شهروندان عصر ظهور باید منشور فاطمی را تمرین كنند

مجتبی برزگر/ حضرت فاطمه زهرا(س) سیده نساء‌العالمین‌ هستند و جایگاه خاصی در نزد حضرت رسول(ص) داشتند. این جایگاه تنها به دلیل این نبود که ایشان دختر پیامبر اسلام(ص) بودند؛ بلکه حضرت زهرا(س) همسر ولایت و مادر امامت هستند که هر یک از این صفات بیان‌کننده شخصیت بالای این بانوی بزرگوار اسلام است. آیات و روایات بهترین راه برای درک شأن و منزلت این بانوی فداکار اسلام است که جان خود را در راه ولایت و برای منحرف نشدن اسلام فدا کردند. در آستانه میلاد حضرت زهرا(س) به منظور بررسی بیشتر شخصیت بانوی دو عالم و جایگاه والا و برجسته زنان و مادران در تکامل جامعه با حجت‌الاسلام والمسلمین محمود ریاضت، استاد حوزه و دانشگاه گفت‌وگو کرده‌ایم که مشروح آن در ادامه از نظرتان می‌گذرد.

 در مقدمه بحث بفرمایید چگونه عصمت حضرت زهرا(س) اثبات می‌شود؟

عصمت صدیقه طاهره(س)، همانند عصمت بقیه ائمه معصوم(ع) و با استناد به آیات کریمه قرآن و روایات نورانی اهل‌ بیت(ع) ثابت می‌شود. همه مفسران بر اساس آیه‌ای که در سوره احزاب با عنوان آیه تطهیر؛ «إِنَّما يُرِيدُ اللهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً» آمده است، معتقدند پیامبر و اهل ‌بیتش عصمت دارند؛ یعنی از اشتباه، خطا و گناه مصون هستند. آنچه در تفاسیر فرقه‌های مختلف مسلمانان درباره این آیه مطرح شده، این است که بعضی از فرقه‌ها، همچون برادران اهل سنت دایره اهل ‌بیت(ع) را خیلی گسترده می‌بینند. به اعتقاد آنها، هر کسی با پیامبر اسلام(ص) نسبت خویشی، سببی، نسبی و حسبی دارد، در زمره اهل‌ بیت(ع) به شمار می‌آید؛ اما شیعه اثنا اشعری و فرقه امامیه معتقدند، دایره اهل ‌بیت(ع) که در این آیه موضوع عصمت‌شان مطرح شده، محدود به چهارده معصوم(ع) است و لا غیر، یعنی کسی در این آیه برای عصمت به چهارده معصوم(ع) ملحق نمی‌شود. که در روایاتی، همچون ماجرای مباهله به آن اشاره شده است. از سویی وجود حدیث لوح هم ثابت می‌کند که عصمت فقط شامل اهل‌ بیت(ع) عصمت و طهارت می‌شود. اگر ما دایره اهل بیت را در این آیه کریمه خیلی کوچک بگیریم یا خیلی وسیع، مشترک بین این دو دایره شخصیتی است به نام حضرت زهرا(س) که همه فرقه‌ها به آن اعتقاد دارند؛ یعنی اگر بخواهیم برای اهل‌بیت(ع) مصداقی معرفی کنیم که همه فرقه‌ها بدون اختلاف بر روی ایشان اتفاق‌نظر داشته باشند که در زمره اهل‌بیت عصمت و طهارت هستند، حضرت صدیقه طاهره(س) است. در واقع، هیچ‌یک از بزرگان، مفسران و فرقه‌های مسلمانان نگفته‌اند که حضرت زهرا(س) از شمول اهل ‌بیت(ع) خارج شده است. این اتحاد خیلی عجیب است و نشان از جایگاه ویژه و رفیع صدیقه طاهره دارد. ان‌شاءالله از این جایگاه ویژه و والا الگوبرداری کنیم و بتوانیم مرام و سلوک فاطمی را به بهترین نحو، در همه زوایا و ابعاد زندگی‌، به سبک و شیوه درستی عملیاتی کنیم.

