كارگردان مستند حادثه منا: ۴۵ روز پشت درب اتاق‌های سازمان حج منتظر پاسخ بودم

به گزارش نما، هفتاد و چهارمین برنامه سینماروایت، در شامگاه چهارم بهمن در سالن اسوه با حضور تنی چند از مدیران سازمان حج و زیارت و نیز چهره های فرهنگی، بویژه سینمای همچون اسماعیل براری، مسعود آب پرور، پروانه مرزبان، صادق صادق دقیقی، سید فرهاد حسینی، محمد دیندار، عباس تقی آبادی و جمعی از علاقه مندان به سینما برگزار شد. رسول شادمانی، مجری – کارشناس برنامه در ابتدای با بیان اینکه «تنگی نفس» محصول انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس و نخستین فیلمی است که بعد از واقعه منا در سینمای ایران تولید شده است گفت: بنده در جریان هستم که گروه سازنده فیلم در مدت زمان بسیار کم و با کار و تلاش شبانه روزی این مستند را آماده کردند و همچنان در پی اعمال اصلاحاتی در جهت ارتقا سطح کیفی آن هستند.

فیلم خیلی سریع وارد پروسه تولید شد

«فرود عوض پور» کارگردان فیلم با اشاره به شکل گیری این مستند گفت: پروسه شکل گیری تنگی نفس از زمانی آغاز شد که از انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس با من تماس گرفتند و پیشنهاد این کار را به من دادند. بلافاصله نشستی را برگزار کردیم و خیلی سریع فیلم وارد پروسه تولید شد. معتقدم این کار بدون مساعدت مدیران انجمن و تلاش و همت همکارانم در گروه تولید شکل نمی گرفت. بویژه کسری رضایی که نه تنها تدوین گر این فیلم بود بلکه در طول کار مانند یک مشاور بنده را همراهی می کرد.

فیلم با فاصله چند روز از حادثه منا ساخته شده است

«عباس عمرانی» تهیه کننده فیلم در این نشست گفت: بعد از اینکه واقعه غمبار منا اتفاق افتاد و خبر آن از شبکه های مختلف منتشر شد بلافاصله به فکر افتادم که در این مورد یک فیلم مستند تولید کنیم. بنابراین موضوع را با آقای نیرومند مدیرعامل انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس مطرح کردم و ایشان هم موافقت کردند اما چون مجالی برای نگارش کامل فیلمنامه نبود بدون وقفه کار را شروع کردیم تا در ادامه به اهداف مورد نظر خود برسیم.

«تنگی نفس» فیلمی غم انگیز اما لطیف

«ابوالفضل جلیلی» کارگردان سینمای ایران در این نشست با بیان اینکه من معمولا خیلی عادت به دیدن فیلم های مستند بویژه فیلم های غم انگیز ندارم اما چون آقای شادمانی از من خواستند تا در این برنامه حضور داشته باشم اطاعت کردم گفت: من معمولا اهل کشف و شهود هستم از این رو، فیلم را با همین دید نگاه کردم و اگر چه فیلم یک فیلم غم انگیز است اما فیلم لطیفی است و حتی غم آن هم غم قشنگی است.

فیلم خسته کننده نیست

وی با تشکر از مونتور فیلم ادامه داد: درحالی که در اول فیلم ما با کات های خیلی سریع روبرو هستیم که من موافق این نوع تدوین نیستم اما در نهایت تدوین کار خیلی خوب صورت گرفته است ضمن اینکه فیلم خسته کننده نیست.

کارگردان فیلم سینمایی«گال» تصریح کرد: این فیلم از همه لحاظ فیلم خوبی است اما از نظر محتوا قدری دچار مشکل است که معمولا محتوا به فیلمساز برنمی گردد بلکه بیشتر به مسئولین فرهنگی و کسانی که آنان را هدایت می کنند برمی گردد.

فیلم ریشه در حقیقت دارد اما پیام ندارد

جلیلی با بیان اینکه ما ملتی هستیم که گریه را دوست داریم چرا که گریه همچون مخدر آدم را به آرامش می رساند اظهار داشت: اگر چه این فیلم غمبار و غم انگیز است اما بسیار خوش ساخت است. شما این فیلم را هر طوری که مونتاژ می کردید خوب در می آمد - البته قصدم این نیست که ارزش مونتاژ را پایین بیاورم - ولی این فیلم چون ریشه در حقیقت دارد و مملو از معنونیت است بنابراین به دل می نشیند و فیلم را هر جوری نشان دهید تاثیرخودش را خواهد داشت. اما نکته مهم این است که این فیلم، پیام ندارد. این فیلم مثل یک روزنامه عکس دار است.

فیلم همچون آواز ایرانی نیاز به تحلیل دارد

جلیلی خطاب به عوض پور گفت: شما به عنوان فیلمساز در این مستند چه چیزی را می خواهید بگوئید؟ کسی که عزیزی را در مکه از دست داده با دیدن این فیلم چه چیزی را می گیرد؟ وقتی فیلم تمام می شود ما نمی فهمیم که این اتفاق به چه دلیلی افتاده است؟! معتقدم این فیلم همچون آواز ایرانی نیاز به یکسری تحلیل دارد تا سروسامان بهتری بگیرد.

