حضور زنان در شورای شهر فرصت یا تهدید

راضیه سلگی- اخبار انتخابات شوراها شاید به اندازه وسعت کم یا زیاد شهرها در قیاس با کشور و انتخابات ریاست جمهوری در محاق قرار گرفته است اما آن‌چه در این دوره انتخابات به خوبی خودنمایی کرد و توانست به دلیل برجستگی آماری خود را از لابه‌لای اخبار سیاسی ریاست جمهوری بیرون کشد و مطرح کند، حضور گسترده زنان در این دوره شوراهای شهر و روستا بود.
این حضور از زمان ثبت‌نام برای این دوره انتخابات کمی مشهود بود؛ به‌گونه‌ای که براساس اعلام علی‌اصغر احمدی؛ رییس ستاد انتخابات کشور، در این دوره 287425 نفر شامل 17885 زن معادل 6.3 درصد و 269540 مرد معادل 93.7 درصد ثبت‌نام و برای حضور در انتخابات شوراها اعلام آمادگی کردند. به گفته احمدی تعداد کل داوطلبان زن برای شوراهای شهر 6 هزار و 743 نفر و تعداد کل داوطلبان مرد برای شوراهای شهر 48 هزار و 145 نفر بود. همچنین تعداد کل داوطلبان زن برای شوراهای روستا 11 هزار و 142 نفر و تعداد کل داوطلبان مرد برای شوراهای روستا 221 هزار و 395 نفر بود. کل داوطلبان شرکت در پنجمین انتخابات شورای شهر تهران نیز 3000 نفر بودند که شامل 523 خانم و 2477 آقا می‌شدند. این آمار نشان‌دهنده سهم 6.3 درصدی زنان از کل داوطلبان است که نسبت به آمار 5.4 درصدی دوره قبل، گویای رشدی حدوداً یک درصدی است
اما این حضور زنانه تا چه حد می‌تواند مثمرثمر باشد و آیا تصدی مناصب مربوط به مدیریت شهری توسط زنان می‌تواند مفید حال زنان باشد؟ و دیگر اینکه در روستاها، این حضور، تا چه میزان برای زنان مؤثر خواهد بود؟ موضوعاتی است که باید از دو منظر فرصت و تهدید به آن نگاه کرد. دریک نگاه کلی باید گفت تجربه سیاست‌گذاری و مدیریتی نشان می‌دهد که به دلیل عدم توجه به پیوست‌های جنسیتی و نیز خانوادگی در برنامه‌ریزی‌ها، مردان مدیر در رده‌های مختلف مدیریتی، مسائل مربوط به حوزه زنان را ندیده و کمتر پیش آمده است که این مسائل را در برنامه‌ریزی‌های خود لحاظ کنند. به همین دلیل حضور زنان در عرصه‌های مدیریتی و برنامه‌ریزی از حیث توجه دادن به امور و مسائل زنانه می‌تواند برای زنان مفید و مؤثر باشد. طراحی فضاهای شهری براساس نیازهای زنان، توجه به خدمات مورد نیاز مادران مانند تعبیه مکان‌هایی برای شیردهی، مراقبت از نوزاد، بهینه‌سازی مسیر عبور و مرور برای مادرها و نوزادان و... ، توجه به آسیب‌های فضاهای شهری مانند سکونت‌گاه‌های غیررسمی، بافت‌های فرسوده شهری، پل‌ها و پیاده‌روهای پوشیده و دور از دید، نورپردازی‌های محدود شهری و... ازجمله اموری است که در حوزه مدیریت شهری متناسب با وضعیت زنان است و باید در برنامه‌ریزی‌ها لحاظ شود. همچنین با توجه به بخش اجتماعی شورای شهر، توجه به بعد زنانه آسیب‌های اجتماعی شهری، مانند زنان کارتن‌خواب، زنانی که در معرض آسیب‌های اجتماعی هولناک هستند، زنان دستفروش، معتادان زن متجاهر و... نیز بایستی در برنامه‌ریزی‌ها مورد توجه قرار گیرد.
اما در جانب دیگر قضیه نگاه به لبه تیغ حضور کمی زنان بدون توجه به شایسته‌سالاری ممکن است خطرآفرین باشد این مشی غلط سیاست‌گذاری حاکم که مسائل زنان را زنان دنبال و پیگیری می‌کنند و به نوعی زنان مسؤول، متولی مسائل زنان به‌شمار می‌روند ممکن است آسیب‌های جدی را به عملکرد شورای شهر وارد کند، اما هریک ما به عنوان یک شهروند انتظار داریم که این امور فارغ از دیدگاه‌های سیاسی، مورد توجه زنان راه‎یافته به شوراها قرار گیرد. هرچند تجربه حضور زنان در تمام این سال‌ها، نشان‌دهنده این عطف توجه به مسائل زنان نیست و بعضاً زنانی غیرمتخصص و بدون داشتن نگاه جنسیتی در برنامه‌ریزی‌ها به مناصب وارد شده‌اند و نتوانستند حرکتی در راستای مسائل زنان انجام دهند. به همین دلیل به نظر می‌رسد نمی‌توان نفس این افزایش کمی حضور زنان را برای پیشبرد مسائل زنان مثبت ارزیابی کرد و باید دید زنان راه‌یافته به شوراها تا چه حد تخصص و توجه به مسائل زنان دارند و تا چه حد در دام سیاست‌بازی‌های معمول و متداول گرفتار خواهند شد.
پرهیز نگاه جناحی و پرداختن به موضوعات زنان نه از منظری که سیاست‌زدگی را با خود یدک می‌کشد می‌تواند چهره‌ شهرها را دستخوش تغییر کند.
درنظر گرفتن تواناهای شهری و شناخت ساختار شهرها یک بخشی از فعالیت‌های شوراهای شهر است اما در بخش دیگر طرح‌های حمایتی که می‌تواند منجر به رشد و ارتقای زنان شود نیز در سوی دیگر ماجرا قرار دارد؛ چنانچه در سال‌های گذشته طرح کارآفرینی بانوان که توسط شهرداری‌ها اجرا شد و با هزینه‌های نسبتا پایین سعی در ایجاد اشتغال خانگی داشت بخشی از تصمیم‌گیری‌های صحیح کاربردی نهاد مهم شورای شهر و شهرداری را نشان می‌دهد و اهمیت تصمیم‌گیری کاربردی در حوزه زنان در شهرها و روستاها را گوشزد می‌کند.