مجادله هرساله برای معرفی فیلم‌های ایرانی به اسكار

به گزارش نما، در شهریور ماه هر سال، هر بار که به زمان اعلام برندگان جوایز اسکار نزدیک می‎شویم، بحث و مجالادت رسانه‎ای حول معرفی نماینده ایران به اسکار پر رنگ‎تر می‎شود و هر سال مجادله‎ای پر رنگ بر سر این نماینده ایران از جانب مسئولان وقت مطرح می‎شود و هیچ‎گاه ابعاد فنی، هنری و مجادلات میهنی بر سر حضور این نماینده به سرانجامی منطقی نمی‎رسد و همواره عده‎ای از سرانجام انتخاب ناخشنود خواهند بود. با گذشت سالیان بسیار زیاد، هنوز توافق کامل میان مسئولان، منتقدان و سینماگران وجود ندارد و هر سال مجادله اسکار، به دو قطبی موافق و مخالف دامن بیشتری می‎زند. اما تاریخچه ارسال فیلم‎‎ها چگونه است و به این ترتیب با بررسی تاریخچه ارسال فیلم به اسکار، عمق فاجعه کمیته تفتیش اسکار، به سرپرستی سناتور اسفندیاری را در بنیاد سینمایی فارابی بیشتر می‎توان تحلیل و ارزیابی کرد. طبق آنچه در سایت آکادمی اسکار آمده است؛ «انتخاب فیلم‎‎ها در هر کشوری توسط یک سازمان یا یک هیأت داوری متشکل از هنرمندان و اهالی صنعت سینما، انجام می‎شود که فهرست اعضاء این کمیته انتخاب باید تا تاریخ 13 آگوست (12 مرداد‎ماه) به آکادمی معرفی شده باشد».و سپس تا اول اکتبر (9 مهرماه) باید فیلم به ‎همراه پوستر و عکس‎‎ها به آکادمی ارسال شود.

یکی از شرایط مهم این است که فقط فیلم‎‎هایی که طی یک سال گذشته در قطع ‎35 یا ‎70 میلی‎متری و از طریق فروش بلیت در هر کشوری به نمایش عمومی درآمده باشند می‎توانند به آکادمی اسکار معرفی شوند. هرساله کشور‎های مختلف فیلم‎هایش را به اسکار معرفی می‎کنند و در نهایت ‎5 فیلم برای دریافت جایزه بهترین فیلم خارجی زبان، نامزد می‎شوند.
برای نخستین‎بار وزارت فرهنگ و هنر وقت در سال 1356 فیلم «دایره مینا» ساخته داریوش مهرجویی را به اسکار معرفی کرد و به علت اینکه فیلم دوبله شده بود و با صدای اصلی فرستاده نشده بود، اعضای آکادمی حتی حاضر نشدند فیلم را تماشا کنند. پس از آن فیلم «باد صبا» ساخته آلبر لاموریس به‎ عنوان نماینده ایران در سال 57 راهی آکادمی اسکار شد و این فیلم نیز به علت اینکه محصول سینمای ایران نبود و در سینما‎های ایران اکران نشده بود به سرنوشت دایره مینا مبتلا شد.


