به گزارش نما به نقل از تسنیم، طی سال‌های اخیر با توجه به رشد نسبی صنعت خودروی کشور، تسهیلات فروش مختلفی توسط سازندگان ارائه شده تا مردم بیشتری بتوانند سوار بر خودرو شوند. از طرفی پژوهشگران بیان کرده‌اند که آلودگی‌های ناشی از خودرو، بیشترین نقش را در آلودگی هوای شهرها و به‌تبع آن بیشترین تأثیر بر سلامت مردم را دارد. در اینجا این سؤالات مطرح است که آیا فروش خودرو بیشتر می‌تواند سطح رفاه بیشتری را برای آحاد جامعه فراهم کند؟ آیا وجود این همه خودرو در بافت زندگی شهری ضروری است؟ ساخت اتوبان‌ها، تونل‌ها و پل‌ها جهت تسهیل حرکت خودرو در کلان‌شهرها، چقدر شهروندان را ترغیب به پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری می‌کند؟
فاجعه پلاسکو
ساختمان 17 طبقه پلاسکو صبح روز پنج‌شنبه سی‌ام دی‌ماه 1395 فروریخت. این ساختمان با قدمت بیش از 50 سال از دیرباز به‌عنوان بهابازار پوشاک ایران شناخته می‌شد. در این برج، نه‌تنها عرضه‌کننده‌های پوشاک حضور داشتند، بلکه از طبقه 5 تا 15 این ساختمان، کارگاه‌های تولیدی پوشاک در حال فعالیت بوده‌اند. این ضایعه دل‌خراش، خسارات جانی را برای قهرمانان آتش‌نشانی و برخی از کسبه بر جای گذاشت که قطعاً غیرقابل‌جبران خواهد بود.
در مورد فروریختن ساختمان پلاسکو، صدها و بلکه هزاران اظهارنظر منتشر شد؛ از اهل‌فن تا چهره‌های غیرمتخصص درباره حادثه پلاسکو نظر داده‌اند و بخش قابل‌ملاحظه‌ای از این نظرات نیز معطوف به پیشنهادهایی برای جلوگیری از تکرار فاجعه بوده است.
آینده‌نگری و محاسبه، از ابزارهای اصلی در توسعه مدیریت کشور است و اگر دستگاه‌های مدیریتی دچار روزمرگی و بی‌انگیزگی شوند احتمال عبرت‌آموزی از چنین وقایعی به‌شدت پایین می‌آید. نقض و نقص قوانین در رابطه با ایمنی ساختمان‌ها و الزامات اجرایی دقیق، فقدان نظام بیمه‌ای کامل برای ساختمان‌ها و قدمت و فرسودگی بخشی از ساختمان‌های تهران و شهرهای بزرگ، نبود مدیریت یکپارچه شهری اثربخش، عدم پای بندی بخشی از جامعه به قوانین و مقررات، امکان دور زدن مقررات با همدستی مأموران دستگاه‌های ذی‌ربط و غیره، همه و همه عواملی هستند که باید دستگاه‌های ذی‌ربط در خصوص آن‌ها به بررسی و کندوکاو جدی بپردازند.
امروز عنصر کارآمدی در عرصه مدیریت از مهم‌ترین عوامل مشروعیت سیاسی و مقبولیت اجتماعی شناخته می‌شود. بی‌شک هیچ مسئول و کارگزاری عاری از عیب نیست و باید نسبت به مسائل مدیریتی و مسئولیت خود و در خصوص ایرادها و نقایص حوزه‌ی کاری خود نقدهایی را بپذیرد و نسبت به آن‌ها پاسخگو باشد.
