نروژ؛ شریك برزیل در كشتی‌سازی

به گزارش نما به نقل از روزنامه دنیای خودرو، برزیل از لحاظ مساحت و جمعیت، پنجمین کشور بزرگ دنیا محسوب می‌شود. از نظر جغرافیایی طول خط ساحلی این کشور 7،491 کیلومتر و با کشورهای ونزوئلا، کلمبیا، بولیوی، پرو، آرژانتین، پاراگوئه، اروگوئه، گویان و سورینام هم‌مرز است.

سازمان‌ها و ارگان‌ها

راهبری صنعت کشتی‌سازی برزیل به صورت غیرمتمرکز انجام می‌شود و البته این رویکرد ناخرسندی‌هایی را در بخش صنعت به همراه داشته است. عمده شرکت‌های فعال در این حوزه از تمرکز نداشتن در هسته تصمیم‌گیری در صنایع دریایی، شکایت دارند. اصلی‌ترین نقش در صنعت کشتی‌سازی برزیل بر عهده وزارت توسعه، صنعت و تجارت خارجی برزیل است. در این وزارتخانه که ساختار آن در سال 1999 مورد بازنگری قرار گرفت و سرپرستی بانک توسعه کشور را نیز بر عهده دارد، اداره‌ای تحت عنوان صنایع دریایی و تجهیزات فراساحل وجود دارد.

این اداره مسئول سیاست‌گذاری در حوزه صنایع دریایی است. صندوق تضمین کشتی‌سازی نمونه‌ای از حمایت‌های دولت برزیل از صنعت کشتی‌سازی است که از سال 2009 و با توجه به نیازهای این صنعت شکل گرفته است. هدف این صندوق، پوشش ریسک‌های ساخت کشتی توسط کشتی‌سازی‌های کشور برای سرمایه‌گذاران و سفارش‌دهندگان شناور است. بیش از 80 درصد فعالیت‌های این صندوق به ساخت شناورهای ویژه و سکوهای نفتی نیمه‌مغروق تخصیص می‌یابد.

برنامه پرومف که منجر به بازسازی ساختار صنعت کشتی‌سازی برزیل شده است، با سفارش ساخت 49 شناور تا سال 2020 و سرمایه‌گذاری در حدود 1.75 میلیارد دلار تا همین سال، ناوگان نفتکش برزیل را به 110 فروند شناور خواهد رساند. البته این برنامه اهداف کیفی ازجمله ساخت کشتی در برزیل، تامین حداقل 70 درصد مواد و تجهیزات از داخل کشور و ورود به بازارهای رقابت بین‌المللی را دنبال می‌کند.

اساس برنامه «ای‌بی ان» نیز، چارتر 15 ساله کشتی‌هایی است که در کشتی‌سازی‌های برزیل ساخته شده باشند. در دو فاز اجرای این برنامه و با انتخاب خطوط کشتی‌رانی، قرارداد چارتر مجموع 39 فروند کشتی به امضا رسیده است. این برنامه در هماهنگی با برنامه پرومف و با هدف اولیه راهبری حمل‌و‌نقل ساحلی کالای فله مایع و سپس ورود به بازار جهانی تنظیم شده است.

ایجاد 30 هزار فرصت شغلی برای ساخت شناورها و 2 هزار فرصت شغلی برای بهره‌برداری از آنها، در این برنامه پیش‌بینی شده است. البته بسیاری از مزایایی که دولت در نظر گرفته، در راستای حمایت از صنعت داخلی است. به‌عنوان مثال ازجمله شرایط شناورهای فعال در برنامه «ای‌بی‌ان»، فعالیت 15 ساله تحت پرچم برزیل است.

دولت برزیل از طریق مشوق‌های متنوع ازجمله وضع عوارض و مالیات و سایر حمایت‌ها، صنعت کشتی‌سازی و صنایع بالادست و پایین‌دست حاضر در زنجیره ارزش این صنعت مانند صنعت فولاد و صنعت ساخت تجهیزات دریایی را به تحرک درآورده است. گفتنی است، سرمایه‌گذاری دولت برزیل در صنایع اصلی در بازه زمانی 2012 تا 2015 در مقایسه با بازه زمانی 2007 تا 2010، حدود 30 درصد افزایش داشته، که عمده آن مربوط به سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و گاز بوده است.

با این حال، به نظر می‌رسد نبود یک شبکه هماهنگ‌کننده دولت، تامین‌کنندگان مالی و صنایع محلی، اثربخشی این اقدامات را تحت‌شعاع قرار داده؛ بنابراین استفاده از تجربیات شرکای بین‌المللی، دورنمای مناسبی را برای صنعت کشتی‌سازی برزیل ترسیم کرده است.

