نقش صنایع‌دستی در اقتصاد ملی

مهدی تیماجی- تا چندی پیش شاید صنایع‌دستی به‌عنوان ویترینی بود که نشان‌دهنده فرهنگ و آداب رسوم ملل و خرده‌فرهنگ‌های آن‌ها بود اما در حال حاضر صنایع‌دستی خود تبدیل به ابزاری شده تا کشورها با استفاده از پتانسیل ان بتوانند به اقتصاد ملی خود رونق ببخشند.
در این میان با توجه به اینکه ایران از تنوع فرهنگی و خرده‌فرهنگ‌های متعددی برخورداراست در حوزه استفاده از ظرفیت‌های صنایع‌دستی در جهت رونق بخشیدن به بازار کار و اشتغال استفاده بهینه انجام داد البته به شرطی که این مقوله از سوی متولیان امر جدی گرفته شود.
بدون شک صنایع‌دستی ایران، به‌عنوان صنعتی مستقل و بومی، شاخص‌ترین هنر کاربردی ایران و یکی از سه قطب برتر صنایع‌دستی جهان، ریشه‌های عمیق و استوار در فرهنگ غنی و بارور ایران اسلامی داشته است
به‌طورکلی نقش صنایع‌دستی در اقتصاد ایران عبارت است از: کمک به توسعه اقتصادی، ایجاد شغل، سرمایه‌گذاری اندک و بهره‌وری بالا.
همچنین دولت‌ها برای نیل به هدف‌های خود و دستیابی به توسعه اقتصادی، ناگزیر از اتخاذ سیاست‌ها و خط‌مشی‌های هماهنگ با شرایط و اوضاع‌واحوال اقتصادی، اجتماعی و ... کشور هستند.
صاحب‌نظران این بخش در توصیه‌های خود به‌ویژه بر قابلیت‌ها و ویژگی‌های این قبیل صنایع ازجمله نیاز به سرمایه‌ اندک برای ایجاد، راه‌اندازی و بهره‌برداری، کاربر بودن این صنایع و نیاز به سرمایه‌گذاری اندک سرانه برای ایجاد یک شغل، عدم نیاز به تخصص‌های فنی و حرفه‌ای بالا و سازگاری و استفاده از مهارت‌های بومی، بازار ساده فروش محصولات و بالاخره قابلیت و توانایی ایجاد درآمدزایی تکیه‌دارند.
بازار داخلی صنایع‌دستی ایران،‌ بازاری است سنتی و تابه‌حال برای گسترش آن بازاریابی و تبلیغات صورت نگرفته است. از خصوصیات مهم این بازار، سود سرشار واسطه‌ها در امر توزیع مواد اولیه مصرف و دادوستد آن است.
از سوی دیگر صنایع‌دستی از یک‌سو فعالیت و حوزه‌ای اقتصادی است که هم می‌تواند روی رشد صادرات غیرنفتی کشور تأثیر فزآینده گذاشته و زمینه اشتغال فراوانی را ایجاد کند و هم از سوی دیگر بستری برای معرفی بهتر و فراگیر فرهنگ و هنر ایران در داخل و خارج کشور باشد.
با توجه به این دو کارکرد هم‌زمان صنایع‌دستی و تأثیرات آن در رشد اقتصادی کشور، ضروری است که در برنامه‌ریزی‌های کلان کشور، نسبت به آن توجه ویژه‌ای صورت گیرد.
ازآنجاکه برنامه توسعه پنج‌ساله نقش‌ نظارت، کنترل، حمایت و هماهنگ‌سازی دستگاه‌ها و نهادهای کشور را بر عهده دارد، وقتی در بطن احکام و تبصره‌های آن بنا بر اشتراکات و بسترهای موجود به صنایع‌دستی و هنرهای سنتی ایرانی توجه شود، می‌توان انتظار داشت که در پنج سال آینده شرایط برای توسعه میان‌مدت و حرکت به‌سوی توسعه بلندمدت و پایدار صنایع‌دستی و هنرهای سنتی و موقعیت هنرمندان و استادکاران بی‌شمار آن در کشور فراهم آید.
در برهه کنونی صنایع‌دستی ایران برای رشد و توسعه با موانع و مشکلاتی روبه‌روست که باید در برنامه ششم توسعه برای آن‌ها تدابیری اندیشیده شود.
آنچه مسلم است عرصه صنایع‌دستی و هنرهای سنتی ایران از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است که مصداق بارز این اهمیت را می‌توان در توجه و تأکید مقام معظم رهبری در ابلاغ سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه مشاهده کرد و دربند 51 این سیاست‌ها به‌طور مشخص و محرز بر حمایت از صنایع‌دستی تأکید و توصیه‌شده است.
در این شرایط باید دولتمردان و نمایندگان مردم در مجلس دهم شورای اسلامی در فرآیند تدوین و تصویب برنامه ششم توسعه توجه ویژه‌ای به وضعیت صنایع‌دستی ایران و مشکلات و چالش‌های پیش روی آن داشته باشند تا از صنایع‌دستی به‌عنوان ابزاری برای رشد اقتصادی و دستیابی به اهداف اقتصاد مقاومتی نیز بهره جست.
همچنین توسعه صادرات صنایع‌دستی به کشورهای منطقه و جهان نیز یکی از اقدامات مهم در زمینه مقاوم‌سازی اقتصاد ایران خواهد بود. این محصولات ازآنجاکه محدودیت‌های سیاسی و تحریم‌های ظالمانه نمی‌تواند روند تولید و خلق آن‌ها را متأثر سازد، با گفتگوهای سازنده و تعاملات اثربخش با کشورهای منطقه از طریق توانمندی‌های فرهنگی ایران می‌توان خط بطلان بر هرگونه تحریم و محدودیت غیرقانونی و غیرمنطقی علیه کشور کشید.
بنابراین با نگاه واقع‌بینانه به ظرفیت‌های کشور برای استحکام‌بخشی اقتصاد و اجتماع، ارزش‌افزوده فرهنگ و محصولات فرهنگی مانند صنایع‌دستی یکی از اثربخش‌ترین مؤلفه‌هاست. مقوله‌ای که باید امیدوار بود نهادهای متولی امر فرهنگ و اقتصاد ایران و رسانه‌ها نبست به برجسته‌سازی معرفی این قابلیت‌های اهتمام ویژه داشته باشند تا اقشار جامعه متوجه این نیروی نهفته در کشور باشند.