جمعه خونینی كه انقلاب اسلامی را بیمه كرد

به گزارش باشگاه خبرنگاران واقعه ناگوار 17 شهريور سال 1357 جدايي ميان ملت مسلمان ايران و رژيم مستبد محمدرضا پهلوي را عميق تر كرده و مشي مبارزه مسالمت آميز به منظور ايجاد اصلاحات درچارچوب رژيم پهلوي را تمام و كمال منسوخ كرد.

در اين واقعه بسياري از مردان و زنان ايراني جان در طبق اخلاص گذاشتند و به ميدان ژاله سابق و شهداي امروز آمدند و با نثار خون خود درخت انقلاب را در مقابل طوفان‌هاي احتمالي بيمه كردند.

**بازخواني تظاهرات عيدفطر

نقطه آغازين قيام 17 شهريور را بايد تظاهرات مسالمت آميز مردم در شب‌هاي ماه رمضان هفتم، هشتم و نهم شهريور دانست. در يكي از اين تظاهرات، نيروهاي نظامي و امنيتي تهران در ميدان ژاله با دستور سپهبد اويسي فرماندار نظامي تهران به روي مردم آتش گشودند، در پي اين حادثه عده اي از مردم به شهادت رسيدند و تعداد زيادي هم زخمي شدند.

پس از اين واقعه خونين، مردم نام ميدان ژاله را به ميدان شهدا تغييردادند و با هم قرار گذاشتند كه در روز 13 شهريور كه مصادف با عيد فطر بود، پس از برپايي نماز عيد در همين ميدان عليه رژيم پهلوي تظاهرات گسترده اي را به راه بياندازند.

سرانجام روز موعود فرا رسيد، نماز عيد فطر در قيطريه به امامت شهيد باهنر و در ميدان شهدا(ژاله) به امامت علامه يحيي نوري اقامه شد.

پس از برپايي نماز، مردم همانگونه كه عهد كرده بودند عليه رژيم دست به تظاهرات زدند و شعارهايي را با مضمون سرنگوني رژيم شاه فرياد كردند.

نكته حائز اهميت اين كه جورج كرايسلي تحليلگر خبرگزاري آسوشيتدپرس كه از نزديك شاهد خروش مردم انقلابي ايران بود، روز 14 شهريور در يادداشتي براي رسانه متبوعش نوشت: شاه ايران با يك انقلاب گسترده عمومي كه شديدترين تهديد براي سلطنت وي است مواجه شده است.

آري گويا شاه ايران كه در فاصله دي ماه 56تا خرداد 57با سركوب مخالفان به ظاهر بر اوضاع مسلط بود و ابتكار عمل را در دست داشت، حال با تظاهرات گسترده مردمي در روز عيد فطر (12 شهريور) پايه‌هاي حكومت خود را لرزان تر از پيش مي‌ديد.

شاهي كه درست يك ماه پيش از اين در تاريخ 12 مرداد 1357 طي مصاحبه‌اي با راديو فرانسه اعلام كرده بود: هيچ قدرتي توان كنار نهادن مرا نخواهد داشت، حال با قدرت عظيمي به نام امام و امت مواجه شده بود.

**جمعه ي خونين

روز16 شهريور مردم سراسر كشور به ويژه تهران دست به اعتصاب عمومي زدند و به دعوت روحانيون و مراجع راهپيمايي وسيعي را ترتيب دادند در اين خروش عده اي همچون تظاهرات گسترده عيد فطر (13 شهريور) مردم بار ديگر سقوط نظام شاهنشاهي و برقراري نظام جمهوري اسلامي به رهبري امام خميني(ره) را كه در اين زمان از سوي رژيم به نجف تبعيد شده بودند را خواستار شدند.

