به گزارش نما به نقل از شرق: آگاهی از شیوع یک بیماری یا اختلال برای برنامه‌ریزی و تخمین نیازهای مراقبت بهداشتی و تخصیص اعتبارات مناسب برای آن ضروری است. افزون بر آن تحلیل شیوع با توجه به یافته‌های جمعیت‌شناختی- اجتماعی می‌تواند ما را در رهیافت سبب‌شناسی این اختلال و گروه‌های پرخطر و به دنبال آن یافتن روش‌های تشخیصی و درمانی مناسب یاری کند.
طبقه‌بندی بین‌المللی اختلالات خواب، بیش از ٨٠ اختلال متفاوت خواب را مشخص کرده است. اختلالات خواب شایع هستند، اما با وجود شیوع فراوان، اهمیت آن توسط جامعه نادیده گرفته شده است. این امر سبب می‌شود که در بسیاری از موارد تشخیص داده نشده و در نتیجه درمان نشوند. مانند بسیاری دیگر از مشکلات پزشکی، درمان‌نشدن این اختلالات همراه خواهد بود با افزایش خطر بیماری و رنج بیمار در سطح فردی و افزایش هزینه‌های مالی و تبعات اقتصادی-اجتماعی آن. حداقل ١٠درصد افراد جامعه از یک اختلال خواب بارز بالینی رنج می‌برند. بی‌خوابی شایع‌ترین اختلال خواب است و به دنبال آن اختلالات تنفسی حین خواب و سندرم پاهای بی‌قرار جای می‌گیرند.
بی‌خوابی: بی‌خوابی شایع‌ترین اختلال خواب در جهان است. داروهای خواب‌آور نیز جزء شایع‌ترین داروهایی هستند که در سطح مراقبت اولیه تجویز می‌شوند. پژوهش‌های انجام‌شده نشان می‌دهد که حدود ٣٥ تا ٤٠ درصد جمعیت بزرگسال در کشورهای غربی از این بی‌خوابی رنج می‌برند. کمتر از ١٠ درصد موارد بی‌خوابی توسط پزشکان مراقبت اولیه تشخیص داده می‌شود. موارد زیر از عوامل خطر بی‌خوابی محسوب می‌شوند: استرس‌های هیجانی، مهارت‌های سازگاری غیرانطباقی، اختلالات روان‌شناختی و نیز تکوین مشکلات جدی روان‌پزشکی، طلاق، بیوگی، جدایی، افزایش سن، طبقه اقتصادی- اجتماعی پایین، بی‌کاری، سیکل خواب نامنظم، سیگارکشیدن، نوشیدن قهوه و سوءمصرف الکل و موارد دیگر. در اکثر پژوهش‌ها شیوع بی‌خوابی در زن‌ها بیشتر از مردها گزارش شده است. در جوامع در حال توسعه عواملی مانند فقر، تأثیر عمیقی روی عوامل محیطی مؤثر بر خواب در همه گروه‌های سنی دارد. گرچه یافته‌های همه‌گیرشناسی در پژوهش‌های مختلف احتمالا به علت استفاده از تعاریف و روش‌های متفاوت پژوهشی نتایج متفاوتی را نشان داده‌اند، ولی می‌توان گفت:
- بی‌خوابی اختلال شایعی است.
- بی‌خوابی با افزایش سن افزایش می‌یابد. تقریبا یک‌سوم افراد بزرگ‌تر از ٦٥ سال، کم‌وبیش بی‌خوابی دارند.
- بی‌خوابی در زن‌ها حداقل ١. ٥ برابر بیشتر از مردهاست.
- فصل سال در شیوع بی‌خوابی مهم است. این امر می‌تواند ناشی از تأثیر نور باشد. در پژوهش‌های کشورهای شمال اروپا مانند نروژ، بی‌خوابی در ایام تاریک سال در قیاس با ایام روشن سال بیشتر گزارش شده است.
- عوامل اجتماعی و شغلی و نیز بیماری‌های جسمانی نیز با بی‌خوابی ارتباط دارند. بی‌کاری و تجرد با شیوع بیشتر بی‌خوابی در ژاپن و دیگر کشورها گزارش شده است.
- اختلالات روان‌پزشکی با بی‌خوابی ارتباط ویژه‌ای دارند. این امر به‌خصوص در افسردگی و اضطراب بارزتر است. علائم اختلالات روان‌پزشکی تا ٦٠درصد در افراد دچار بی‌خوابی گزارش شده است. در افرادی که درحال‌حاضر اختلال افسردگی اساسی دارند، علائم بی‌خوابی تا ٨٠درصد موارد گزارش می‌شود.
- بی‌خوابی در کسانی که از بیماری‌های جسمانی رنج می‌برند، به‌خصوص در اختلالات تنفسی، قلبی، بیماری‌های روماتیسمی و نیز اختلال درد مزمن بیشتر است.
- بی‌خوابی در شیفت کاری بیشتر است.
خواب‌آلودگی مفرط روزانه و خستگی: خواب‌آلودگی مفرط روزانه و خستگی دومین گروه بزرگ اختلالات خواب هستند. بیشتر پژوهش‌های انجام‌شده شیوع خواب‌آلودگی روزانه را ٥ تا ١٥درصد گزارش کرده‌اند. خستگی مزمن در مراقبت‌های اولیه بسیار شایع و ٢٠ تا ٢٥درصد گزارش شده است.