فیلم جامعیت ندارد و باید پخته تر شود

آقای عربستانی، هنرمند عکاس و از مدیران سازمان حج و زیارت که در سالن حضور داشت از شاهدان عینی فاجعه بود که بر این اساس در خصوص فیلم گفت: نقد من به فیلم این است که شما در این فیلم فقط یک محورکار را بررسی کردید و از بیش از 700 شهید منا فقط در قائم شهر به این موضوع پرداختید. جای کاروان جانبازان که به همراه پزشکان خود به شهادت رسیدند در این فیلم خالی است. در این فیلم از هیچ استان دیگری تصویری وجود ندارد. از اهل تسنن که در این فاجعه به شهادت رسیدند تصویری دیده نمی شود. در حالی که اگر ما بخواهیم به این فاجعه بپردازیم لازم است که نگاهمان به سطح کشور باشد نه فقط به یک منطقه خاص. هر چند که معتقدم این فیلم به عنوان اولین حرکت، حرکت خوبی است، اما باید پخته تر شود و از همه شهدای این حادثه در سراسر کشور تصاویری وجود داشته باشد.

این فیلم یک جزء از یک کل بود

عباس عمرانی در پاسخ به آقای عربستانی گفت: ما فیلمی با جغرافیای قائم شهر ساختیم و گستره فیلم به ما اجازه نمی داد که همه چیز را ببینیم و در واقع ما به یک جزء از یک کل پرداختیم. بنابراین شاید خیلی جامعیت نداشته باشد که در یک فیلم 50 دقیقه ای فرصت پرداخت به همه اتفاقات وجود داشته باشد. البته یک بخش از فیلم به حوزه پژوهشی بر می گردد که می بایست ما توجه بیشتری به پژوهش می داشتیم.

فرود عوض پور کارگردان فیلم هم در ادامه یاد آور شد: من خیلی سعی کردم که در رابطه با موضوع فیلم با آقای عربستانی صحبت کنم اتفاقا تماس هم گرفتیم اما چون ایشان در مکه بودند نتوانستیم با ایشان صحبت کنیم حتی بعد از اینکه ایشان به ایران بازگشتند باز هم با ایشان تماس گرفتم که متاسفانه سرشان شلوغ بود و این ارتباط صورت نگرفت.

45 روز پشت در اتاق های سازمان حج و زیارت منتظر پاسخ بودم

عوض پور تصریح کرد: من حدود 45 روز پشت در اتاق سازمان حج و زیارت ماندم اما نتوانستیم همکاری آنان را نسبت به این فیلم جلب کنیم. حتی دو مدیر تولید به خاطر عدم پاسخ گویی و عدم همکاری سازمان حج و زیارت عوض کردم چون مدیران حج و زیارت به جای پاسخ دادن آنان را تحقیر می کردند! ما دسترسی به کارشناس داشتیم اما من به دنبال مصاحبه با کسانی بودم که در مکه حضور داشتند اما سازمان حج و زیارت هیچ لیستی را در این رابطه به ما نداد.

سازمان حج و زیارت با فیلم همکاری نکرد

رسول شادمانی در ادامه توضیح داد: با توجه به اینکه من در جریان تولید این فیلم هستم اطلاع دارم که سازمان حج و زیارت به هیچ عنوان با این فیلم همکاری نکرد و من می دیدم که آقای عوض پور و گروهش چقدر تلاش می کردند که منابع جامعی به دست بیاورند تا فیلمشان غنی تر شود اما هیچ همکاری با آنان نشد در حالی که ما باید در اینگونه مسائل با تمام قدرت حرکت کنیم تا پیام را به خوبی به مخاطبین منتقل کنیم و حتی نگاه جهانی به موضوع داشته باشیم اما متاسفانه در این گونه موارد مسئولین ذیربط تن به همکاری نمی دهند و ترجیح می دهند همچنان در سایه بمانند!!

اگر صحبت های رهبری نبود حتی یک جنازه هم به کشور برنمی گشت

«کسری رضایی» تدوین گر فیلم مستند « تنگی نفس» نیز به کارشکنی برخی از مدیران سازمان حج و زیارت اشاره کرد و گفت: ما در ابتدا نامه ای به آقای اوحدی رئیس سازمان حج و زیارت نوشتیم و گفتیم که می خواهیم فیلمی در مورد فاجعه منا بسازیم و ایشان در جواب گفتند چون فیلم شما در ارتباط با آل سعود است و می خواهید در مورد نقش آل سعود فیلم بسازید ما با شما همکاری نمی کنیم! واقعا اگر مواضع و فرمایشات مقام معظم رهبری نبود حتی یک جنازه هم به کشور بر نمی گشت. اگر تاکیدات رهبری نبود از سوی آقای اوحدی و سازمان حج و زیارت هیچ اتفاقی رخ نمی داد و این جای تاسف دارد.