حضرت زهرا(س) چطور می‌تواند امروز الگوی زنان و حتی مردان ما باشد؟

همان‌طور که می‌دانید در بحث الگو، جنسیت مطرح نیست؛ یعنی در قرآن کریم برخی مردان و زنان به منزله الگو برای همه مردان و زنان عالم معرف شده‌اند؛ برای نمونه، خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «و ضرب الله مثلا للّذین آمنوا امرأت فرعون»؛ برای همه مردان و زنان با ایمان زن فرعون را به عنوان یک الگو مثال می‌زنیم. نگاه قرآن کریم در الگوگیری و الگوپذیری فرای جنسیتی است؛ چون ویژگی‌هایی که می‌تواند یک فرد را الگو کند، در آن مرد یا زن‌بودن مطرح نیست؛ زیرا برخی ویژگی‌ها و شاخصه‌ها هم می‌تواند در وجود زن نهادینه شود و هم در مرد به منصه ظهور و بروز برسد. آن ویژگی‌ها و ملاک‌هایی که در معارف دین می‌تواند در یک الگو تجلی پیدا کند تا دیگران به او تأسی کنند، به معنای اتم و اکمل در وجود صدیقه طاهره(س) به منصه ظهور می‌رسد. تا جایی که امام زمان(عج) که منتظر او هستیم تا جهان را پر از عدل و داد کند، فرموده‌اند: «من سرمشقم در همه اعمال و رفتار دختر رسول خدا حضرت فاطمه زهرا(س) است.» در واقع، حکومت مهدوی بر پایه الگوی حضرت فاطمه‌زهرا(س) شکل می‌گیرد.
امروز ما چگونه می‌توانیم از این الگو بهره‌برداری کنیم و این الگو را برای خودمان به منزله یک نماد عملی موفق در زمینه‌های مختلف به کار بندیم؟ پیش از هر چیز باید نسبت به آن معرفت و شناخت پیدا کنیم. باید ببینیم ایشان چگونه زندگی کرده‌اند؟ مرام، روش و منش ایشان چگونه بوده است؟ باید در این راستا مرامنامه حضرت زهرا(س) را مطالعه کنیم؛ خطبه فدکیه همان مرامنامه حضرت زهراست(س). ما اگر با تأمل، تفکر، تعقل و تدبر به مضامین این خطبه نگاه کنیم، می‌بینیم که این خطبه پایان‌نامه صدیقه‌اطهر است؛ پایان‌نامه‌ای که پیش از ارائه، دفاع شده است؛ چراکه حضرت صدیقه طاهره(س) در طول 18 سال آنچه را که در جنبه‌های فردی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و عبادی عمل کرده، در آخر عمر تحت یک منشور به جهانیان ارائه داده است. برای تأسی به حضرت زهرا(س) باید این منشور را مرور و درک کرده و به مرحله اجرا درآوریم. ما هم اگر منتظر امام زمان(عج) هستیم باید این منشور را تمرین کنیم؛ زیرا امام زمان(عج) می‌خواهند به این منشور عمل کنند. شهروندان عصر ظهور حضرت کسانی خواهند بود که مرامنامه و منشور فاطمی را تمرین می‌کنند. امیدواریم در حسن ختام امسال که با ولادت حضرت زهرا(س) تقارن پیدا کرده است، بتوانیم به عنایت و لطف حضرت صدیقه طاهره این منشور فاطمی را بفهمیم و به اندازه فهم و ظرفیت خودمان سلوک فاطمی را برای ظهور امام زمان(عج) نهادینه کنیم.


