یك زبان و دو گوش

با حساب و كتاب بگوييم و بشنويم!
زبان و گوش، دو نعمت الهي است؛ يكي براي گفتن و ديگري براي شنيدن.
گوش دادن به سخن مخاطب و توجه شايسته به كلام گوينده هم نشانه ادب است و هم ظرفيت انسان را نشان مي دهد كه از آثار و بركاتش ايجاد محبت و محبوبيت است. هنر خوب گوش دادن سبب مي‌شود هم درس استاد و سخن متكلم و خواسته ارباب رجوع و شكايت شاكي و نقد منتقد را بهتر بفهميم و هم سبب جلب اعتماد او مي‌شود.
گوش فرا دادن به كلام متكلم يكي از حقوق او بر شنونده است.
برخي عادت دارند بيشتر حرف بزنند تا بشنوند چراكه آستانه «شنيدن» آنان پايين است. دوست دارند هميشه «متكلم وحده» باشند نه مخاطب.
كاش در همين تكلم هم «اول انديشه وانگهي گفتار» داشتند، نه آن كه اول بگويند و بعد بينديشند كه خوب بود يا بد؟ صلاح بود يا نه؟ دلي به دست آورد يا دلي را شكست؟ راست بود يا شايعه؟ موجب رضاي رحمان بود يا سبب شادي شيطان؟ و اين بسيار مهم است مهم!
«ادب گفتاري» و «ادب شنيداري» از توصيه‌هاي مهم دين است. از كلام امام علي(عليه السلام) است كه «لا ادب لسيي القول» (كسي كه بد حرف مي‌زند ادب ندارد) و از كلام آن حضرت است كه «اذا تم العقل نقص الكلام» (هر گاه عقل و خرد كامل شود، سخن كم مي‌شود) در ادبيات ما به اين نكته كه انسانيك زبان دارد و دو گوش؛ پس بايد يكي بگويد و دو تا بشنود پرداخته‌اند و شعرها و كلمات حكمت‌آميز گفته‌اند. از جمله در سروده‌هاي مرحوم فيض كاشاني عالم برجسته و عارف وارسته قرن يازدهم آمده است:
به هوش باش كه حرف نگفتني نجهد
نه هر سخن كه به خاطر رسد، توان گفتن
يكي زبان و دو گوش است اهل معني را
اشارتي به يكي گفتن و دو بشنفتن
سخن چو سود ندارد، نفگتنش اولي است
كه بهتر است زبيداري عبث، خفتن
وقتي كه حرف انسان هم – به تعبير روايات – جزء عمل آدمي است وپاسخگويي به آن هم در محضر پروردگار لازم است. پس براي گفته‌ها هم حسابي بايد گشود و چون نيكو شنيدن – به تعبير احاديث - «حسن الستماع» از وظايف شنونده در برابر گوينده است. پس بايد با تمرين، صبر و حوصله خود را براي شنيدن افزود و چه بسا حكمت‌هاست در حرف ديگران! و اگر عادت به «شنيدن» نداشته باشيم، از كف مي‌رود. پس ... يكي گفتن و دو تا شنيدن.

منبع: هفته نامه پنجره