فیلم فاقد تحقیق و پژوهش است

«محمد دیندار» منتقد سینما و فیلمساز که در سالن حضور داشت گفت: کار فیلمسازی، کار سختی است و من از گروه سازنده تشکر می کنم اما معتقدم ستون فقرات یک کار مستند «تحقیق و پژوهش» است و این فیلم فاقد تحقیق و پژوهش است و به نظر می رسد که تصاویر با عجله ضبط شده اند. فیلم دچار یکسری مشکلات ساختاری برگرفته از عدم تحقیق و پژوهش است و باید تحقیق و پژوهش تازه تر و مونتاژ دوباره ای انجام بگیرد. ضمن اینکه پایان فیلم هم پایان خوبی نیست و یک نگاه نهیلیستی را تداعی می کند درحالی که نگاه ما یک نگاه الهی به مکه است.

از تماشای این فیلم لذت بردم

«پروانه مرزبان» از تهیه کنندگان سینمای ایران هم در مورد این فیلم اظهار داشت: از تماشای این فیلم لذت بردم، فیلم تاثیرگذاری بود. شما در این فیلم نگاهی به 25 زن داشتید که با شوهران خود به مکه رفتند و تنها به ایران بازگشتند و این می تواند موضوع خیلی خوبی باشد و برای من جذاب بود.

فیلم از 100 نمره 80 می گیرد

«صادق صادق دقیقی» کارگردان سینمای ایران هم در این نشست گفت: من با نظر آقای عوض پور موافق هستم که معمولا در این گونه فیلم ها، همکاری خوبی با عوامل صورت نمی گیرد بنابراین آنچه که در ذهن کارگردان وجود دارد محقق نمی شود. ولی با همه این وجود معتقدم این فیلم از 100 نمره حتما 80 نمره را خواهد گرفت فقط نیاز است که یکسری روایت ها در تدوین جا به جا شود.

فیلم در سطح پژوهش باقی مانده است

«مسعود آب پرور» کارگردان کشورمان نیز در این نشست با اشاره به فیلم گفت: من از فیلم مستند خیلی انتظار دارم. فیلم مستند باید بواسطه استنادی بودنش، چیزهای زیادی را به من بگوید، اما فیلم در سطح پژوهش باقی مانده بود و سطح این فیلم حتی از کارهای روشنگرانه تلویزیون که در مورد حادثه منا پخش شده هم پایین تر است.

وی ادامه داد: واقعا فیلمساز به دنبال چه چیزی بوده است؟ آیا می خواسته این فیلم مرثیه باشد تا ما را مثل یک مجلس روضه خوانی تحت تاثیر قرار دهد که البته این کار را کرده است. اما داغ ما زمانی تازه تر می شود که ما یکسری تصاویر از آن واقعه نشان می دهیم اما جای این تصاویر به شدت در پیکره فیلم خالی است و البته این وظیفه تهیه کننده است تا تصاویر آرشیوی را پیدا کند.

فیلم تِم مشخصی ندارد

«اسماعیل براری» کارگردان و مدس سینما صحبتش را با این سوال مطرح کرد: این فیلم برای چه ساخته شده است؟ آیا قرار است ماجرایی را برای ما رمزگشایی کند؟ آیا قرار است شوری در سطح ملی ایجاد کند و مردم را به یاد یک ماجرا حل نشده بیندازند؟

وی با بیان اینکه تم و پیام این فیلم چیست گفت: به نظر می رسد که فیلم دارای چند تِم متنوع است و به همین جهت این شائبه ایجاد می شود که فیلم تم مشخصی نداشته است حتی زیادی تم دارد وهمین موضوع، پاشنه آشیل فیلم است ضمن اینکه پیام فیلم مشخص نیست.

فیلم نیازمند تدوین دوباره ای است

«سید فرهاد حسینی» مدرس فیلمنامه نویسی اما اظهار داشت: معمولا ما انتظار داریم که با یک فیلم تمام اهداف نظام جمهوری اسلامی و عقاید مختلف مردم تامین شود که این غلط بزرگی است و ما نمی توانیم عمومیت را از یک فیلمساز داشته باشیم. درحالی که کاری که فیلمساز در این فیلم انجام داده است یک کار هنری است. هنرمند یک «آن» را می بیند و به دنبال آن می رود مثل این فیلم که فیلمساز به موضوع 25 زن می پردازد که با همسرانشان به مکه رفتند اما بدون همسر بازگشتند و این «آن» بزرگی است. اما شتاب زدگی باعث شده که نقد به فیلم وارد شود و معتقدم فیلم از لحاظ تدوین و از نظر پیام، نیازمند نگاه دوباره ای است تا نگاه سازنده در فیلم جاری باشد. بنابراین پیشنهاد می کنم قبل از اینکه فیلم در جاهای مختلف نمایش داده شود این موارد لحاظ شود.

هفتاد و چهارمین برنامه سینماروایت شامگاه یکشنبه 4 بهمن در تالار اسوه برگزارشد.