برخی موارد در سیره حضرت زهرا(س)، مانند ازدواج زودهنگام و تکثر اولاد امروز در احادیثی که در فضیلت حضرت زهرا(س) آمده است، هم از طریق شیعه و هم سنی نقل شده و جزء مشترکات است؛ از این نظر چطور می‌توان در راستای وحدت فریقین استفاده کرد؟
 اگر مکتب اسلام یک مشترک درباره یک فرد داشته باشد، حضرت صدیقه طاهره(س) است. همه گروه‌های مسلمین ایشان را در زمره اهل‌ بیت(ع) مورد نظر قرآن کریم می‌دانند. درباره سیره آن حضرت که همه می‌توانند الگو بگیرند، برادران اهل‌سنت در موضوع ازدواج به موقع و نه زودهنگام و تکثیر جمعیت خانواده پیشقراول بوده‌اند. حضرت زهرا(س) در زمان بلوغ و به موقع ازدواج کردند. 9 سال هم این زندگی مشترک ادامه داشت؛ همسرداری و تربیت فرزند هم بلامنازع بود. در زمینه تشکیل خانواده و تکثیر جمعیت یا همان فرزندآوری دیده می‌شود که بعضی از فرق اهل‌سنت از حضرت زهرا(س) الگوبرداری کردند. بعضی از فرق دیگر مانند شیعیان هم باید این الگو را از حضرت زهرا(س) بگیرند؛ چه در نوع تکثیر جمعیت در خانواده و چه در فرزندآوری، نحوه همسرداری و تربیت فرزندان! به نظر می‌رسد ما چند سالی در این راستا از برادران اهل‌سنت عقب هستیم و باید حتماً در این مقوله با بهره‌گیری از سیره حضرت فاطمه(س) به وحدت برسیم. پیامبر اسلام(ص) فرمودند: «ازدواج کنید و نسل مسلمانان را زیاد کنید که من در قیامت با توجه به حضور شما به بقیه امت‌ها مباهات کنم.» امیدواریم که بتوانیم با بهره‌گیری از سیره عملی حضرت زهرا(س) در ازدواج به موقع، در تکثیر گستره خانواده با الگوگیری از حضرت زهرا(س) وحدت خودمان را با دیگر فرق مسلمانان به منصه ظهور برسانیم.

 حضرت در موارد متعددی فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی هم داشتند، ضمن توضیح در این زمینه، با توجه به سیره ایشان، به نظر شما حد و مرز ورود بانوان به عرصه‌های اجتماعی چقدر است؟

خیلی پررنگ، واضح و روشن است. در زمان رسول خدا(ص)، حضرت زهرا(س) به عنوان پرستار و امدادگر در جنگ‌ها همراه رسول خدا حضور داشتند. بسیاری از مجروحان جنگ را که در رکاب پیامبر(ص) شرکت می‌کردند، مداوا می‌کردند و بر زخم آنها مرهم می‌گذاشتند. از همه مهم‌تر حضرت زهرا(س) به خود پیامبر(ص) در مقام فرمانده جنگ رسیدگی می‌کردند؛ همه اینها حضور فعال حضرت را در عرصه فعالیت‌های اجتماعی می‌رساند. ایشان در واقعه غدیر و ماجرای مباهله حضور داشتند که حضوری فعال در عرصه اجتماعی و مقابله فکری و اعتقادی با مشرکان و مسیحیان بود. جای دیگری که حضرت زهرا(س) حضور فعالی داشتند، در زمینه در موضوع مهاجرت به مدینه است. سپس مهم‌ترین حضور و فعالیت اجتماعی حضرت زهرا(س) هنگام رحلت پیامبر اکرم(ص) است. پس از رحلت رسول خدا(ص) نیز حضرت زهرا(س) برای احقاق حق امیرالمومنین(ع) نقش‌آفرینی کردند و در جایی برای نجات جان ولی زمان خودشان را سپر کردند. قضیه خطبه فدکیه و حضور حضرت زهرا در مسجدالنبی نشان از نقش فعال و چشمگیر حضرت زهرا(س) در فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی دارد. نکته‌ای که در این راستا حائز اهمیت است، این است که برای حضور زنان در فعالیت‌های اجتماعی باید با الگوگیری از حضرت زهرا(س) فضا را آماده کنیم؛ چراکه حضرت زهرا(س) با رعایت تمام شئون شرعی، اخلاقی، اعتقادی، معرفتی و رعایت همه وظایف یک زن در جایگاه یک زن مسلمان در عرصه اجتماعی حضور داشتند. این گونه نبود که حضرت زهرا(س) برای حضور در فضای اجتماعی، کاری و وظیفه‌ای را فدا کند. امیدواریم زنان برای حضور در میدان‌های اجتماعی و سیاسی از حضرت زهرا(س) الگو بگیرند و مواظب باشند مبادا عمل به این مهم و حضور فعال در عرصه‌های اجتماعی خدایی ناکرده، جنبه‌های دیگر را از بین ببرد.

