سناریوی برجام منهای آمریكا

سیاست و رفتار آمریکا در قبال برجام پس از روی کار آمدن ترامپ، به ویژه در روزها و هفته‌های اخیر، تغییرات محسوسی داشت. آمریکایی‌ها در کنار تلاش برای اعلام ‌پایبند نبودن ایران به برجام، درصدد بوده و هستند تا به زعم خود، براساس برجام، بازرسی از پایگاه‌های نظامی را به بازرسی از پایگاه‌های هسته‌ای ضمیمه کنند. همچنین، آنها در گوشه‌وکنار از ضرورت تلاش برای مذاکره مجدد درباره برجام و تکمیل آن سخن به میان آورده‌اند. البته مذاکره برای برجامی دیگر را رئیس‌جمهور فرانسه مطرح کرد، اما در فحوای کلام آمریکایی‌ها نیز مطرح بود.
همزمان با این قضایا، در داخل کشورمان ضمن مخالفت قاطع با خواسته غیرقانونی آمریکا برای بازرسی از پایگاه‌های نظامی کشورمان، محمدجواد ظریف، وزیر خارجه و علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی در مواضعی مشابه از امکان تداوم برجام بدون آمریکا سخن گفتند. در واقع، آنها با استناد به اختلاف‌نظر و تفاوت نگاه اروپا و آمریکا به برجام، مدعی شدند که احتمالاً اروپا حاضر به پیروی از سیاست نقض برجام از سوی آمریکا نیست.
به هر حال در این زمینه توجه به چند نکته ضروری است:
1ـ رویکرد دولت ترامپ به برجام را می‌توان در قالب مفهوم «جاذبه ترس» تحلیل کرد؛ به این معنا که آنها با آگاهی از اهمیت برجام برای دولت ایران و ترس این دولتمردان از لغو برجام، همواره درصدد بهره‌برداری از این ترس بوده و از این طریق درصدد هستند با مستمسک قرار دادن آن، آرزوها و رؤیاهای تعبیرناپذیر خود در قبال ایران را محقق کنند.
2ـ هرچند آمریکا با نقض‌های مکرر برجام، در عمل روح و جسمی برای آن باقی نگذاشته است؛ اما اعلام خروج رسمی از برجام برای این کشور می‌تواند بسیار هزینه‌بردار و سنگین تمام شود،‌ از این رو نباید ترس و دلهره‌ای در میان دیپلمات‌های ما وجود داشته باشد؛ چرا که اگر این کشور از برجام خارج شود، خود به خود مجوز خروج از برجام برای کشورمان نیز صادر شده و ایران هم می‌تواند از اجرای تعهدات برجامی خود سر باز زند.
3ـ امیدواری به اتحادیه اروپا نمی‌تواند ثمربخش باشد؛ زیرا این اتحادیه در مقابل آمریکا چندان استقلالی ندارد و در انتخاب بین ایران و آمریکا، واضح است که آمریکا را ترجیح می‌دهد.