اين سلسله تظاهرات پيوسته و منظم كه از ماه رمضان آغاز شده بود، گويي به مذاق دربار و حکومتي‌ها خوش نيامد؛ از اين رو در شامگاه پنج شنبه 16 شهريور، شريف امامي نخست وزير وقت، ازهاري رئيس ستاد کل ارتش و مقدم رئيس وقت ساواک طي جلسه‌اي در شوراي امنيت ملي تصميم به برقراري حکومت نظامي مي‌گيرند.

نخستين بار ساعت 6 صبح روز جمعه هفدهم شهريور، اعلاميه اجراي مقررات حکومت نظامي از راديو قرائت مي‌شود مبني بر اين كه طي اين مقررات هر تجمع بيش از سه نفر با گلوله نيروهاي حکومتي همراه خواهد بود.

حوالي ساعت 8 صبح فضاي امنيتي و نظامي سراسر تهران را فرا گرفته بود علاوه بر تهران مقررات حکومت نظامي در11 شهر ديگر در حال اجرا بود.

هنوز عقربه‌ها، ساعت 9 را نشان نمي‌داد که موج عظيمي از مردم با حضور در ميدان شهدا (ژاله) عليه رژيم طاغوت تظاهرات کردند و شعار سر دادند؛ اما عقربه‌ها که از ساعت 9 گذشت؛ سياهي انبوده جمعيت به قرمزي اجسادي تبديل شد که با گلوله‌هاي نظاميان پهلوي به خاک و خون کشيده شده بودند.

اما امروز با گذشت 34 سال آمار دقيقي از شهيدان اين واقعه خونين در دست نيست، هر چند در ابتدا دولت شريف امامي مدعي شد که مقتولين اين حادثه 58 نفر بوده اند اما کارکنان سه بيمارستاني که پذيراي مقتولين و مجروحين اين حادثه بودند آمار کشته شدگان و زخمي ها را بالاي هزار نفر تخمين زدند.

بدون شک تنها تسلاي بازماندگان اين حادثه اندوهناک، اعلاميه مرادشان حضرت روح الله بود كه اين اعلاميه بلافاصله پس از اين واقعه در نجف منتشر و به سرعت در اختيار اکثر مردم ايران قرار گرفت. امام(ره) در اين اعلاميه شخص محمد رضا پهلوي را عامل اين کشتار وحشيانه دانستند و از ارتشي‌ها خواستند تا به آغوش ملت بازگردند.

* پيامدهاي 17 شهريور

پس از واقعه خونين 17 شهريور محمدرضا شاه که حکومت 37 ساله خود را در خطرسقوط مي ديد با چراغ سبز اربابان آمريکايي خود شريف امامي را از نخست وزيري برکنار کرد و يک دولت نظامي به نخست وزيري ارتشبد ازهاري را با هدف سرکوب بيشتر مردم روي کار آورد.

همچنين رژيم شاه پس از واقعه 17 شهريور براي دور کردن هرچه بيشتر امام از مردم، ايشان را از نجف به پاريس تبعيد کرد.

پس از جمعه خونين اگرچه مقررات حکومت نظامي به صورت دائمي اعمال مي‌شد اما مردم مسلمان و انقلابي ايران با ناديده گرفتن اين مقررات، پيوسته تا سرنگوني رژيم در 22 بهمن 57 دست به تظاهرات و اعتصاب مي‌زدند براي مثال مي‌توان به تظاهرات ميليوني مردم در عاشوراي همان سال و يا اعتصاب کارکنان پالايشگاه آبادان اشاره کرد که منجر به قطع شدن رگ حيات اقتصادي رژيم شد.

آنچه در پايان اين گزارش بايد به آن تاكيد داشت اين است كه واقعه 17 شهريور 1357 (جمعه خونين) نقطه عطفي در تاريخ انقلاب اسلامي محسوب مي‌شود که تاثيري شگرف بر نهضت اسلامي مردم ايران به رهبري حضرت امام خميني(ره) گذاشت؛ و بار ديگر پس از عاشوراي سال 61 قمري اين بار در عصر جديد پيروزي خون بر شمشير را به تصوير كشيد.