قمي ، آقا سيد علي علم الهدي، ميرزا جواد آقا تهراني، حسينعلي مرواريد، حاج شيخ مجتبي قزويني و حاج سيد يونس اردبيلي به عنوان صف مقدم روحانیت مشهد شناخته می شد.
آیت الله سيد جواد خامنه اي در 16 آذر 1274 در نجف دیده به جهان گشود و در سه سالگی همراه پدر به تبریز می آیند و در محله " خیابان " سکنی برمی گزینند . وی در نوجوانی شاهد ماجراهای مشروطیت بود ، مخصوصا اینکه شوهر خواهرش " شیخ محمد خیابانی " رهبری بخش بزرگی از جریان مشروطه خواهی را در شمال غرب ایران رهبری می کرد و بطور بدیهی تمام خانواده را درگیر این جریانات ساخته بود .
آقا سید جواد خامنه ای در جوانی سفری به عتبات و سفر دیگری به مشهد کرد و در همین سفر آخر ، جذب معنویت و صفای علمای مشهد و هم جواری با امام همام موسی الرضا (ع) شدند و تصمیم به اقامت در مشهد گرفتند . وی ابتدا نه ماه و سپس 9 سال در مشهد ساکن شد و از حضور علمای بزرگی چون " آیت الله آقازاده خراسانی " و " آیت الله حاج آقا حسین قمی " استفاده کردند .
پدر گرامی مقام معظم رهبری در سال 1345 قمری برای ادامه تحصیل به نجف اشرف می روند و تا سال 1350 در نجف از درس علمای عظام ، " آیت الله عظمی میرزای نایینی " و " آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی " بهره وافر می برند . پس از اخذ درجه اجتهاد در نجف، به مشهد مهاجرت کرد و تا آخر عمر آنجا ماند و ضمن تدریس، امامت مسجد صدیقی‌های بازار مشهد (مسجد آذربایجانی‌ها) را عهده‌دار گردید. او همچنین از امامان جماعت مسجد جامع گوهرشاد نیز بود.
نسب آیت الله خامنه‎ای به حضرت سلطان سید محمد که از سادات حسینی است و با چهار واسطه فرزند امام سجاد می‌شود می‌رسد. ایشان به دلیل ظلم و جور عباسیان به مناطق مرکزی ایران و تفرش، آشتیان و فراهان می‌آید و از سوی مردم آن مناطق مورد استقبال قرار می‌گیرد ولی مأموران عباسی در تفرش او را دستگیر و شهید می‌کنند. هم اکنون مزار ایشان در میقان اراک قرار داد. سید محمد فرزند سید محمدتقی، فرزند سید میرزا علی، فرزند سید میرزا اکبر، فرزند سید فخرالدین از شجره مبارک حضرت سلطان سید محمد است که از تفرش به آذربایجان مسافرت می‌کنند و در شهر خامنه ۸۰ کیلومتری شمال غربی تبریز ساکن می‌شوند. بعد از وی سید حسین، فرزند سید محمد در خامنه مشغول هدایت و ارشاد مردم می‌شود و به نجف اشرف سفر می‌کنند و در آنجا به درس و بحث اشتغال می‌ورزند. وی جد رهبر معظم انقلاب اسلامی است.
آیت الله سید جواد خامنه ای که از شاگردان برجسته مرحوم حاج علی قاضی بود، به رغم جایگاه اجتماعی که داشت، فردی پرهیزگار و بی‌توجه به امور دنیوی بود و زندگی زاهدانه‌ای داشت. این موضوع در خاطرات رهبر معظم انقلاب به خوبی منعکس است. «پدرم روحانى معروفى بود، اما خيلى پارسا و گوشه‌گير [...] زندگى ما به‌سختى مى‌گذشت. من يادم هست شب‌هايى اتفاق مى‌افتاد كه در منزل ما شام نبود. مادرم با زحمت براى ما شام تهيه مى‌كرد. [...] آن شام هم نان و كشمش بود.»
امّا خانه اى را که خانواده ایشان در آن زندگى مى کردند، رهبر انقلاب چنين توصيف مى کنند:
«منزل پدرى من که در آن متولد شده ام، تا چهارـ پنج سالگى من، يک خانه 60 ـ 70 مترى در محّله فقير نشين مشهد بود که فقط يک اتاق داشت و يک زير زمين تاريک و خفه اى! هنگامى که براى پدرم ميهمان مى آمد (و معمولاً پدر بنا بر اين که روحانى و محل مراجعه مردم بود، ميهمان داشت) همه ما بايد به زير زمين مى رفتيم تا مهمان برود. بعد عدّه اى که به پدر ارادتى داشتند، زمين کوچکى را کنار اين منزل خريده به آن اضافه کردند و ما داراى سه اتاق شديم.» پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران با آنکه فرزندانش به مقامات عالی سیاسی و اجرایی رسیدند، همچنان به زندگی زاهدانه خود ادامه داد و به دلیل بهره‌مندی از کمالات انسانی همواره مورد وثوق مردم بود.
رنگ غالب در زندگی او رویکرد فرهنگی است. به عنوان نمونه پس از تأسیس دبستان در دوره پهلوی و جمع نمودن مکتب خانه ها، به کمک آیت الله شیخ غلامحسین تبریزی برای تأسیس دارالتعلیم دیانتی در سال 1324 ه . ش پرداخت. تا نوجوانان را با تربیت صحیح اسلامی پرورش دهد. او فرزندان خود را نیز تشویق به حضور در این جبهه کرد: «عامل و موجب اصلى در انتخاب اين راه نورانى روحانيت پدرم بودند»
مقام معظم رهبری در توصیف ایشان می فرمایند : " پدرم با هر کاری که رضا خان پهلوی کرده بود ، مخالف بود – از جمله ؛ اتحاد و شکل از لحاظ لباس – و دوست نمی داشت همان لباسی را که رضا خان به زور می گوید ، بپوشد . "
جایگاه او در مرتبه ای بود که آیت‌الله‌العظمی سید ابوالقاسم خویی در سفری که از نجف اشرف به ایران آمد، در دیدار با علما و مراجع قم و مشهد این دو شهر دیدار می‌کنند. از آن جمله با آیت الله سید جواد خامنه ای و آیت‌الله سید علی‌اکبر خویی دیدار کرد که از چهره‌های مؤثر در قیام مسجد گوهرشاد بودند.

