انتقال معتادان از بهداشت به بهزیستی

به گزارش نما به نقل از ایران: قرار است مسئولیت اجرای ماده 16 قانون مبارزه با مواد مخدر یعنی درمان اجباری معتادان متجاهر به سازمان بهزیستی واگذار شود اما بهزیستی برای پذیرش این مسئولیت 7 شرط گذاشته است. برای تحقق برخی از این شروط نیاز است بخشی از آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های اجرایی و حتی قوانین بالادستی تغییر کند.

نکته مهمی که در این میان همچنان مبهم باقی مانده این است که با این تغییرات، نقش وزارت بهداشت در درمان معتادان متجاهر چه خواهد بود؟ دراین ‌باره با پرویز افشار، سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر گفت‌وگو کرده‌ایم:

زمانی که مدیریت مراکز ماده 16 به بهزیستی واگذار شود، نقش وزارت بهداشت دردرمان معتادان متجاهرچه خواهد بود؟

قبل از واگذاری این مسئولیت به سازمان بهزیستی قرار است برخی از آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌ها تغییر کند و در کمیته درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر تصویب و سپس ابلاغ شود. نقش وزارت بهداشت و سازمان‌ها و نهادهای دیگر بعد از اصلاحات، مشخص می‌شود. البته چون بهزیستی، سازمانی است که تجارب زیادی در درمان اعتیاد دارد، احتمالاً کار درمان معتادان در مراکز ماده 16 را خود بهزیستی عهده‌دار خواهد شد اما این فقط حدس و گمان من است باید صبر کنیم ببینیم که سازمان بهزیستی چه دستورالعمل اجرایی را برای این مراکز می‌نویسد و کمیته درمان چه تصمیمی می‌گیرد.

آیا صدور مجوز بهره‌برداری مراکز ماده 16 هم به بهزیستی واگذار می‌شود یا همچنان در اختیار وزارت بهداشت باقی می‌ماند؟

در حال حاضر، مجوز بهره‌برداری مراکز ماده 16 را بر اساس آیین‌نامه مربوطه، وزارت بهداشت و درمان صادر می‌کند اما وقتی مدیریت به بهزیستی واگذار شود، به‌احتمال بسیار زیاد، مجوزش را هم سازمان بهزیستی صادر خواهد کرد. البته برای تغییر در مرجع صادرکننده مجوز هم باید تغییراتی در آیین‌نامه ایجاد شود بنابراین تا زمانی که این آیین‌نامه وجود دارد، کماکان مرجع ذی‌صلاح برای صدور مجوز، وزارت بهداشت است.

فکر می‌کنید چقدر زمان برای انجام این تغییرات لازم باشد؟

چارچوب آیین‌نامه مشخص است و تغییرات زیادی لازم ندارد اما تغییرات دستورالعمل‌های اجرایی احتمالاً بیشتر خواهد بود و زمان بیشتری نیاز دارد. من فکر می‌کنم، حدود یکی دو ماهی طول بکشد تا بازنگری‌ها صورت گیرد و نسخه‌های جدید برای بررسی به کمیته درمان ارجاع شود.

با توجه به اینکه تأمین داروهای آگونیست در انحصار وزارت بهداشت است و تهیه دارو طی ضوابط خاص و پس از فرایندهای اداری صورت می‌گیرد، سازمان بهزیستی خواستار شده تأمین داروهای مورد نیاز بیماران در کمپ‌های ترک اعتیاد از مسیر مستقل و بدون واسطه وزارت بهداشت انجام شود. آیا چنین چیزی امکان‌پذیر است؟

این سؤال کارشناسی است و پاسخ به آن‌هم خیلی آسان نیست. از طرفی از زمان قانون تشکیل وزارت بهداشت تاکنون، تولیت درمان در کشور بر عهده وزارت بهداشت و درمان بوده و سازمان بهزیستی هم با توجه به اینکه در مقطعی زیر نظر وزارت بهداشت و درمان، کار درمان اعتیاد را انجام داده اکنون در این کار تا حدودی خبره شده است. از طرف دیگر بر اساس ماده 26 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب مجلس شورای اسلامی، سازمان بهزیستی می‌تواند مسئولیت صدور مجوز تأسیس مراکز درمانی و بازتوانی معتادان را بر عهده بگیرد؛ اما در تفسیر این قانون اختلاف‌نظری بین وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی وجود دارد. اختلاف بر سر تفسیر کلمه درمان و بازتوانی است و اینکه منظور قانونگذار از درمان و بازتوانی چه بوده است. آیا منظور ارائه خدمات روانی- اجتماعی بوده یا سازمان بهزیستی می‌تواند برای درمان‌های بایومدیکال یا همان درمان‌های جسمی-پزشکی هم مجوز صادر کند؟ این مسأله همچنان محل بحث است.