اختلالات تنفسی حین خواب: در پژوهش‌ها نشان داده شده که چهار درصد مردان و دودرصد زنان میانسال دچار آپنه خواب هستند. با وجود این حدود ٨٠ تا ٩٠درصد موارد آپنه انسدادی خواب تشخیص داده نمی‌شود. بسیاری از پژوهش‌ها نشان داده که آپنه انسدادی درمان‌نشده با افزایش ناتوانی و مرگ‌ومیر همراه است. در آپنه انسدادی خواب، حوادث رانندگی ٣تا٧ برابر بیشتر دیده می‌شود. در یک مطالعه همه‌گیرشناسی در سن‌مارینو ٢٤ درصد مردان و ١٤ درصد زنان خروپف عادتی گزارش کرده‌اند. در خروپف عادتی فرد هر شب یا تقریبا هر شب خروپف می‌کند. در مطالعه دکتر «خیراندیش» و همکاران در کودکان شش تا ١٢ساله تهرانی شیوع خرخر عادتی ١١.
٦ درصد گزارش شده است. این میزان در مناطق با آلودگی هوای زیاد تا ٢٤. ٥ درصد افزایش را نشان می‌دهد. آپنه انسدادی خواب در افراد ٦٥-٤٠ سال شایع‌تر است. به‌طور کلی می‌توان گفت که شیوع آپنه انسدادی در این گروه سنی چهار درصد (٣ تا ٨درصد) در مردان و دو درصد در زنان بوده و حداقل شیوع آپنه انسدادی بارز بالینی یک‌درصد است.
در افراد چاق، مبتلایان به فشارخون، افراد دیابتی با شروع سن بزرگسالی و گروه‌های متنوع بیماران با مشکلات آناتومی صورت این اختلال به‌وضوح شایع‌تر است. در خانم‌ها شیوع اختلالات تنفسی حین خواب بعد از منوپوز افزایش یافته و با درمان‌های هورمونی جایگزین کاهش می‌یابد.
اختلالات حرکتی حین خواب: اختلال حرکات متناوب اندام حین خواب منجر به برانگیختگی در خواب شده و باعث خواب‌آلودگی مفرط روزانه می‌شود. این اختلال با افزایش سن بیشتر دیده می‌شود.
شیوع آن در افراد نرمال ٥٠-٣٠ سال حدود پنج‌درصد، در افراد بزرگ‌تر از ٥٠سال تا ٣٠درصد و در افراد بزرگ‌تر از ٦٥سال حدود ٤٥درصد گزارش می‌شود. سندرم پاهای بی‌قرار اختلال شایعی است. به‌طور کلی شیوع آن از پنج تا ١٥درصد گزارش شده است. شیوع آن در افراد سالمند بیشتر است. شیوع سندرم پاهای بی‌قرار در بیماران دچار بیماری پیشرفته کلیوی و نیز خانم‌های باردار بیش از ٢٠درصد گزارش شده است.
نارکولپسی: نارکولپسی اختلالی است که به‌طور کلاسیک با علائم چهارگانه خواب‌آلودگی مفرط روزانه با حملات خواب، کاتاپلکسی، فلج خواب و توهمات هیپناگوژیک توصیف می‌شود. شیوع نارکولپسی ٠. ٣ تا ١٦درصد تخمین زده می‌شود. از زمان شروع بیماری تا تشخیص آن به‌طور متوسط ١٠ سال طول می‌کشد که به نظر از هر اختلال دیگری طولانی‌تر است.
پاراسومنیا: پاراسومنیاها اتفاق‌هایی هستند که به‌طور متناوب یا دوره‌ای طی خواب روی می‌دهند. وحشت شبانه، کابوس شبانه، شب‌ادراری، خوابگردی، حرف‌زدن حین خواب و دندان‌قروچه انواع پاراسومنیا هستند. وحشت شبانه در سه درصد و کابوس شبانه در ١٠ تا ١٥ درصد کودکان سه تا پنج سال گزارش می‌شود. تقریبا ٥٠ درصد بزرگسالان نیز گاهی کابوس شبانه را تجربه می‌کنند. خوابگردی در ١٠ تا ١٥ درصد کودکان دیده می‌شود. شب‌ادراری در ٣٠درصد کودکان چهارساله، ١٠درصد کودکان شش‌‌ساله، پنج‌درصد کودکان چهارساله، سه درصد کودکان ١٢ساله و یک تا سه‌درصد در ١٨سالگی دیده می‌شود.
شایع‌ترین اختلال خواب در جهان
آگاهی از شیوع یك بیماری یا اختلال برای برنامه‌ریزی و تخمین نیازهای مراقبت بهداشتی و تخصیص اعتبارات مناسب برای آن ضروری است. افزون بر آن تحلیل شیوع با توجه به یافته‌های جمعیت‌شناختی- اجتماعی می‌تواند ما را در رهیافت سبب‌شناسی این اختلال و گروه‌های پرخطر و به دنبال آن یافتن روش‌های تشخیصی و درمانی مناسب یاری كند.
۱۳۹۴/۸/۱۶
