ابتكار: در مجلس قبل لایحه‌های محیط زیستی بر زمین ماند یا رد شد

به گزارش نما به نقل از خبرآنلاین معصومه ابتکار معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست در برنامه "سرزمین ما" به سوالات مردم در خصوص مسایل محیط زیست پاسخ داد.
در ادامه مشروح گفتگوی بانوی محیط زیست ایران را می خوانید:

بهترین اتفاق محیط زیستی در ماه های گذشته چه بود؟

خدا را شکر اتفاقات خوبی در ماه های اخیر داشتیم. شاید چشمگیرترین آن، روند احیای نسبی دریاچه ارومیه بود. خیلی ها ناامید بودند و می گفتند دریاچه تمام شده و وقت نگذارید. خیلی ها گفتند این عوامفریبی است. عکسی از فلامینگوها داشتیم که گفتند عوامفریبی است. مساحت دریاچه ارومیه 5 تا 6 برابر نسبت در ابتدای کار دولت شده. بخشی از این به کارهای ستاد احیای دریاچه مانند لایروبی، اصلاح الگوی کشت، آموزش کشاورزان، توقف سدسازی و سایر اقدامات برمی گردد. این اقدامات امیدبخش بود. شرایط مشابهی در هورالعظیم داریم. اصل اینها لطف خداوند است. در منطقه ای مانند آذربایجان غربی و شرقی، بارندگی خیلی بهتر نشده، ولی مجموعه اقدامات با بارندگی خوب باعث احیای دریاچه شده. در هورالعظیم نیز از اواخر 93 موانع ورود آب را برداشتیم و با کمک وزارت نفت و نیرو حق آبه این هور تامین شد، بخشهای زیادی از آن، آبگیری شد. اتفاق مشابهی در گاوخونی پس از 10 سال خشکی مطلق افتاده. آبگیری کامل نشده ولی کانونهای اصلی گرد و غبار را مهار کردیم. این اتفاق در هامون نیز افتاد. موانع ورود آب برداشته شد و این دریاچه به عنوان ذخیره گاه زیست کره که امسال لوح آن را گرفتیم، وضعیت بهتری یافت. دو اتفاق افتاد، یکی اینکه بود که در زردکوه و تنگ صیاد، لوح ذخیره گاه زردکوه را دادیم. در چهارمحال و بختیاری اینقدر جمعیت زیاد آمده بود و جشن شده بود که ما حتی آمادگی نداشتیم. پیش بینی 2 هزار نفر کرده بودند ولی مردم شاد 6هزار نفری آمدند. تالاب گندمان در سال 89 خشک شد و آتش سوزی در آن اتفاق افتاد. با همت مردم و مسئولان این تالاب دوباره احیا شده و هجوم گردشگران به گندمان در روزهای تعطیل دیدنی است.

پس می گویند اتفاقات خوب ارومیه فقط به خاطر بارش است؟

اینطور نیست. میزان بارندگی نشان می دهد تفاوت چندانی نسبت به سال گذشته به جز 4 یا 5 درصد نداشتیم. اصل اقدامات، لایروبی مسیرها و اتصال سیمینه رود و زرینه رود بود. حدود 45 کیلومتر مسیرها لایروبی شد. تعداد بالای سدها نیز آبگیری شان متوقف شد. بدون تغییر الگوی کشاورزی اتفاق مهمی رخ نمی دهد. الگوی کشاورزی باید در اصفهان، فارس و همه جا تغییر کند. الگوی کشت و آبیاری ما باید سازگار با اقلیم و پایدار باشد. یعنی در حفاظت از آب و خاک، کشاورزی قبل از اینکه نگاهش کشت و برداشت و نگاه سنتی باشد، باید اول به حفاظت از آب و خاک نگاه کند. در دنیا همین است. مثال جازموریان را بزنیم. برای دولت، موضوع جازموریان فراموش شده بود. این تالاب بزرگی در سیستان و بلوچستان و کرمان است. حدود 300 هزار کیلومتر مربع است. از سال 40 در اطراف اینجا، مجتمع های بزرگ کشت و صنعت شکل گرفت. من در سفر آقای رئیس جمهور آنجا بودم. به شهرستان رودبار جنوب رفتم که تحت تاثیر گرد و غبارهای جازموریان رفتم. 400 هزار هکتار مجتمع های بزرگ کشت و صنعت داریم. بخش مهمی از محصولات کشاورزی کشور را جیرفت تامین می کند. گوجه فرنگی، هندوانه را تولید می کنند ولی جازموریان خشک شد چون حق آبه این تالاب تامین نشد. آب رودخانه ها برای کشاورزی رفت. برداشت از سفره های زیرزمینی به شکلی شد که تالاب تدریجا مصرف شد و یکی از کانونهای مهم گرد و غبار منطقه شد و اثرات وسیعی روی سلامت مردم می گذارد. الگوی کشاورزی پایدار و سازگار کشاورزی با اقلیم بحث بسیار اساسی است. الگویی ما در ارومیه پیگیری می کنیم، که باید دنبال شود.