عمده سرمایه‌گذاری مورد نیاز برای توسعه و به‌روزرسانی زیرساخت‌های کشتی‌سازی کشور توسط صندوق تجارت دریایی تامین می‌شود. به عنوان مثال، می‌توان به برنامه ساخت 11 یارد جدید در پنج ایالت این کشور اشاره کرد.

این صندوق که در سال 2004 و با هدف توسعه صنعت و تجارت دریایی تاسیس شده است، توسط کمیته‌ای در وزارت حمل‌و‌نقل برزیل اداره می‌شود و بانک توسعه برزیل و سایر بانک‌های دولتی این کشور، عامل آن هستند. منابع مالی اصلی این صندوق، عوارض شناورهای تخلیه‌کننده کالا در بنادر برزیل است که قانون آن در سال 1987 وضع شده است. این عوارض، توسط شرکت‌های حمل‌و‌نقل دریایی پرداخت و در سال‌های اخیر، برای کشورهای منطقه آمریکای‌جنوبی صفر شده است.

علاوه‌بر ساختارها و برنامه‌های دولتی مذکور، مجامع غیردولتی متعددی در حوزه صنایع دریایی در برزیل وجود دارند. حمایت از حقوق صنفی فعالان صنعت، ارائه خدمات کارشناسی در سطح کلان به دولت و همراهی در تدوین سیاست‌ها و رویکردهای دولت، سه ماموریت اصلی این نهادهاست.
اتحادیه ملی ساخت و تعمیر کشتی و صنایع دریایی (سیناوال) اصلی‌ترین نهاد غیردولتی در صنعت کشتی‌سازی برزیل است و به شرکت‌های کشتی‌سازی این کشور تعلق دارد.

ماموریت‌های عمده این نهاد، شامل دفاع از منافع صنعت کشتی‌سازی، نمایندگی کارخانجات کشتی‌سازی در ارگان‌های دولتی، مذاکره با اتحادیه های کارگری، تولید آمار و اطلاعات مرتبط با صنعت کشتی‌سازی و انتشار آنها، ساخت شبکه بین‌المللی همکاری بین صنعت کشتی‌سازی برزیل با سایر کشورها، کمک به توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور و همچنین مشارکت در موسسات آموزشی و پژوهشی می‌شود.

سیناوال در حوزه تعریف استانداردها در صنعت کشتی‌سازی برزیل نیز فعال است. بر مبنای دسته‌بندی صورت گرفته از سوی سیناوال، گروه‌های کاری در صنعت کشتی‌سازی در هفت شاخه، شامل بخش بدنه، بخش قوای‌محرکه و انتقال قدرت، بخش لوله‌کشی و شیرآلات، بخش برق، سیم‌کشی، کابل و کنترل، بخش ملحقات بنده اصلی، بخش طراحی داخلی، بخش رنگ و حفاظت از خوردگی، فعالیت می‌کند و باید استانداردهای خود را رعایت کنند.

در کنار سیناوال، اتحادیه ملی شرکت‌های ناوبری دریایی برزیل که در سال 1934 تاسیس شد، اتحادیه صنفی مالکان و کشتی‌داران برزیل است که از سال 1942 و با بازنگری در اساس‌نامه، تحت عنوان اتحادیه مالکان کشتی برزیل (سیندارما) فعالیت کرده است. حوزه اصلی فعالیت این اتحادیه، نظارت بر فعالیت‌های تجاری در حوزه حمل‌و‌نقل دریایی است و در سال 2014 شامل 54 شرکت در چهار حوزه فعالیت دریای آزاد، ساحل، پشتیبانی دریایی و پشتیبانی ساحلی بوده است.

عملکرد صنعت کشتی سازی برزیل

صنعت کشتی‌سازی در برزیل در 50 سال گذشته، فراز و فرودهای زیادی را تجربه کرده است. در این دوران، همواره تقاضای داخلی محرک رشد این صنعت بوده است. تجربیات دهه 80 و سقوط صنعت در کشور به واسطه توجه نداشتن به ایجاد زنجیره ارزش و سهم پایین تامین نیازمندی‌های صنعت در داخل، به خوبی در برنامه‌های کنونی این کشور منعکس شده است.

به عنوان مثال، الزام سهم 65 درصدی در تامین نیازمندی‌های ساخت کشتی از داخل کشور در فاز اول برنامه پتروبراس، از سیاست‌های مرتبط با ایجاد زنجیره ارزش داخلی صنعت کشتی‌سازی برزیل است.

