وقتی سوءمدیریت آب، جان و مال مردم را می‌گیرد

به گزارش نما به نقل از تسنیم، بارش‌های اخیر در اغلب استان‌های کشور با خسارت‌های سنگینی بویژه به بخش کشاورزی همراه شد. رئیس سازمان مدیریت بحران کشور با بیان اینکه سیلاب‌های هفته گذشته 16 استان کشور را درگیر کرده بود، از وارد شدن خسارت هزار میلیارد تومانی فقط به بخش کشاورزی این استان‌ها نیز خبر داد.
به عنوان مثال در استان ایلام، بیش از 300 هکتار از اراضی زراعی که به محصولاتی همچون گندم و کلزا اختصاص داشت، از بین رفت. همچنین 500 هکتار از اراضی باغی، 18 واحد مرغداری و 350 هکتار از عرصه‌های جنگل‌کاری و نهال‌کاری، فقط بخشی از خسارات ناشی از بارش‌های هفته گذشته در این استان محسوب می‌شود.
این شدت و حجم بارش‌ها درحالی است که به ادعای برخی، کشور سال‌هاست با کم‌آبی مواجه است و سفره‌های زیرزمینی از شرایط خوبی برخوردار نیست. این در حالی است که یکی از راه‌کارهای تزریق آب به سفره‎‌های زیرزمینی، ذخیره و هدایت همین بارش‌ها و سیلاب‌های مقطعی به منابع زیرزمینی است.
یکی از موثرترین راه‌کارهای بهره‌‌گیری از این بارش‌ها و سیلاب‌ها، اجرای عملیات جامع آبخیزداری می‌باشد. جنگل‌ها، بوته‌ها و درختچه‌ها، ترازبندی عرصه‌های شیب‌دار نمونه‌ای از طرح‌هایی است که با اجرای آن‌ها علاوه بر تغذیه سفره‌های زیرزمینی، با کنترل سیلاب‌ها از بروز خسارت‌های سنگین جانی و مالی جلوگیری می‌شود.
به عنوان مثال در سیل اخیر فقط به بخش کشاورزی استان لرستان بیش از 60 ملیارد تومان خسارت وارد شد؛ در حالی که هزینه‌ی اجرای عملیات آبخیزداری در 34 هزار هکتار از اراضی تحت پوشش این استان، فقط 20 میلیارد تومان برآورد شده بود که تخصیص نیافته است.
آبخیزداری از مهمترین اقداماتی است که می‌تواند با کاهش خسارات سیل و فرسایش خاک موجب تغذیه آبخوان‌ها و سفره‌های زیرزمینی گردد. حدود 90 تا 95 میلیون هکتار از مساحت کشور را مناطق کوهستانی و شیبدار و حدود 69 تا 74 میلیون هکتار را مناطق کم‌شیب و دشت‌ها تشکیل می‌دهند. حدود 55.5 درصد مساحت کل کشور، معادل 91 میلیون هکتار از عرصه حوزه‌های آبخیز کشور سیل خیز است. این عرصه‌ها در تولید هرزآب‌های سطحی که سریعاً از دسترس خارج می‌شوند نقش داشته و در تشدید فرسایش و ایجاد سیلاب‌های مخرب موثرند.
میزان فرسایش خاک در ایران حدود 2 میلیارد تن در سال برآورد شده است (حدود 16.7 تن در هر هکتار) که با شاخص جهانی 5 تا 6 تن در هکتار، فاصله بسیاری دارد. اثرات این میزان فرسایش خاک، بالغ بر 236 میلیون متر مکعب رسوب‌گذاری در مخازن پشت سدها و به میزان حدود 500 میلیون متر معکب رسوب‌گذاری در شبکه‌های آبیاری و زهکشی مدرن و سنتی و از دسترس خارج شدن هزاران هکتار اراضی مزروعی می‌باشد.
ضرورت اقدامات آبخیزداری زمانی بیشتر نمایان می‌شود که بدانیم در وضعیت فعلی حدود 41.5 درصد کل شهرهای کشور، حدود 12.7 درصد آبادی‌ها و حدود یک میلیون هکتار از اراضی کشاورزی و تعداد بیشماری از جاده‌ها و راه‌های ارتباطی کشور در معرض خطر سیل قرار دارند.
اهمیت اجرای این طرح‌ها در حالی است که تخصیص اعتبارات سالانه از وضعیت مناسبی برخوردار نیست. طبق قانون بودجه سال 94 حدود 215 میلیارد تومان اعتبار برای این طرح‌ها در نظر گرفته شده که به گفته رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، تا کنون فقط 80 میلیارد تومان آن محقق شده است. هرچند که براساس قانون، سالانه باید 3 میلیون هکتار عملیات آبخیزداری اجرا شود، اما سال گذشته این طرح‌ها فقط در 300 هزار هکتار اجرایی گردید.
تغذیه سفره‌های زیرزمینی که بخش مهمی از مدیریت آب محسوب می‌شود، هم اکنون به دلیل اولویت نداشتن در نظر وزارت نیرو از روند برنامه‌ریزی خوبی برخوردار نیست؛ جالب‌تر آن‌که وزارت نیرو در حال حاضر تمرکز خود را در مدیریت آب، بر احداث تونل‌های انتقال میان حوضه‌ای قرار داده است.
در همین راستا وزیر نیرو نیز بیان داشته که به دلیل محدویدیت منابع آبی، ناچار به انتقال آب با استفاده از تونل هستیم! وی همچنین از وجود 19 تونل در حال بهره‌برداری به طول 192 کیلومتر و همچنین 9 تونل در حال احداث به طول 314 کیلومتر خبر داده است.