روزه‌ای كه قرار نیست افطار شود!

به گزارش نما، مخاطبان سینمای ایران کمتر به یاد دارند در مقطعی خاص با اکران مجموعه‌ای از فیلم‌های مهمان بزمی سینمایی شده باشند. اساسا سینمای ایران در تولید آثار متناسب با موضوعات و یا مناسبت‌های ویژه آنچنان غیرهدفمند و بی‌برنامه عمل کرده‌است که در مواردی همچون نیمه شعبان یا همین ماه رمضان به سختی می‌توان حتی یک نمونه از تولیدات متناسب با این ایام را به خاطر آورد. البته این بیشتر ناظر بر رویکرد شخص‌محور حرکت قطار تولیدات در جغرافیای سینمای ایران است. یعنی اندک توفیقات در تمامی ژانرها و موضوعات نه حاصل یک برنامه‌ریزی مدون و نظام فرهنگی معین که بیشتر حاصل خلاقیت‌ها و دغدغه‌های فردی سینماگران بوده‌است و چه جای تردید که هیچ گاه نمی‌توان و نباید فردیت افراد را مورد عتاب و خطاب قرار داد که چرا اینگونه عمل نکرده‌اید و چرا در این‌باره فیلم نساخته‌اید! خروجی چنین رویکردی برای جهت‌دهی به فردیت افراد هر حاصلی داشته باشد طبیعتاً درخشان‌تر از وضع امروز سینمای دفاع مقدس و یا سینمای دینی نخواهد بود. فارغ از این رویکرد محتوایی که طبیعتاً درباره فقدانش می‌توان گزارش‌ها و مطالب متنوعی را به رشته تحریر درآورد در این گزارش مختصر نگاهی خواهیم داشت به رویکرد اجرایی و سخت‌افزاری ارائه تولیدات سینمایی در ماه مبارک رمضان. رویکردی که در صورت وجود نظام فرهنگی مناسب برای تولید آثار فاخر، جذاب و در عین حال متناسب با حال و هوای معنوی این روزها، در اجرا نیز می‌توانست صورت متفاوت از امروز داشته باشد و در فرمتی تأثیرگذارتر در دستور کار مدیران قرار گیرد.

طرحی که شکست خورد
«طرح اکران ویژه رمضان91 شکست خورد/همه بی‌تفاوت بودند!» این تیتر گزارش تحلیلی یکی از خبرگزاری‌های رسمی در پایان نخستین هفته از ماه مبارک رمضان بود. گزارشی که در آن تعدادی از سینماداران و پخش‌کنندگان صراحتاً از شکست طرح ویژه مدیران و سیاست‌گذاران سینمایی برای استقبال مخاطبان از اکران سینماها خبر دادند. برای بازخوانی روندی که منجر به این اعتراف تلخ به شکست و بی ثمر شدن تلاشها برای استفاده سینما از فرصت ماه رمضان شد، بد نیست کمی به عقب‌تر برویم و اساسا ببینیم انتظار اولیه چه بود که برآورده‌ نشدنش تعبیر به شکست شده‌است. این چند سال که فصل تابستان و ماه مبارک رمضان دست در دست هم دارند، در ماه‌های منتهی به این ایامی همواره حرف و حدیث‌هایی درباره آنچه تعبیر به «طرح‌های ویژه» می‌شود، در جامعه سینمایی به خصوص رسانه‌ها طرح می‌شود. امسال و با توجه به شرایط اورژانسی سینمای ایران پس از اکران ناکام بهار و شروع دلسردکننده سینماها در آغاز تابستان، حرف‌وحدیث‌ها صورتی متفاوت و داغتر هم پیدا کرد چراکه بسیاری امید بسته بودند که به بهانه اجرای «طرح ویژه رمضان» خونی تازه به رگ‌های سینمای ایران تزریق شود و مخاطبان باردیگر سراغ از پرده نقره‌ای بگیرند. اولین نشانه‌های این دورخیز هم از سوی علیرضا سجادپور رسانه‌ای شد وقتی که اعلام کرد زمینه برای اجرای طرح «افطار تا سحر» فراهم است. این اعلام بلافاصله با اما و اگرهایی مواجه شد چراکه در برخی رسانه‌ها بحث احتمال عدم موافقت اداره اماکن با باز بودن شبانه سینماها به میان کشیده شد. این گمانه‌زنی اگرچه ناظر بر حاشیه‌ها و اختلافات میان مدیران ناجا و مدیران سینمایی بر سر پخش بازی‌های یورو 2012 در سینماها بود اما با اعلام موافقت رسمی اداره اماکن ناجا اجرای این طرح رسماً کلید خورد. اما سابقه این طرح چیست؟

