مدارا با مردم منافات با امر به معروف ندارد!

برخلاف تبلیغات دشمنان اسلام و رسول خدا (ص) که می‌کوشند از آن حضرت و دین اسلام چهره‌ای خشن معرفی کنند، یکی از مهم‌ترین فضایل آن حضرت، اتصاف او به ‌«رحمت» است. یکى از امتیازات اسلام بر سایر ادیان و مکاتب این است که به محبّت و همبستگى بین انسان‌ها اهمیّت زیادى داده و سعى نموده تا بین آنان رابطه‌ی عاطفى قوى برقرار کند و زندگى و برخورد آن‌ها همراه با مهر و عطوفت متقابل باشد. شاید یکى از حکمت‌هاى مهمى که همه‌ی انسان‌ها از یک پدر و مادر متولد شده‏اند همین باشد که انسان‌ها نسبت به هم‌دیگر احساس یگانگى، خویشاوندى و برادرى نمایند.

با نگاهی اجمالی به سیره نبی مکرم اسلام و اهل بیت علیهم‌السلام در می‌یابیم که پیشوایان شیعه حتی برای یک لحظه هم در دوران زندگی، غلظت، تندی و خشونت بی‌مورد نداشته‌اند و رفتارشان بر پایه‌ی مدارا با مردم اعم از مسلمان و غیر مسلمان بوده است تا جایی که حتی به عیادت دشمنانشان نیز می‌رفتند. در این نوشتار نیز به شرح روایت کوتاهی از نبی مکرم اسلام توسط رهبر معظم انقلاب می‌پردازیم که در ابتدای یکی از جلسات درس خارج فقه خود مطرح نمودند:

فی الکافی عن النبی صلی الله علیه و آله: ثلاثٌ مَن لم تکُن فیه لم یتمَّ لهم عمل؛ وَرَعٌ یَحجُزه عن المَعاصی الله، و خلقٌ (یا خُلٌقً) یُداری بِهِ الناس، و حلمٌ یردُّ بِهِ جهل ُ الجاهل (یا یَرُدّ به جهلَ الجاهل). (کتاب الشافی، ص 559)

«سه خصلت است که اگر در کسی نباشد، کار او کامل نخواهد شد یا کار کامل و تمامی از او سر نخواهد زد. یعنی شرط کمال اعمال نیک و حسنات انسان در زندگی، وجود این سه خصلت است، مجموعه‌ی این سه خصلت موجب می‌شود که فعالیّت انسان، عمل انسان در طول زندگی، یک عمل کامل و تام باشد.

1- ورع داشته باشد، که این ورع موجب می‌شود انسان از معاصی الهی دوری کند. ‌ورع حاجز و مانع می‌شود از ارتکاب معصیّت. این شرط اول است.

2- اخلاقی داشته باشد که با مردم به وسیله‌ی این اخلاق مدارا کند. مدارا کردن یعنی ملاطفت کردن، رفتار ملاطفت آمیز با مردم داشتن. آن طرف این رفتار ملاطفت آمیز هم لازم نیست مؤمن باشد، شرطش ایمان نیست، ناس است. با مردم اعم از مؤمن و غیر مؤمن، اعم از آن کسی که انسان او را لحاظ اعمال و رفتار می‌پسندد یا نمی‌پسندد، با همه مدارا کند. این مدارا منافات با امر به معروف و نهی از منکر ندارد. امر به معروف، مخصوص آدم‌های بد نیست که انسان آن‌ها را امر به معروف یا نهی از منکر کند، مربوط به همه است. بنابراین، مداراة الناس یک جنبه‌ی دیگر است، غیر از جنبه‌ی امر به معروف و نهی از منکر و غیر از جنبه‌ی تکبر با متکبر یا عدم انظلام در مقابل ظالم. این‌ها با هم منافاتی ندارند. هر کدام یک مقوله‌ای است. معنای مداراة الناس این است که در معاشرت‌های متعارف زندگی، انسان با افراد با مدارا رفتار کند. این مدارا گاهی به معنای اخلاق خوش و زبان نرم است، ‌گاهی به معنای اغماض از بعضی بدی‌هایی است که از او سر می‌زند، ‌مثلاً‌عملی را شما نمی‌پسندی از برادر دینی شما آن عمل یا آن مشی و رفتار ظاهر می‌شود. دو گونه می‌شود برخورد کرد: 1- برخورد خشن و تند؛ 2- برخورد ملاطفت آمیز. به دومی توصیه شده است،‌ مدارا با آحاد مردم.

(سومین خصلتی که رسول گرامی اسلام فرمودند) حلم به معنای ظرفیّت و بردباری است. انسان روحاً دارای این ظرفیّت باشد که اگر بدی ای را دید از جا در نرود. حلم در مورد شادمانی‌ها هم می‌آید. انسان یک چیزی که مایه‌ی خوشبختی و خوشحالی اوست،‌ اگر برای او پیش آمد از جا در نرود، حلم به این معناست.» (بیانات در تاریخ 13/2/88 در ابتدای درس خارج فقه مقام معظم رهبری)