با این بمباران چه باید كرد؟

معصومه کریمی- یکی از مشغولیات و دغدغه‌های نسل امروز ما استفاده بیش از حد از اینترنت و شبکه‌های فضای مجازی است، این مشکل که بیشتر جوانان و میان سالان ما را درگیر کرده است به تازگی به نوجوانان هم بیش از پیش رسوخ کرده است و باعث به وجود آمدن مشکلات بیشتری شده است.
حال این سؤال پیش می‌آید که چاره کار چیست و ما چگونه درگیر شدیم و چگونه می‌توانیم از این مشکل نجات پیدا کنیم؟


 مسأله‌ای فراگیر و تأثیرگذار
 امروزه روش‌های ارتباطی با دیگران از طریق اینترنت، به شدت و با سرعت بسیار زیاد افزایش یافته است.
روزانه نزدیک به ۴۰۰ میلیون نفر در سراسر دنیا از اینترنت استفاده می‌کنند و یکی از کاربرد‌های اصلی اینترنت، برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران است و شاید عیب اصلی ارتباط‌های اینترنتی آن است که ارتباط در فضای مجازی‌، اساسأ بر متن استوار است و از نشانه‌های بصری و شنیداری در تعامل‌های رو در رو بی‌بهره است.
این حجم از ارتباطات گسترده چند سالی می‌شود که به کشور ما هم راه پیدا کرده است و با سرعت هر چه تمام‌تر گسترش پیدا کرده است. امروزه خانواده ایرانی در سبد فرهنگی خود مواجه با شبکه‌های ماهواره‌ای‌، فضای مجازی، رسانه‌های مدرن و .. است که هر کدام به نوبه خود بخشی از فرایند تأثیر گذاری در خانواده را هدف گرفته‌اند.

روابط تغییر کرده است

گسترش فضای مجازی در حوزه رابطه فرزندان و والدین نیز تغییراتی بوجود آورده است که از جمله آن به کاهش نقش خانواده به عنوان مرجع، کاهش ارتباط والدین با فرزند، شکاف نسلی به دلیل رشد تکنولوژی، از بین رفتن حریم بین فرزندان و والدین و ایستادن در برابر یکی از والدین یا هر دو را می‌توان نام برد.
در بحث ازدواج‌ها نیز مسائلی چون ناپایداری ازدواج‌ها، تغییر الگوی همسرگزینی، نداشتن مهارت‌هایی برای ازدواج ناتوانی والدین برای آموزش به فرزندان، افزایش روابط دختر و پسر در زمان نامزدی بدون عقد، تمایل به دریافت مهریه‌های سنگین، بالا رفتن سن ازدواج و … را می‌توان اشاره کرد.
تغییراتی که در حوزه دینی در جامعه رخ داده، کاهش آموزه‌های دینی در خانواده، دوری خانواده از شریعت، کم رنگ شدن حریم‌های دینی در روابط خانوادگی است.


 نقش والدین در کنترل این فضا

متأسفانه رشد این فضا و اجازه ورود به این راه، در کشور ما خیلی سریع و بدون تحقیق اتفاق افتاد و شاید به خاطر همین هم باشد که مشکلات زیادی را به خاطر ورود به این فضا متحمل شده‌ایم. اینکه جوانان و میانسالان ما وارد این فضا‌ها شده‌اند شاید خیلی قابل جلوگیری و کنترل نبود، چرا که جوان و میانسال هر کدام به مناسبت نیاز‌های کاری و اطلاعاتی خودش می‌تواند دلایلی داشته باشد، ولی ورود بی حد و اندازه نوجوانان به چنین فضاهایی غیر قابل توجیه است.
در این بخش زنان و مخصوصأ مادران کم‌کاری‌های زیادی داشته‌اند، البته وقتی مادری خود بیشتر وقتش را صرف گشتن در فضای مجازی می‌کند، نمی شود از او انتظار داشت که بتواند این کار را برای کودکان خود منع کند و مهم‌تر از آن گاهی ورود بی‌حد در این فضاها باعث می شود از حضور کودکان و نوجوان خود هم غافل شوند، چه برسد به کنترل زمان و زندگی نوجوانشان‌شان!


در فضای مجازی هم باید نظارت باشد

دکتر “علی اکبر ارجمندنیا” روانشناس و معاون دانشجویی بخش فرهنگی دانشکده روانشناسی دانشگاه تهران، در مورد فضای مجازی و اتلاف وقت می‌گوید:
” وقتی ما در فضای مجازی حضور داریم سطح آگاهی‌مان کاهش می‌یابد بنابراین نیاز به ابزاری برای برگرداندن این هوشیاری داریم که در نوجوانان، خانواده‌ها می‌توانند به این خود کنترلی کمک کنند و در سنین بالاتر افراد با ابزارهای خارجی مانند زنگ گوشی خود را آگاه کنند تا زمان حضور در فضاهای مجازی را از یاد نبرند.
متأسفانه دیده می شود که افراد بدون هماهنگی‌ها، چارچوب‌های اخلاقی عاطفی و روانی وارد فضای مجازی می‌شود و آسیب‌های متعددی هم می‌بینند. همانطور که در فضای واقعی ما یک نوع نظارت را برای خود در نظر می گیریم باید در فضای مجازی هم این موضوع رعایت شود. اساسأ دو نوع نظارت وجود دارد؛ یکی نظارت درونی و یکی نظارت بیرونی و هر چقدر خودخواهی و خود نظارتی و خود ارزیابی قوی‌تر باشد آدم‌ها رفتار مناسب‌تری را از خود نشان می‌دهند.”
اعتیاد به اینترنت و فضای مجازی می‌تواند مشکلات جدی تحصیلی و خانوادگی برای مخاطبان بوجود آورند. اگر استفاده کنندگان از اینترنت نتوانند به مدت یک ماه دوری از اینترنت را تحمل کنند حتی در معرض خطر اعتیاد به آن قرار دارند. ما شاهد این پدیده در میان جوانان و نوجوانان‌مان هستیم، به طوری که برخی از جوانان، شب‌ها را تا صبح با اینترنت و فضای مجازی می‌گذرانند و تمام صبح را خواب هستند و این مسئله آغازگر آسیب‌های متعدد دیگر نیز می‌شود.
استقبال بیش از حد جوانان از فضای مجازی مشکلات لاینحلی را بوجود می آورد که در امتداد آن جامعه را نیز به سوی خطر می‌کشاند.
ازآنجایی که خانم‌ها به طور کلی در جامعه و خانواده در مقایسه با مردان بیشتر با تربیت کودکان سر و کار دارند. برهمین اساس آثار شبکه‌های اجتماعی و مشکلاتی که نوجوانان در گیر این موضوع می‌کند هم، بیشتر متوجه خانم‌ها می شود و باعث می‌شود که به همان نسبت، تنها راه نجات از این مشکلات، دست به کار شدن زنان و مادران در این مسأله باشد.
اگر والدین برای زمان‌های حضور خود در فضای مجازی وقت‌های خاصی معین کنند و با روش‌های درست تربیتی محدوده‌ای برای حضور کودکانشان ( با نظارت ) در این فضا‌ها معین کنند شاید این مشکلات تا حد بسیار زیادی حل شود و حداقل آسیب ها متوجه نسل آینده شود.