بحر آسمان کرمان چه داستانی دارد؟ سازمان شما کوتاه آمده؟

اتفاق خاصی دراین باره نیفتاده. شایع سازی شده. اگر این حرفها مستند باشد، خوشحال می شویم. هیچ اتفاقی نیفتاده. گاهی بیش از حد راجع به موضوع خبرسازی می شود که به ضرر کار است. مردم نگرانند، سیاست ما نیز این است. اتفاق خاصی نیفتاده. مردم نگران نباشند. آنجا جزء مناطق ارزشمند استان کرمان است و تلاش می کنیم حفاظت شود.

بدترین اتفاق محیط زیستی کشور چه بود؟

از برخی رفتارهای ناشایست با حیوانات و حیات وحش داشتیم تا تصاویری که در شبکه های اجتماعی درباره سگهای ولگرد یا حیات وحش منتشر شد. مواردی از گرد و غبار در غرب و جنوب کشور داشتیم و داریم که برای مردم و ما خیلی آزاردهنده است. در شهرهای مانند اهواز وضعیت بسیار نگران کننده و تاسف بار است. اما چه می شود کرد؟ ما چه کردیم برای کانونهای داخلی گرد و غبار؟ دولت برنامه ریزی از سال گذشته انجام داده. مطالعات برای شناسایی کانونها انجام شده، برنامه تثبیت و کاشت نهال در حال اقدام است. در ارومیه از سایتی بازدید کردیم که 480 هکتار در حاشیه دریاچه ارومیه کاشت نهال و عملیات تثبیت و حتی یک کار پایلوت با مالچ های بیولوژیک انجام داده. سازمان منابع طبیعی کارهای مشابهی انجام داده. اصل کار بر عهده این سازمان است. در سطح بین المللی نیز منشا بسیاری از این وقایع و طوفانهای گرد و غبار منشا خارجی دارد. کشورها به دلیل تنشهای سیاسی برای مدیریت این مشکلات، به خصوص کشورهایی مانند عربستان سعودی اقدامی نکرده اند. عراق درگیر تنشهای داخلی است. در سطح بین المللی با دبیرکل سازمان ملل و معاون او صحبت کردیم. سال گذشته برای اولین بار در مجمع عمومی سازمان ملل قطعنامه ای صادر شد و از آقای بان کی مون خواسته شد نسبت به شناسایی کانونهای گرد و غبار اقدام شود. چین یک کانون گرد و غبار دارد که روی کره و ژاپن تاثیر می گذارد. برای اجلاس اخیر وزرای محیط زیست که در نایروبی هفته پیش بود، قطعنامه خیلی خوبی با پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران و تشکیل یک ستاد و سازوکار بین المللی الزام آور و حتی توجه به منابع کشورها برای مدیریت گرد و غبار و قراردادن این موضوع ذیل آلودگی هوا، اتفاقات مهمی بود که با پیگیری های بین المللی ما رخ داده. امیدواریم با بازگشت آرامش به عراق با این کشور در این باره همکاری کنیم.