وی علاقه زیادی به مطالعه داشت. مباحثات علمی روزانه وی با هم ردیفان از جمله حاج میرزا حسین عبایی، حاج سید علی اکبر خویی، حاج میرزا حبیب ملکی و... ده‌ها سال ادامه داشت.
در سال 1343، از مکاتباتى که رهبر انقلاب با پدرشان داشتند، متوجّه شدند که يک چشم پدر به علت «آب مرواريد» نابينا شده است، بسيار غمگين شدند و بين ماندن در قم و ادامه تحصيل در حوزه عظيم آن و رفتن به مشهد و مواظبت از پدر در ترديد ماندند. آيت الله خامنه اى به اين نتيجـه رسيدند که به خاطر خدا از قــم به مشهد هجرت کنند واز پدرشان مواظبت نمايند. ايشان در اين مـورد مى گويند: «به مشهد رفتم و خداى متعال توفيقات زيادى به ما داد. به هر حال به دنبال کار و وظيفه خود رفتم. اگر بنده در زندگى توفيقى داشتم، اعتقادم اين است که ناشى از همان بّرى «نيکى» است که به پدر، بلکه به پدر و مادر انجام داده ام.»

آیت الله سید جواد خامنه‌ای در آستانه چهارمین دهه زندگی خود با ضایعه مرگ همسرش که از او ۳ دختر داشت رو به رو شد. پس از مرگ همسر اولش با بانو خدیجه میردامادی دختر آیت الله هاشم میردامادی نجف آبادی ازدواج کرد. آیت الله سید جواد خامنه‌ای از بانو خدیجه میردامادی دارای چهار پسر و یک دختر به نام‌های سید محمد، سید علی، بدر السادات، سیدهادی و سید محمدحسن شد.
آقا سید جواد ، پس از چند ماه نقاهت و ضعف در سن 92 سالگی به لقاءالله پیوست و پیکرش در دارالفیض حرم مطهر حضرت رضا (ع) دفن گردید . امام خمینی در پیام تسلیت خود ، علم و تقوای آقا سید جواد خامنه ای را مورد تأکید قرار داده و خطاب به آیت الله خامنه ای رئیس جمهور وقت فرمودند : «رحلت واله معظم جنابعالی که عمری با علم و تعهد و تقوا به سر بردند ، موجب تأسف گردید. این مصیبت را به جنابعالی و اخوان محترم و خاندان جلیل تسلی گفته ، سلامت و موفقیت آن جناب را از خدای تعالی مسئلت دارم . » امام خمینی همچنین مجلس ختمی نیز در 17 تیرماه 1365 برای او برگزار کردند که ضمن عنایت به احترام امام به رئیس جمهور وقت، با توجه به سیره علما در این امور، بیانگر شأن بالای علمی و فرهنگی ایشان است.

گزارش: صادق رخ فرد