خودرو و آلودگی هوا
در زمان پیروزی انقلاب اسلامی در کشور، یک‌میلیون و 200 هزار خودرو وجود داشته که اکنون به 17 میلیون رسیده و پیش‌بینی می‌شود در دو دهه آینده تعداد خودروها به 50 میلیون دستگاه برسد (1). شرکت ایران‌خودرو در چهارماهه نخست سال 1395، 185762 دستگاه خودرو تولید و از این تعداد 176860 دستگاه آن را به فروش رساند. همچنین شرکت سایپا در 4 ماهه نخست سال 1395، 113391 دستگاه خودرو تولید و 108237 دستگاه از آن را به فروش رساند.
طی سال‌های اخیر با توجه به رشد نسبی صنعت خودروی کشور، تسهیلات فروش مختلفی توسط سازندگان ارائه شده تا مردم بیشتری بتوانند سوار بر خودرو شوند. از طرفی پژوهشگران بیان کرده‌اند که آلودگی‌های ناشی از خودرو، بیشترین نقش را در آلودگی هوای شهرها و به‌تبع آن بیشترین تأثیر بر سلامت مردم را دارد.
بسیاری از مردم عادی، آلودگی را مترادف با دود تصور می‌کنند و این دو را با هم اشتباه می‌گیرند، درصورتی‌که به‌عنوان نمونه مونوکسیدکربن گازی است بی‌رنگ و بی‌بو که می‌تواند زندگی شهروندان را فلج کند. در اینجا این سؤالات مطرح است که آیا فروش خودرو بیشتر می‌تواند سطح رفاه بیشتری را برای آحاد جامعه فراهم کند؟ آیا وجود این همه خودرو در بافت زندگی شهری ضروری است؟ ساخت اتوبان‌ها، تونل‌ها و پل‌ها جهت تسهیل حرکت خودرو در کلان‌شهرها، چقدر شهروندان را ترغیب به پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری می‌کند؟
واقعیت مسئله این است که خودرو، این محصول اجتناب‌ناپذیر انقلاب صنعتی، شهرها را تسخیر کرده و زمام آن‌ها را در دست گرفته است. زمانی هر خانوار به‌طور متوسط یک خودرو داشتند اما اکنون بسیاری از خانواده‌ها سرانه خودروشان به سه خودرو رسیده است، حال تصور کنید که این موضوع چه تأثیری در شهرسازی، خیابان‌ها، ترافیک، آلودگی‌های زیست‌محیطی در شهر دارد.
وضعیت آلودگی‌های محیطی در کشور مناسب نیست و سرانه تولید گاز منواکسید کربن در ایران به ازای هر نفر، هفت تن است، درحالی‌که این میزان به‌طور متوسط در دنیا 4/6 تن است که اختلاف معناداری دارد. همچنین میزان تولید ذرات معلق کوچک‌تر از 5/2 میکرون نیز در ایران حدود دو برابر میانگین جهانی است.
دی اکسیدکربن، اکسیدهای گوگرد و نیتروژن به همراه ده‌ها مواد سمی دیگر ترکیباتی سمی هستند که در اثر سوخت خودرو در سطح شهر پخش می‌شوند. نوع و مقدار تولید این مواد سرطان‌زا که تاکنون 17 نوع آن مشخص شده است بستگی به نوع سوخت، حرارت، میزان اکسیژن و عوامل دیگر متفاوت است. ثابت شده است قسمت اعظم مواد سرطان‌زا بر اثر احتراق بنزین و گازوئیل در موتورها تولید می‌شود. به‌طورکلی با محاسباتی که انجام شده و با فرض اینکه اتومبیل‌ها در شرایط استاندار فنی کار نکنند، در مدت یک سال در شهری کوچک، حدود 000/40 کیلو ماده شیمیایی سرطان‌زا بر اثر احتراق بنزین و گازوئیل تولید و در هوا پخش می‌شود که این مقدار برای ایجاد سرطان در دو میلیارد موش کافی است.