نقش مردم و سازمانهای مردم نهاد در سازمانهای شما چه بوده؟

نقش مردم بسیار کلیدی و محوری است. ما اعتقاد داریم آموزش و مشارکت مردم محور کلیدی و اجتماعی است. ما یک دفتر مستقل در این باره در سازمان تشکیل دادیم. شبکه سازی کردیم و حضور موثر آنها در تصمیم سازیهای دولتی با مصوبه دولتی برای اولین بار عضو کارگروه های برنامه ریزی استانها شدند و در شورای برنامه ریزی استانها یک نماینده دارند که می تواند رای بدهد، اظهارنظر کند و پیشنهاد بدهد. سمن ها عضو کارگروه های تدوین برنامه ریزی برنامه ششم بودند. سمن ها در برنامه های سازمان محیط زیست دعوت می شوند. حضور پررنگ و خوبی دارند. نظرات ارزشمندی می دهند و سبب می شود کار خوبی کنیم.

کارهای هنرمندان را درباره محیط زیست دیدید؟

کارهای هنرمندان خیلی تاثیرگذار است. کارهای استاد فرشچیان خیلی تاثیرگذار است. سال گذشته تابلوی حمایت او را دیدم که حمایت از آهو در مقابل شکارچی است. ایشان گفتند یک تابلو درباره محیط زیست خلق و عرضه می کنند و امسال این کار را کردند. از دریچه هنر می شود تاثیرگذاری اجتماعی زیادی داشت. علاوه بر این پس از 10 سال خاموشی، جشنواره فیلم سبز را برگزار کردیم که انعکاس بین المللی بسیار خوبی داشت. در اجلاس وزرا در نایروبی این موضوع خیلی جلب توجه کرد. 400 فیلم خارجی از 41 کشور حضور داشت و برای ما هم غیرمنتظره بود. جشنواره هنرهای تجسمی نیز داشتیم که از نقاشی، گرافیک، کاریکاتور و مجسمه سازی در این جشنواره داشتیم. هنرمندان سفیر محیط زیست شدند و وقت خود را وقف کردند و این جای تشکر زیادی دارد. این اتفاقات ادامه دارد و ما هم حمایت می کنیم. جشنواره فیلم فجر ادامه دارد و با وجودی که کار سخت است و کمبودهای اعتباری شدیدی داریم این اتفاقات بزرگ را داشتیم.

مردم از آتش سوزی جنگلها خیلی نگران هستند. چرا این اتفاق می افتد؟

ما مجموعه آتش سوزیهای 93 و 94 را بررسی کردیم که دیدیم بخش عمده ای به خاطر عوامل انسانی است. گردشگران، اختلافات افراد روی موضوع زمین و مسایل دیگری که مربوط عوامل انسانی است. بخش مهمی متاسفانه مربوط به گردشگران است. روشن کردن آتش برای کباب، حتی آن جرقه اولیه که با باد منتقل می شود، حتی فردی که آنجاست کاری نمی تواند کند. امسال بارندگی خوب بوده و مراتع علوفه زیادی دارد. در سال 93 برنامه ریزی برای آتش سوزی با همکاری سازمانهای مختلف کردیم. از پارسال برقراری مانورهای سراسری را داشتیم. 14 مانور پارسال برای آمادگی و هماهنگی بین دستگاه ها و استانها داشتیم. پارسال در پارک ملی گلستان 3 دستگاه و مردم هماهنگی می کردند. پارسال با ستاد کل نیروهای مسلح برای انتقال نیرو، هلی برد و همچنین از هواپیماهای آب پاش تفاهم نامه ای بستیم و امسال هم چند مورد اجرایی شد. همچنین از حسگرهای گرما و دود در استان گلستان استفاده کردیم. امسال 17 مانور بین بخشی را برنامه ریزی کردیم. سازمان همکاری بین بخشی دارد. ما وقوع حوادث را پارسال به دلیل بی مبالاتی بیشتر از گذشته داشتیم ولی گستردگی 40 درصد کاهش یافت چون سریع توانستیم واکنش نشان دهیم.

چه اتفاقی باید بیفتد تا مردم متوجه این مشکلات شوند؟

همیشه می گوییم در فصول خشک و تابستان، اطلاع رسانی در بخشهای مختلف شود و مردم در فضای باز آتش ایجاد نکنند. چه دلیلی دارد این کار را کنیم بعد نتوانیم آن را مهار کنیم. لذت چند دقیقه ای برای درست کردن کباب را رها کنند. در منزل آن را آماده کنند بعد به بیرون ببرند و استفاده کنند. این آگاهی و اطلاع رسانی است.