وقتی مدیران به فکر سامان‌دهی می‌افتند
اکران ویژه سینماها در ماه رمضان سابقه چندان طولانی ندارد، سال 1388 بود که برای نخستین‌بار طرح تازه از سوی شورای صنفی اکران در رسانه‌ها تبلیغ شد که بر اساس آن سینماها در فاصله افطار تا سحر و به صورت شبانه میزبان علاقمندان سینما می‌شدند. براساس این طرح ترکیب تازه‌ای از فیلم‌ها در کنار برخی فیلم‌های خاطره‌انگیز در فهرست اکران سینماها قرار گرفت و همین تازگی و البته مدیریت صحیح طرح باعث شد سینماها به‌رغم عادت به افت فروش در ایام ماه رمضان با جهشی ناگهانی در گیشه مواجه شوند که در مواردی تا 3 برابر فروش به نسبت مقاطع زمانی مشابه نیز برآورد شد. همین توفیق در نخستین گام باعث شد مدیران به فکر سامان دادن(!؟) به این طرح بیافتند. تصمیمی که همچون نمونه‌های مشابه می‌شد از همان آغاز تأثیر منفی آن بر کیفیت اجرای طرح را پیش‌بینی کرد. مدیران از منظر مدیریتی خود این بار هم اولویت‌ها را جابه‌جا کردند و به‌جای برنامه‌ریزی بر محور خواست مخاطب و مهم تر از همه حال و هوای ایام، کمیت آماری کارنامه خود را مدنظر قراردادند و فیلم‌های جامانده از اکران را راهی طرح ویژه رمضان کردند! این رویکرد ضربه‌ای اساسی به کلیت طرح زد و باعث شد طرح اکران ویژه رمضان 89 با سقوط قابل توجه میزان مخاطبان مواجه شود. این اتفاق به‌خصوص سینماگرانی را که به یاد توفیق سال نخست اجرای طرح امید به رونق گیشه‌ها داشتند دلسرد کرد و باعث شد برای برخی پرونده این طرح برای همیشه مختومه شود.

بلیط نیم‌بها هم کارساز نشد!
سال بعد یعنی درست همان سالی که سینماها به دلیل ترکیب قابل قبول فیلم‌های اکران شده در جشنواره بیست‌ونهم فیلم فجر دستان پری برای اکران داشتند باردیگر امیدها به احیای طرح ویژه رمضان زنده شد. این‌بار البته با توجه به حال و روز بهتر گیشه‌ها فرصتی فراهم آمد تا در کنار برنامه‌ریزی برای جذب مخاطبان به سالن‌های سینمایی، محتوای آثار هم مورد توجه قرار گیرد. این نکته باعث شد باردیگر موضوع نبود فیلم مناسب برای اکران در ماه مبارک رمضان در رسانه‌ها طرح شود. به هر ترتیب طرحی که برای اکران سینماها در سال 90 اجرایی شد هم هیچ رنگ‌وبوی «ویژه‌ای» نداشت و مانند سال قبل تنها اجرا شد تا رزومه مدیران را پروارتر کند. این روند بازهم تعداد دیگری از اهالی سینما را از این طرح دلسرد کرد و به همین دلیل هم در آستانه رمضان 91 دیگر کمتر کسی چشم به راه طرحی نو در این زمینه بود. اعلام علیرضا سجادپور البته باعث شد این موضوع در رسانه‌ها طرح شود و اتفاقا واکنش رئیس حوزه هنری را هم به دنبال داشت که رسماً اعلام کرد سینماهای تحت مدیریت این نهاد با طرح ویژه رمضان همراهی نخواهد کرد. در برابر این اعلام اما مدیران سینمایی به قاعده کشمکش‌های ماه‌های اخیر با حوزه هنری سعی کردند در اجرای این طرح مصمم‌تر وارد میدان شوند. فروش بلیط‌های نیم‌بها و نیز تلاش برای اکران فیلم‌های مخاطب‌پسندی چون «بی‌خداحافظی» و «کلاه قرمزی و بچه ننه» از بارزترین نمودهای این رویکرد بود. هرچند عوامل فیلم‌های با توجه به دلسردی از اجرای طرح هیچ یک حاضر به اکران فیلم‌شان نشدند و مخاطبان هم برسردر سینماها فیلمی نمی‌دیدند که تخفیف 50 درصدی برای خرید بلیط ترغیب‌شان کند. پرونده اکران ویژه سینماها در ماه رمضان دیگر برای همه خانواده سینما و حتی مخاطبان مختومه شده‌است.
نویسنده:محمد صابری