سرطان در ایران
سرطان در سرتاسر جهان، زندگی بسیاری را مختل کرده و عده‌ای را نیز به کام مرگ کشانده است. هر سال حدود 100 هزار بیمار جدید مبتلا به سرطان در کشور شناسایی می‌شوند و سرطان پوست، پستان، معده و روده بزرگ، شایع‌ترین نوع سرطان در ایران است. آمارها نشان می‌دهد بدون در نظر گرفتن سرطان پوست، سالانه 92 هزار نمونه جدید مبتلا به سرطان در کشور، شناسایی می‌شود و با احتساب سرطان پوست، تعداد این بیماران در حدود 100 هزار نفر است (4).
به‌طورکلی 73 درصد مرگ‌ومیرها در دنیا به علت بیماری‌های غیرواگیر است؛ اما در ایران برخلاف سایر کشورها، بعد از سکته‌های مغزی و قلبی، تصادفات رانندگی، دومین علت مرگ‌ومیر و سرطان، سومین علت مرگ‌ومیر در کشور به شمار می‌آید. همچنین شایع‌ترین نوع سرطان در بین مردان ایرانی به ترتیب سرطان پوست، معده و پروستات و در زنان ایرانی به‌ترتیب سرطان پستان، پوست، روده بزرگ و معده است و اگر هر دو جنس را در نظر بگیریم، شایع‌ترین سرطان‌ها در ایران به ترتیب سرطان پوست، پستان، معده و روده بزرگ است. پژوهش‌های انجام شده نشان می‌دهد میزان بروز سرطان در ایران تا سال 1409 یا 2030 میلادی 50 درصد افزایش می‌یابد که یکی از دلایل اصلی آن افزایش تعداد خودروها و در نتیجه افزایش میزان آلودگی در سطح شهرهاست.
در بدن همه ما سلول‌های سرطانی وجود دارد. سیستم دفاعی بدن انسان به‌طور ساختاری به‌گونه‌ای طراحی شده که سلول‌های سرطانی را از غیرسرطانی تشخیص داده و آن‌ها را از بین می‌برد. آلاینده‌های محیطی از یک‌سو سبب تضعیف فرایند مرگ سلول‌های سرطانی و از سوی دیگر باعث به تأخیر انداختن مرگ منظم سلولی می‌شود. به عبارتی آلاینده‌های محیطی پروسه آپوپتوز (مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلولی) را کند می‌کند. به دو عامل فوق، تأثیر مستقیم ژنتیکی سرطان‌زایی را اگر اضافه کنیم، می‌توانیم ببینیم که آلودگی هوا از طرق متفاوت باعث بروز سرطان می‌شود.
جمع‌بندی
ساختمان 17 طبقه پلاسکو فروریخت. تلفات و کشته‌شدگان آتش‌سوزی ساختمان پلاسکو ناراحتی شدیدی در ما ایجاد کرد. در آتش‌سوزی و بلایای طبیعی اراده و اختیاری در کار نیست، ولی آلودگی هوا چطور؟ باور کنید آلودگی هوا و سالانه 100 هزار بیمار جدید مبتلا به سرطان در این کشور، ترسناک‌تر از فروریختن پلاسکو است. تمامی رسانه‌های دولتی و غیردولتی و بسیاری از مقام‌های رسمی و کارشناسان مستقل، بارها و بارها از کشته شدن چند هزار نفر در هر سال بر اثر آلودگی هوا، ابتلای ده‌ها هزار نفر به بیماری‌های قلبی و عروقی و تنفسی، رسیدن میانگین عمر در تهران به حدود 48 سال، کوتاه شدن قد کودکان و نوجوانان، کاهش ضریب هوشی شهروندان و به‌ویژه نونهالان و افزایش اختلال‌های روانی که ناشی از سموم کشنده‌ای است که هر لحظه تنفس می‌کنیم، گفته‌اند.
