یلدا در دیگر كشورهای جهان

به گزارش نما؛ آرمان نوشت: یلدا، شب تولد مسیح یا انقلاب زمستانی؛ نام آخرین روز از پاییز را هر چه که بگذارید وجه اشتراک تمامشان مراسمی است که مردم برای زنده نگه‌داشتن طولانی‌ترین شب سال برگزار می‌کنند.

شبی که خورشید در بیشترین فاصله از استوا قرار می‌گیرد و در نتیجه زمستان نیمکره شمالی و تابستان نیمکره جنوبی از راه می‌رسد. انقلاب زمستانی از هزاران سال قبل تا به حال بهانه برگزاری آیین‌های باستانی بوده است؛ در ایران باستان بهانه شب چله، در میان یهودیان بهانه حنوکا و در میان مسیحیان بهانه جشن کریسمس. اما جز این آیین‌ها، در فرهنگ هر کشور رسم و رسومی برای زنده نگه داشتن طولانی‌ترین شب سال وجود دارد. واژه یلدا، از دوران ساسانیان که متمایل به استفاده از خط (الفبای از راست به چپ) سریانی شده بودند به کار رفته است. یلدا- همان میلاد به معنای زایش- زاد روز یا تولد است که از آن زبان سامی وارد پارسی شده است. باید دانست که هنوز در بسیاری از نقاط ایران به ویژه در جنوب و جنوب خاوری برای نامیدن بلندترین شب سال، به جای شب یلدا از واژه مرکب شب چله استفاده می‌شود. جشن شب یلدا یک جشن کاملا زنده است و همه مسیحیان جهان این جشن را با نام جشن تولد مسیح برگزار می‌کنند. یلدا و مراسمی که در نخستین شب بلند زمستان و بلندترین شب سال برپا می‌کنند سابقه‌ای بسیار دراز داشته و مربوط می‌شود به ایزد مهر به این جشن که یکی از کهن ترین جشن‌های ایران باستان است در اصطلاح شب چله هم گفته می‌شود. چله بزرگ از یکمین روز دی‌ماه که جشن خرم روز است تا دهم بهمن که جشن سده است به طول می‌انجامد. در این ایام شدت سرما بیشتر است، آنگاه چله کوچک فرا می‌رسد که از دهم بهمن تا بیستم اسفند به طول می‌انجامد و سرما کم‌کم کاسته می‌شود.

یلدا در ایران

امروز هم ایرانیان در سراسر جهان این جشن زیبا را در کنار یکدیگر برگزار می‌کنند و به خواندن شاهنامه و گرفتن فال حافظ می‌پردازند. برای در امان بودن از خطر اهریمن، در این شب همه دور هم جمع می‌شدند و با برافروختن آتش از خورشید طلب برکت می‌کردند. در آیین شب یلدا یا شب چله، خوردن آجیل، هندوانه، انار، شیرینی و میوه‌های گوناگون، همه جنبه نمادین دارد و نشانه برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی است. در این شب هم همچون جشن تیرگان، فال گرفتن از کتاب حافظ مرسوم است. حاضران با انتخاب و شکستن گردو از روی پوکی و یا پری آن، آینده گویی می‌کنند. جشن شب یلدا جشنی است که از هفت هزارسال پیش تاکنون در میان ایرانیان برگزار می‌شود.

هفت هزار سال پیش نیاکان ما به دانش گاه شماری دست پیدا کردند و دریافتند که نخستین شب زمستان بلندترین شب سال است. یکی دیگر از دلایل برگزاری این جشن، شب زادروز ایزدمهر یا میترا است. مهر به معنای خورشید است و تاریخ پرستش آن در میان ایرانی‌ها و آریایی‌ها به پیش از دین زرتشت بازمی گردد که پس از ظهور زرتشت این پیامبر او را اهورامزدا تعریف کرد. یکی از ایزدان اهورایی مهر بود که هم اکنون بخشی از اوستا به نامش نامگذاری شده است. اقوام قدیم آریایی جشن تولد آفتاب را آغاز زمستان می‌گرفتند، به ویژه ژرمن‌ها که این ماه را به خدای آفتاب نسبت می‌دهند و زیاد هم بی تناسب نیست، چرا که آغاز زمستان همچون تولد خورشید است که از آن روز در نصف کره شمالی رو به افزایش و ارتفاع و درخشندگی می‌گذارد و هر روز قوی‌تر می‌شود.

یلدا در پاکستان

پاکستانی‌ها بر اساس آیین‌های قدیمی شان در شب یلدا به دعا و نیایش می‌پردازند. مردان آیین حمام زمستانی را به جا می‌آورند و در حالی که تکه نانی را در دست گرفته اند روی سرشان آب می‌ریزند. این حمام باید ایستاده انجام شود و از صبح تا بعد از ظهر آخرین روز از پاییز ادامه خواهد داشت. زنان و دختران هم مراسم سنتی حمام را به جا می‌آورند و بعد از این تطهیر، مراسم آتش‌افروزی، جشن و پایکوبی و خوردن غذایی که از شکمبه بز تهیه شده، آغاز می‌شود.