سینمای ایران به مدت 16 سال نماینده‎ای به اسکار معرفی نکرد تا سال 1373 که فیلم «زیر درختان زیتون» ساخته عباس کیارستمی معرفی شد. در معرفی فیلم‎‎های ایرانی به اسکار همواره بحث اصلی کمیته‎ای است در درون بنیاد منفعل فارابی تشکیل می‎شود و فیلم‎ها را به آکادمی اسکار معرفی می‎کند. ترکیب هیأت انتخاب هم مورد بحث است؛ اینکه هیأت مذکور باید ثابت باشد یا هر سال تغییر کند و نیز خانه سینما و معاونت سینمایی وزارت ارشاد و اتحادیه‎ها و صنوف سینمایی تا چه حد در این هیأت نقش داشته باشند، از مواردی است که در مورد بحث انتخاب‎‎های اساسی اسکار به سرانجام نرسیده است. هیچ آیین نامه قطعی و مشخصی در این زمینه مصوب نشده است. ترکیب هیأت انتخاب هر سال تغییر می‎کند و هر سال هم این نکته گفته می‎شود که این انتخاب هیأت ژوری است و اگر هیأت دیگری بود شاید گزینه دیگری را انتخاب می‎کرد. اما نکته بسیاری اساسی و مهم این است که کدام انتخاب فارغ از سلیقه‎ها به سود سینمای ایران است. موارد بسیاری پیش آمده که در کنار فیلم معرفی شده به اسکار، فیلم‎‎های بهتر دیگری نیز بوده‎اند که کنار گذاشته شده‎اند. به عقیده بسیاری از صاحب‎نظران، یکی از دلایل عدم موفقیت سینمای ایران در اسکار، در کنار عوامل و ضعف‎‎های تکنیکی، اکران نشدن فیلم‎ها در آمریکا و به‎ تبع آن نبودِ نگاه مثبت رسانه‎ها و منتقدان تراز اول آمریکا به فیلم‎‎های ایرانی است.


از سال 1373 که دوباره فیلم‎های ایرانی به اسکار معرفی شدند چند اشتباه بزرگ گریبان هیأت معرفی‎کننده را گرفت. تصور آنها از فیلم‎هایی که به اسکار معرفی می‎شوند همان تصوری بود که از جشنواره‎‎های فرنگی کن و برلین داشتند و به همین دلیل زیر درختان زیتون را در سال 1373 به آکادمی معرفی کردند. با موفقیت بادکنک سفید در جشنواره‎‎های جهانی، بازهم این تلقی به ‎وجود آمد که با معرفی این فیلم در سال 1374 و گبه مخلمباف در سال 1374 می‎توان به موفقیتی دست یافت. اما تجربه نشان داد که فیلم‎های جشنواره پسند از سوی آکادمی اسکار مورد اقبال واقع نمی‎شوند تا اینکه در سال 1377 فیلم بچه‎‎های آسمان به‎ عنوان نماینده ایران معرفی شد و جزء پنج فیلم برگزیده آکادمی قرار گرفت. آن روز‎ها این بحث درگرفت به ‎دلیل تحولات سیاسی انتخاباتی این فیلم مورد لطف اعضای آکادمی واقع شده و به هیچ وجه جنبه‎‎های هنری اثر مدنظر قرار نگرفته است. از نظر عده بی‌شماری، در واقع انتخاب بچه‎‎های آسمان چشمکی سیاسی پس از انتخابات سال 1376 بود. از آن پس به سبب اینکه این فیلم مجید مجیدی جزء پنج فیلم قرار گرفته رنگ خدا و باران، سایر آثار مجیدی به این آکادمی ارسال نشد اما موفقیتی حاصل نشد.


خود مهم پنداری محوری که از جانب جشنواره‎‎های فرنگی به سینمای ایران القا می‎شود، زمینه‎ای را فراهم آورد تا «زمانی برای مستی اسب ها»، «من ترانه 15 سال دارم»، «نفس عمیق» به ‎عنوان نماینده ایران معرفی شوند که هیچ‎کدام از این آثار موفقیتی برای سینمای ایران کسب نکردند. حتی در بهترین حالت فیلمی مثل «کافه ترانزیت» که در جشنواره فجر نامزد دریافت جایزه و برنده دو سیمرغ بلورین شده بود و تحسین داوران جشنواره‎‎های مختلفی چون تورنتو، نیویورک، شیکاگو، تسالونیکی و ریودوژانیرو را نیز برانگیخته بود، نتوانست موفقیتی کسب کند. حتی در همان سال بهمن قبادی فیلم «نیوه مانگ» را به ‎عنوان نماینده عراق به اسکار2007 معرفی کرد، اما بازهم توفیقی حاصل نشد و در پی این‌همه چالش و دعوای داخلی کسی این جمله را به زبان نیاورد که فیلم منتخب پخش‎کننده خارجی باشد داشته باشد که در این سال‎ها به هیچ عنوان فیلم‎‎های ایرانی در آمریکا پخش نمی‎شدند
منبع: پنجره