تبعاتی که افزایش تعداد خودروها در شهرها متحمل شده و آلودگی‌های زیست‌محیطی ایجاد شده، نیاز به فضاهای عاری از وسایل نقلیه را بسیار برجسته کرده است. ولی متأسفانه احساس ایمنی در هنگام پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری در بسیاری از مناطق شهری امکان‌پذیر نیست و تا جایی که چشم کار می‌کند ماشین دیده می‌شود.
با این حال، در دیگر شهرهای جهان، حرکت به سمت شهرهای پیاده و محدود کردن تردد خودروها به‌مراتب جدی‌تر از ایران دنبال می‌شود. شهر، محل زندگی و ارتباط انسان‌ها با یکدیگر است و فراهم ساختن امکان جابه‌جایی و تأمین نیازهای شهری آن‌ها هدف اصلی برنامه‌ریزی و طراحی راه‌های شهری است. درواقع، یکی از مهم‌ترین گرایش‌های جدید شهرسازی جهان، توجه به حرکت پیاده و نیازهای آن به‌عنوان یک موضوع فراموش‌شده مهم شهری است. جنبش گسترش فضاهای پیاده، نه‌تنها سیمای کالبدی شهرها را تحت تأثیر خود قرار داده، بلکه تغییرات نوینی در کیفیت زندگی شهری و رفتار اجتماعی و فرهنگ مردم ایجاد کرده است.
برای نهادینه کردن فرهنگ پیاده‌روی در بین مردم، باید مسیرهای ویژه پیاده‌روی افزایش یابد و پس‌ازآن نیز، مناطق ممنوعه برای تردد وسایل نقلیه موتوری گسترش پیدا کند. خیابان‌های اصلی و تجاری شهر به‌گونه‌ای طراحی شوند که نیاز به داشتن خودروی شخصی بسیار کم باشد. شاید ممنوعیت کامل تردد خودروها در هیچ کشوری قابل‌اجرا نباشد، اما خیابان‌های صرفاً برای پیاده‌روی، ایجاد مسیرهای ویژه دوچرخه‌سواری و استفاده از خودروهای برقی در بسیاری از شهرهای دنیا دیده می‌شود که به سبب آن، چالش افزایش تعداد خودرو و بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا نیز تا حدودی برطرف شده است.
بنابراین مسئولان به خاطر سلامت مردم و نسل‌های آینده باید توجه بیشتری به کنترل تولید خودروها در کشور داشته باشند. همچنین می‌توان با برنامه‌ریزی دقیق و بلندمدت از حضور ماشین‌ها در شهر به‌شدت کاست و به شهروندان فرصت داد شهر را به‌گونه‌ای دیگر تجربه کنند. منابع مالی که به‌پای ساخت اتوبان‌ها و تونل‌ها ریخته می‌شوند می‌توانند جهت توسعه حمل‌ونقل عمومی به کار گرفته شوند. به‌جای افتتاح اتوبان‌ها باید به فکر ایجاد فضاهایی در شهر بود که شهروندان را ترغیب به پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری کند.
کاهش تعداد خودروها و داشتن هوای پاک ممکن و شایسته کشور ماست. بعضی از زیباترین و کارآمدترین شهرهای جهان، سابقه‌ای پر از گرفتاری داشته‌اند که امروز به مدد طرح‌های شهری خلاق و انسانی از گذشته نامطبوعشان جدا شده‌اند و هویتی تازه یافته‌اند. امروز بیشتر شهرهای ایران که کارشان زندانی کردن مردم و دامن زدن به افسردگی دسته‌جمعی است، نیازمند یک بازنگری انسانی‌اند.
ترسناك‌تر از پلاسكو
ساختمان ۱۷ طبقه پلاسكو صبح روز پنج‌شنبه سی‌ام دی‌ماه ۱۳۹۵ فروریخت. این ساختمان با قدمت بیش از ۵۰ سال از دیرباز به‌عنوان بهابازار پوشاك ایران شناخته می‌شد.
۱۳۹۵/۱۲/۱