سمن ها گلایه دارند چرا با وجود تاکید رئیس جمهور بر اینکه دولت، دولتی محیط زیستی است و پیگیری های زیاد دولتی، هنوز ارتباط با سمن ها و تشکل ها نقص دارد. چه پاسخی دارید؟

تشکل ها نباید به سرعت راضی شوند و باید مطالبات داشته باشند. این عامل پیش برنده است. اما باید مطالبات علمی و دقیق و واقع بینانه باشد. آرمانگرانی خوب است ولی باید به واقعیات نزدیک شود تا بتوانیم حرکت کنیم. از تشکلها تشکر می کنم. خبر خوبی هم دارم که در ارتباط با حمایت از فعالیتهای تشکل ها، دولت لایحه مشارکتهای مردمی و تشکل های غیردولتی را آماده کرده و به زودی به مجلس دهم ارائه می کند. این به توسعه کارهای سمن ها کمک زیادی می کند. قابلیت اجرایی خوبی دارد. درخواست از مجلس داشتیم. در مجلس قبل 4 لایحه مهم بسیار مهم حفاظت از تالابها، هوای پاک و حفاظت از خاک را داشتیم که به آن پرداخته نشد و حتی لایحه ارزیابی محیط زیست هم رد شد. متاسفانه فشارهای گروه های خاص در مجلس نهم به سازمان بود ولی دکتر لاریجانی بسیار خوب در کنار ما بود. الان نمایندگانی آمده اند که پیشینه فعالیت زیست محیطی دارند و اطلاعات خوبی در این زمینه دارند.

حدود 3 سال از کار شما در این دوره دولت می گذرد. چه کاری را باید انجام می دادید که نشد یا وقت نکردید؟

مسایل محیط زیست خیلی گسترده شده. در دوره ای به این مسایل توجه نشد و همه این مسایل تبدیل به بحران شد. ما سعی می کنیم در شبکه های اجتماعی توئیتر، اینستاگرام، فیس بوک و سایر سایتها اطلاع رسانی برای برنامه ها کنیم. ولی کار معطل مانده هم خیلی زیاد است. در حوزه های فرهنگی باید خیلی کار شود. در آموزش و پرورش و کتابهای درسی کارهای زیادی شد. در حوزه ورزش با وزارت ورزش و جوانان کارهای بزرگی شد ولی باید هنوز خیلی کار شود. هنوز مردم خیلی با مسایل آشنایی ندارند و شیوه زندگی شان با مسایل محیط زیستی فاصله دارد. خیلی جوانان در جریان نیستند. در حوزه مدیریت پسماند خیلی کار شد ولی خیلی عقبیم و مشکلات زیاد است. دلمان می خواست زیرساختهایی که از دولت اصلاحات باقیمانده، حتی دستورالعملهای اجرایی مدیریت پسمان را داشتیم و انتظار داشتیم مشکل حل شود. ولی دیدیم کوه های زباله 50 متری شده و مشکلات سخت و پیچیده شده. این کارها وقت و زمان می برد. مدیریت پسماندهای الکترونیک، پلاستیک و مانند آن را امسال داریم. حذف پلاستیکها را اعلام و کار کردیم. روز 24 تیرماه به عنوان یک روز مقابله با آلودگی پسماند در استانهای شمالی اعلام کردیم.

به خودتان چه نمره ای می دهید؟

ترجیح می دهم مردم نمره بدهند. نمره را هیچ وقت نمی توانم به خودم دهم. ارزیابی باید توسط دیگران باشد. همه تلاش خود را کرده و سرمایه های فکری و توانم را استفاده کرده ام تا مشکلات را از پیش رو بردارم. به لطف خدا و حمایت مردم، کارهای فوق العاده ای انجام شده که باید فقط تشکر کنم. کارنامه محیط زیستی دولت در سال قبل بسیار خوب است. همه دستگاه ها کارنامه داده اند و در فروردین ماه این دستگاه ها گزارش داده اند. محیط زیست موضوعی بخشی نیست، فرابخشی است.