 امروزه درباره وجه الگویی حضرت زهرا(س) گفته می‌شود و زن مسلمان امروزی علاقه‌مند است که حضرت را در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی خود الگو قرار دهد. وجه الگویی حضرت را از روایات تاریخی به چه صورتی می‌توان به دست آورد؟

امروزه، باید وجه الگویی حضرت زهرا(س) را در کلام آن حضرت جست‌وجو کنیم و از آن حضرت در زمینه‌های خانوادگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بهره‌مند شویم. ما کتابی به نام «الموسوعه الکبری عن فاطمه الزهراء» درباره جزئیات زوایای زندگی حضرت زهرا(س) داریم که می‌توان گفت به تحقیق ثبت و ضبط شده و مورد اجماع فرق مسلمانان است. این وجه الگویی حضرت زهرا(س) از روایات تاریخی ما کاملاً استنباط و اقتباس می‌شود.


 توصیه‌تان به نسل جوان درباره اهتمام به نقش و جایگاه مادر چیست؟

رشد، تعالی و تکامل یک انسان بسته به نقش مادر است و اینکه چگونه انسان بتواند به این مادر فداکار و ایثارگر، احسان و نیکی کند. تا جایی که امام باقر(ع) فرمودند، هر کس در وادی محبت به اهل ‌بیت(ع) فکر می‌کند خدا لطفی به او کرده که محبت اهل‌ بیت(ع) را داشته باشد، او باید بیشتر از همه به مادرش احسان کند؛ چون این محبت، علاقه و عشق به ما اهل ‌بیت(ع) در وجود هر کسی به خاطر مادرش قرار گرفته است؛ از این‌رو ما باید از مادران‌مان به دلیل آنکه ما را در مسیر محبت اهل ‌بیت(ع) تربیت کرده‌اند، بسیار سپاسگزار باشیم تا آنجایی ‌که می‌توانیم به آنها نیکی کنیم.
میلاد حضرت زهرا(س) روز مادر نامگذاری شده و بهانه‌ای برای پاسداشت مقام مادر است.


 سبک زندگی اسلامی را چگونه و با استفاده از چه مهارت‌هایی باید در میان خانواده‌ها توسعه و گسترش داد؟

 ما امروزه می‌توانیم با بهره‌گیری از ابزارهای نوین دیداری و شنیداری، مانند فیلم‌ها نمونه‌هایی از سبک زندگی اسلامی و موفقیت‌های کسانی را که زندگی‌شان بر مبنای سبک زندگی اسلامی است، با تأسی به بزرگانی همچون صدیقه اطهر که سبک زندگی‌شان اسلامی بود، به جوانان نشان دهیم. چون سبک زندگی ائمه‌اطهار اسلامی بود و این بزرگواران توانستند به این موفقیت‌ها دست پیدا کنند. شما هم اگر این ذوات مقدسه را الگو قرار دهید، می‌توانید به آن موفقیت‌ها برسید. ما باید نقطه قوت‌ها را در بحث سبک زندگی اسلامی پررنگ کنیم؛ نقطه ضعف‌ها را از بین ببریم و به حداقل برسانیم. بنده فکر می‌کنم جوانان ما اگر سبک زندگی اسلامی را الگو قرار دهند، بسیاری از موانع و مشکلاتی که در راه تشکیل خانواده وجود دارد و به طلاق منجر می‌شود، برطرف خواهد شد.
منبع:صبح صادق