به موازات سیاست ساخت کشتی در داخل کشور، دولت محدودیت‌های مالکیتی اتباع خارجی در صنعت کشتی‌سازی را نیز برطرف کرده و مقررات‌زدایی از این صنعت را در دستور کار قرار داده است. برنامه‌ریزی دقیق و تعریف شفاف فرصت‌های سرمایه‌گذاری از سوی شرکت پتروبراس به نمایندگی از دولت، در کنار قوانین مرتبط با داخلی‌سازی کشتی‌ها، این امکان را برای شرکت‌های کشتی‌سازی برزیل فراهم آورده است تا بتوانند با بررسی جامع و کامل در رابطه با میزان سرمایه‌گذاری، نیروی انسانی مورد نیاز و سایر موارد مرتبط، ورودی مطمئن و آینده‌نگرانه به بازار داشته باشند.

گفتنی است که برزیل در جذب سرمایه‌گذاری خارجی در سال‌های اخیر بسیار موفق عمل کرده است، به طوری که میزان جذب سرمایه‌گذاری خارجی به حدود 150 میلیارد دلار در سال 2013 رسید. هرچند نوسانات زیاد واحد پول این کشور به‌ویژه در سال های 2011 و 2012 گاهی اثرات نامناسبی را به همراه داشته است.

در حال حاضر 47 کشتی‌سازی در کشور برزیل فعالیت دارند و برنامه توسعه 11 کشتی‌سازی دیگر نیز در دستور کار قرار دارد. همان‌گونه که پیش‌تر نیز اشاره شد، بیشتر این سرمایه‌گذاری‌ها توسط صندوق توسعه تجارت دریایی این کشور تامین می‌شود. وام‌های این صندوق با بهره 3 تا 6 درصدی در اختیار شرکت‌ها قرار گرفته و دوره بازپرداخت آن 10 تا 20 سال است. ضمانت موردنیاز معادل 120 درصد سرمایه‌گذاری انجام‌شده بوده و از روش‌های مختلفی چون ضمانت‌نامه بانکی یا موافقت‌نامه مشارکت در درآمد تامین می‌شود.

کشتی‌سازی‌های کشور برزیل عمدتا در همان سه خوشه شمال، مرکز و جنوب قرار دارند. حضور کشورهایی نظیر سنگاپور و شرکت‌های کپل و جورانگ، کره‌جنوبی و شرکت هیوندای، چین و شرکت کاسکو، ژاپن و شرکت‌های آی‌اچ‌آی و کاوازاکی، در میان یاردهای فعال یا در حال احداث، از نکات مهم صنعت کشتی‌سازی در کشور برزیل است.

روند توسعه صنعت

دوره اول صنعت کشتی‌سازی برزیل به حدود 160 سال پیش (قرن نوزدهم) بازمی گردد. در این دوره، ساخت کشتی‌های چوبی توسط یک تولیدکننده محلی آغاز شد. در سال 1857 میلادی این کارخانه به علت نامعلومی در آتش از میان رفت. دوره دوم کشتی‌سازی برزیل به دهه 1960 باز‌می‌گردد. در این دوره، ورود مجدد برزیل به صنعت کشتی‌سازی در راستای توسعه صنعتی این کشور و اتخاذ رویکرد استراتژی جایگزینی واردات شکل گرفته بود.

از نیمه دوم سال 1960، دولت با اجرای سیاست‌های جدید دریایی خود که شامل اقدامات کلان مدیریتی و حمایت از تولیدات بود، عامل رشد و توسعه صنعت کشتی‌سازی شد. نتیجه سریع سیاست جدید آن بود که سهم قابل توجهی از بازار حمل‌و‌نقل دریایی که در اختیار سایر کشورها بود، به شرکت‌های برزیلی اختصاص یابد. دوره سوم رشد صنعت کشتی‌سازی برزیل از دهه آخر قرن بیستم میلادی آغاز شده و تاکنون نیز ادامه داشته است.

با توجه به اینکه ذخایر نفت برزیل از نوع ذخایر دور از ساحل (واقع در اقیانوس اطلس) است، در سال 1998 برنامه‌ریزی برای توسعه صنعت نفت و گاز در دستور کار دولت این کشور قرار گرفت و به تبع این موضوع، لزوم بازسازی ناوگان دریایی حمل‌و‌نقل مرتبط مطرح شد.

در حال حاضر، توسعه مراکز کشتی‌سازی برزیل از طریق همکاری با کشور نروژ در دست انجام است. انتخاب نروژ به عنوان شریک استراتژیک به دو دلیل عمده بوده است. اول آنکه نروژ شریک اصلی برزیل در صنایع اکتشاف و استخراج نفت برزیل بوده و این حوزه، اصلی‌ترین سفارش‌دهنده ساخت کشتی به صنایع کشتی‌سازی این کشور است. دوم آنکه منابع نفت و گاز این دو کشور مشابه هم است.