جدایی سیاست از اخلاق یك دروغ بزرگ است

مفاهیم اخلاقی در دین مبین اسلام و به‌تبع آن در سنت اهل‌بیت (ع) سرشار از گزاره‌های اخلاقی است که هر مسلمانی می‌تواند با عمل به آن‌ها، در مسیر اصلاح امور فردی و اجتماعی جامعه دینی و همچنین اکمال دین خود قدم بردارد. بر همین اساس در آستانه روز عید بزرگ مبعث بر آن شدیم تا در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمد خرسند به سرچشمه‌های نظام اخلاقی اسلام و نقش کاربردی آن در تعالی فرد مسلمان و همچنین جامعه اسلامی دررسیدن به حیات طیبه قرآنی و همچنین تفاوت آن با نظام‌های اخلاقی دیگر اشاره‌کنیم.

 اخلاق اسلامی بر چه مبانی و اصولی استوار است و اساساً چرا در دین مبین اسلام تا این اندازه بر رعایت اخلاق تأکید شده است؟

- اخلاق اسلامی در نگاه اولیه، رهاورد پایبندی به احکام و آموزه‌های اسلامی است بدین معنا که اگر فردی نسبت به مفاهیم دینی معرفت داشت و به آن‌ها عمل کرد، به‌خودی‌خود وی به اخلاق اسلامی مزین خواهد شد.

بر این اساس اخلاق اسلامی منحصر به موارد خاصی نیست بلکه مجموعه کاملی است که اگر به همه ابعاد این بسته و مجموعه عمل شود، فرد و جامعه به خیر دنیا و آخرت خواهند رسید. با این پیش‌زمینه اگر بخواهیم به عید بزرگ مبعث بپردازیم باید بگوییم که پیامبر اکرم (ص) از همان ابتدای دعوت دینی، نخستین هدف و غایت بعثت خویش را چنین معرفی نمودند: «إنما بعثت لأتمم مکارم الأخلاق» یعنی این‌که بدان جهت خداوند مرا به رسالت برگزیده است که مکارم اخلاق را تکامل‌بخشم و انسان را بااخلاق حسنه زینت دهم و از رذالت‌ها، پستی‌ها، دنیاپرستی، طاغوت پرستی و از بداخلاقی‌ها نجات‌بخشم و انسان را به سمت اطاعت از خداوند متعال در چارچوب دستورات دینی که ابلاغ‌شده هدایت کنم.

انجام واجبات، ترک محرمات، پایبندی به انجام مستحبات و دوری از مکروهات، مردم‌داری، اطاعت از ولایت، مبارزه با ظالم و حمایت از مظلوم و مسائلی از این قبیل از اجزاء اخلاق اسلامی است که با رعایت آن ابتدا افراد و سپس جامعه اسلامی به سعادت رهنمون خواهد شد.


 جایگاه رعایت اخلاق اسلامی در جامعه کجاست؟
 - تشکیل یک جامعه درست و سالم بر بنیان‌های رعایت اخلاق استوار است. اخلاق هم در دو بخش فردی و اجتماعی باید رعایت شود تا یک جامعه دینی سالم ایجاد شود. در بخش اخلاق فردی، در ابتدا هر شخص باید خود را ملزم به انجام اصول اخلاقی بکند بدین معنا که شخصیت خود را پاس بدارد و حق نفسش را پاس بدارد، سپس نسبت به رعایت حقوق اطرافیانش مانند والدین، همسر، فرزندان، اقوام و خویشان، دوستان و همسایگان التزام داشته باشد. در این مجموعه دیگر نباید نسبت به همدیگر ظلم کنیم، نباید بداخلاق باشیم، تعرض به اموال و نوامیس همدیگر، تجاوز به حقوق دیگران و مردم‌آزاری نداشته باشیم. وظیفه خود نسبت به اجتماع را انجام دهیم یعنی این‌که بارعایت معارف دینی چه ازنظر خواندن نماز و گرفتن روزه و چه ازلحاظ پرداخت خمس، زکات، انفاق و صدقه به رشد و تعالی جامعه کمک کنیم. امربه‌معروف و نهی از منکر نیز در چارچوب همین بسته کامل اخلاقی جا می‌گیرد. لذا اگر در جامعه اسلامی همه افراد به این لوازم پایبند باشند آنگاه خلوت‌ترین مکان‌های ما دادگستری‌ها خواهد بود، درب زندان‌های ما بسته خواهد شد و دعواها و اختلافات در کشور حل خواهد شد. این مهم هرچند نقطه ایده آل است اما می‌توان با حرکت به سمت آن، جامعه متعالی ساخت.


