بازاری در دست دشمن!

سقوط آزاد قیمت نفت
 روند رو به کاهش قیمت نفت همچنان ادامه دارد و قیمت نفت ایران به حدود 27 دلار که پایین ترین رقم در یکدهه اخیر محسوب می شود، رسیده است. با وجود اینکه نوسانات قیمت نفت بشدت به اوضاع سیاسی مناطق نفت خیز و حتی شرایط آب و هوایی وابسته است؛ اما این روند کاهشی در وخیم ترین اوضاع خاورمیانه پس از جنگ جهانی دوم رخ می دهد. در حالی که کنترل بسیاری از مناطق نفت خیز در عراق و سوریه بدست ترویست هاست و بر تنش های بین کشورهای منطقه هر روز افزوده می شود؛ ارزان ترین قیمت نفت را در 12 اخیر شاهد هستیم.
 
 انفعال و بی توجهی ایران در برابر سقوط قیمت نفت

بدون شک در بین کشورهای صادر کننده نفت، ایران بدلیل تحریم های اعمال شده و کاهش میزان صادرات بیشترین آسیب را می بیند. هرچند اساساً این کاهش قیمت بدلایل سیاسی و به منظور تحت فشار قرار دادن ایران در طول مذاکرات هسته ای طرح ریزی شد؛ اما نمی توان کوتاهی و انفعال دولت ایران را در مقابل چنین کاهش بی سابقه ای نادیده گرفت. در حالی که دولت تمام تمرکز و هدف گذاری خود را بر به نتیجه رسیدن مذاکرات ( به هر قیمتی) گذاشته بود؛ طرح آمریکا و عربستان به منظور پذیرش درخواست های فراقانونی آنها در مذاکرات هسته ای کلید زده شد. در این بین نه تنها دولت و وزارت نفت ایران نتوانستند در آن زمان شرایط بازار را به نفع ایران برگردانند؛ بلکه با تصمیمات و مصاحبه های بدون پشتوانه فکری مسئولان، نوسانات کاهشی شدیدتری در قیمت نفت بوجود آمد.
 
 نفت؛ تازه ترین مقصر رکود
 بی تردید از اهداف اصلی دولت در مذاکرات هسته ای برداشته شدن تحریم های بانکی و نفتی بوده است. اما دولت آنقدر خود را درگیر متن و حاشیه مذاکرات کرد که از اصل موضوع یعنی میزان خالص در آمدهای نفتی پس از رفع تحریم ها غافل شد. اشتباه دیگر دولت در جائی رقم میخورد که با وجود روند بسیار سریع کاهش نفت؛ وزیر نفت بسیار عجولانه و قبل از اجرایی شدن برجام صحبت از افزایش سهمیه ایران می کند. علیرغم این اتفاقات و تصمیمات نادرست، بنظر می رسد، دولتمردان سعی دارند عملی نشدن وعده های انتخاباتی را برگردن این کاهش قیمت بیاندازد و همچنان انگشت اتهام را متوجه دولت قبل سازند.
در این زمینه اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور طی سخنرانی اظهار می دارد: ‌" در گذشته نفت ۱۰۰ دلاری را فروختند و حتی یک دلار هم ذخیره برای این دولت نگذاشتند اما حالا با نفت ۳۰ دلاری عده‌ای می‌گویند چرا کشور را از رکود خارج نمی‌کنید."
 

100 روز رؤیایی

معاون اول رئیس جمهور در حالی از گره زدن رکود با نفت 30 دلاری و میزان رشد اقتصادی در سالهای گذشته سخن می گوید که دولت یازدهم با شعار حل مشکلات در بازه های زمانی یکماه و 100 روز توانست نظرات را به خود جلب کند. بدون شک شعار انتخاباتی حل 100 روزه مشکلات اقتصادی و معیشتی، نقش مهمی در پیروزی خفیف روحانی در انتخابات ریاست جمهوری داشت.
روحانی در تیم خود ازهمراهی افرادی که سالها سابقه وزارت ومدیریت های کلان را داشتند بهره مند بود؛ بنابراین نمی توان پذیرفت که وی بدون آگاهی از شرایط اقتصادی کشور پا به عرصه رقابت گذاشته بود. اما تمرکز بیش از حد دولت بر مذاکرات هسته ای و نوع نگرش دولتمردان به حل مسائل اقتصادی، منجر به آسیب پذیرتر شدن اقتصاد ایران شد.
دولت روحانی با مانور بیش از حد بر روی توافق هسته ای و با این تفکر که حل تمامی مشکلات بدست لغو تحریم هاست، بیش از دو سال اقتصاد کشور را در حالت فریز نگه داشت و این شرایط نه با توافق 100 روزه ژنو حل شد و نه با گذشت حدود 6 ماه از توافق جامع هسته ای امیدی به پایان این شرایط می رود.
اگر تا کنون استراتژی دولت در برابر انتقادات اقتصادی گره زدن تمام مشکلات به تحریم ها و اقدامات دولت گذشته بوده است؛ اکنون با وجود لغو تحریم ها و انتظار برای تحقق وعده های بیشماری که برای فردای پس از برجام داده می شد، قیمت نفت بهانه می شود. هر چند در نگاه کلان پایین ماندن قیمت نفت در شرایط کنونی به معنای حراج ثروت ملی کشور است؛ اما باید بررسی شود که در شرایط کنونی منطقه، مقصران این کاهش قیمت چه کسانی هستند؟ اگرعربستان به منظور تحت فشار قراردادن ایران خواستار این کاهش قیمت بوده است بدون هماهنگی و نظر مثبت آمریکا و همپیمانان غربی آن این امر امکان پذیر بود؟ از آنجائیکه در تمام مدتی که نفت سیر نزولی خود را طی می کرد، دولت ایران با دولت آمریکا و سایر کشورهای غربی در تعامل و مذاکره بود؛ آیا بهتر نبود دولتمردان کمی هم توجه خود را به این سراشیبی سقوط قیمت نفت معطوف می کردند.
افزون براین؛ حجم واقعی مبالغ آزاد شده در توافق هسته ای به تنهایی می تواند گره بسیاری از موانع و مشکلات اقتصادی کشور را باز کند. دولت روحانی در حالی دولت قبل را متهم به عدم استفاده مناسب یا ذخیره درآمدهای نفتی می کند که خود اکنون میراث دار بخش مهمی از درآمدهای نفت 110 دلاری است که در دوره پسا برجام آزادسازی خواهند شد.