مردم شرق آسیا در بلندترین شب سال

مردم شرق آسیا، انقلاب زمستانی‌شان را با مراسم دونگ‌ژی جشن می‌گیرند. مراسمی که در میان ژاپنی‌ها، چینی‌ها، کره‌ای‌ها و مردم فیلیپین، تایلند و ویتنام، یکی از مهم‌ترین مراسم آیینی به حساب می‌آید و از غروب روز آخر پاییز شروع می‌شود. خانواده‌ها در این روز دور هم جمع می‌شوند و غذایی به اسم تانگ یوآن و کوفته برنجی می‌خورند؛ غذاهایی که در فرهنگ شرق آسیایی‌ها، نماد همبستگی و اتحاد خانواده دانسته می‌شود.

یلدا در کره

در کره، غذایی به نام سائیلسیم مرسوم است که با برنج و لوبیا قرمز تهیه می‌شود. آنها مایع ویژه ای را در این روز در اطراف خانه خود می‌پاشند تا ارواح خبیث و نیروهای شر را از اطرافشان دور کنند. کاری که شاید منشا آن، افسانه قدیمی چینی‌ها باشد که بر اساس آن در آخرین روز پاییز روح یک شکارچی به خانه روستاییان سرک می‌کشد تا طعمه فصل سرمایش را پیدا کند.

استقبال از فصل زمستان با حمام مرکبات

ژاپنی‌ها هم در این روز حمام مرکبات می‌گیرند تا نه فقط نیروهای منفی را از خود دور کنند، بلکه در زمستان پیش رو، از سرماخوردگی هم در امان باشند. حمام مرکبات در گذشته به معنی غوطه ور شدن در وان مرکبات بود، اما امروزی‌ها اگر قرار باشد این رسم را به جا بیاورند، در وانی حمام می‌کنند که داخل آن چند لیمو و پرتقال را شناور کرده اند.

«اولین قدم» در اسکاتلند

در اسکاتلند مراسمی به اسم‌هاگمانی برگزار می‌شود که در آن مراسم «اولین قدم» برگزار می‌شود. رسمی شبیه کاسه زنی نوروز ایرانی‌ها که در آن، یک نفر با موهای بلند و سیاه رنگ در خانه همسایه‌ها می‌رود و از آنها هدیه‌هایی همچون نمک، نان، نوشیدنی، پودینگ میوه، شیرینی و شکلات و... می‌گیرد.‌هاگمانی از نیمه شب به بعد آغاز می‌شود و یکی از مهم‌ترین جشن‌های زمستانی اسکاتلندی‌ها است.

خورشید طناب‌پیچ می‌شود

مردم بولیوی، پرو و اکوادور رسم مشترکی در طولانی‌ترین شب سال دارند: طناب پیچ کردن خورشید! آنها به ارتفاعات می‌روند و در مراسمی آیینی وانمود می‌کنند خورشید را به سنگ‌ها بسته اند تا روزها را طولانی‌تر کنند. ارتفاعات ماچوپیچو در اسپانیا یکی از مهم‌ترین نقاط باستانی طناب پیچ کردن خورشید بوده است.

فستیوال شادی در غرب آفریقا

اما پرهیجان‌ترین مراسم شاید فستیوالی باشد که در باهاماس، غرب آفریقا، جامائیکا و بخش‌هایی از کارولینا و ویرجینیا برگزار می‌شود. در این فستیوال، مردم با لباس‌های عجیب و غریبی همچون کله گاو، پیکر اسب، شیطان و فرشته و... به خیابان‌ها می‌آیند و موسیقی‌های آیینی شان را می‌نوازند تا به استقبال زمستان بروند. به گزارش مهر، در روسیه هم مردم طولانی‌ترین شب سال را به دعا و نیایش می‌پردازند و غذای مرسومشان، نان، پنیر و عسل است. آنها با ریسه کشیدن خیابان‌ها و روشن کردن چراغ‌های رنگین، به استقبال زمستان می‌روند و در طولانی‌ترین شب سال‌ کلوچه‌های خانگی به یکدیگر هدیه می‌دهند.

شب چله در افغانستان

شب یلدا در میان مردم افغانستان به ویژه ولایت «بلخ» این کشور از جایگاه خاصی برخوردار است که شب‌نشینی و شعرخوانی از جمله سنت‌های ویژه افغان‌ها در این شب به شمار می‌روند. در مزار شریف، همه ساله مردم فرهنگ‌دوست ولایت بلخ در شمال افغانستان با آداب و رسوم خاص خود به استقبال این شب می‌روند.