 در آستانه انتخابات ریاست جمهوری هستیم، رعایت اخلاق چه جایگاهی در سیاست و رقابت‌های سیاسی دارد؟

 - در انتخابات اگر افرادی که صلاحیتشان مورد تائید قرار خواهد گرفت، اخلاق را رعایت کنند، دروغ نگویند، وعده‌های پوچ و توخالی ندهند، همدیگر را تخریب نکنند، در باب توانایی خود و همچنین مشکلات موجود غلو نکنند، به سمت سیاه نمایی روی نیاورند، دستاوردهای نظام را برای کسب قدرت پایمال نکنند، قدردان نعمت امنیت، ولایت و جمهوری اسلامی‌باشند و خون شهیدان را پاس بدارند، منافع ملت و نظام اسلامی را بر منافع فردی، گروهی و حزبی ترجیح بدهند، آنگاه ما انتخابات سالم و اخلاقی پیش روی خواهیم داشت که به رشد و تعالی جامعه کمک شایانی خواهد کرد؛ اما متأسفانه آنچه ما شاهدیم در نقطه مقابل این مسائل قرار دارد. هنوز تبلیغات شروع نشد، تخریب‌ها آغازشده است، این افراد موفقیت خود را در گروی تخریب دیگران می‌بینند و جای بسی تأسف است که این افراد غالباً دم از دین هم می‌زنند. این افراد اخلاق را تا جایی محترم می‌شمارند که در خصوص خودشان رعایت شود و نه رقبایشان، درحالی‌که یکی از معیارهای اخلاق اسلامی این است که هر آنچه برای خود می‌پسندی برای دیگرآن‌هم بپسند و هرچه را برای خود ناروا می‌شماری برای دیگرآن‌هم ناروا بشمار. بدین معنا که اگر من بدم می‌آید که دیگران به من دروغ بگویند، من خودم نیز نباید دروغ بگویم، اگر من بدم می‌آید که کسی به من نسبت ناروا بدهد، من نیز نباید به دیگران نسبت ناروا و ناشایست بدهم. اگر همه همین یک اصل را رعایت کنند ما جامعه ایی بانشاط، پویا و سالم خواهیم داشت که می‌تواند الگویی موفق از جامعه دینی در همه حوزه‌ها به جهان معرفی کند. رعایت اخلاق علاوه بر سیاست، اقتصاد ما را نیز درست خواهد کرد. اگر من بدم می‌آید که کسی در معامله سرم کلاه بگذارد، من نیز نباید در معامله چنین کاری را بکنم، اگر بدم می‌آید که کالای نامرغوب به من بدهند، من نیز در حیطه کاری‌ام نباید کالای نامناسب در اختیار مردم بگذارم. رعایت این مسائل باعث می‌شود که اقتصاد ما نیز درست و پویا شود.

 
تبلیغ
می‌کنند که در سیاست، اخلاق جایگاهی ندارد، به عبارتی وسیع‌تر سیاست را ابزار رسیدن به هدف می‌خوانند که با اصول اخلاقی در تعارض است، چه میزان این تعریف مبتنی بر واقعیت است؟

- این‌یک دروغ بزرگ است که مبتنی بر آموزه‌های غربی رایج شد. در تعاریف آن‌ها سیاست مساوی است با دروغ و خیانت، درحالی‌که در جامعه اسلامی سیاست ما عین دیانت ماست. دراین‌باره الگوهای فراوانی داریم. در صدر اسلام پیامبر (ص) و اهل‌بیت (ع) و در دوران معاصر امام راحل و مقام معظم رهبری. این بزرگواران مصداق ساست العباد هستند، یعنی سیاستمدارترین بندگان خدا بر روی زمین می‌باشند اما هیچ‌گاه مبتلابه سیاست به معنای غیردینی آن نشدند.