در حال حاضر بر اساس روالی که وجود دارد مجوز تعداد قابل‌توجهی از مراکز سرپایی درمان اعتیاد را وزارت بهداشت و مجوز تعدادی از این مراکز را سازمان بهزیستی صادر می‌کند [مجوز بیش از 95 درصد مراکز اقامتی درمان اعتیاد هم توسط سازمان بهزیستی صادر می‌شود که البته چون در مراکز اقامتی به بیماران دارو داده نمی‌شود مشکلی در این زمینه وجود ندارد.]

مراکز درمان سرپایی که از سازمان بهزیستی مجوز گرفته‌اند برای تأمین داروهای آگونیست مورد نیازشان باید از وزارت بهداشت هم مجوزی دریافت کنند. حالا سؤال این است که اگر قرار باشد اداره مراکز ماده 16 هم به بهزیستی واگذار شوند [مراکزی که حتماً به داروهای آگونیست نیاز دارند] این داروها باید از چه کانالی تأمین شود، بازهم از طریق وزارت بهداشت یا مستقیماً توسط خود سازمان بهزیستی؟

سازمان بهزیستی و وزارت بهداشت هنوز برای پاسخ به این سؤال به اجماع نرسیده‌اند و بحث‌های کارشناسی همچنان ادامه دارد. این اختلاف‌نظر در جلسه کمیته درمان مطرح شده و مسأله بازنگری در آیین‌نامه مراکز ماده 15 به میان آمد که اعضای کمیته دراین‌باره باهم به توافق نرسیدند.

بر اساس قانون، آیین‌نامه مراکز ماده 15[8 نوع مرکز ماده 15 در کشور وجود دارد] باید با امضای وزیران بهداشت و تعاون و کار و رفاه اجتماعی به دبیر کل ستاد یا وزیر کشور ارجاع و با ابلاغ ایشان رسمیت پیدا کند. در جلسه فوق‌العاده کمیته درمان هم که حدود یک و نیم ماه قبل با حضور سه وزیر برگزار شد، این بحث مجدداً مطرح شد اما اعضای کمیته باز هم دراین‌باره به اجماع نرسیدند. اگر باز هم در جلسات آینده، وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی نتوانند در این زمینه به توافق برسند، موضوع به وزیر کشور ارجاع داده می‌شود تا ایشان تصمیم بگیرند که آیا سازمان بهزیستی می‌تواند برای مراکز تحت پوشش خود، داروی آگونیست را مستقیماً تأمین کند یا این مسأله همچنان در اختیار وزارت بهداشت باقی خواهد ماند.

البته ایده دیگری هم مطرح است آن‌هم اینکه وظایف درمان روانی- اجتماعی به سازمان بهزیستی واگذار شود و درمان جسمی- پزشکی به وزارت بهداشت و بین وظایف آنها خطی کشیده شود؛ اما مشکل این راه‌حل این است که مسأله اعتیاد آن‌قدر پیچیدگی دارد که نمی‌توان این دو بخش را به‌راحتی از هم جدا کرد. بیش از 90 درصد درمان کسی که ماده محرک مصرف می‌کند روانی- اجتماعی است و نیاز به جلسات روان‌درمانی و مشاوره و تغییر سبک زندگی دارد؛ اما همین افرادی که محرک مصرف می‌کنند در مراحلی از درمان نیازمند دارودرمانی هستند یا ممکن است بیماری‌های همراه مانند اختلالات روانی، سایکوتیک، پارانویا و بدبینی داشته باشند که برای کنترل آنها هم نیاز است دارودرمانی انجام شود؛ بنابراین به‌راحتی نمی‌توان خط کش گذاشت و وظایف وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی را از هم مجزا کرد.