شیعیان اینگونه باشند

هشتم ربیع الثانی یادآور ولادت مردی است که جهانیان سالهاست در انتظار یادگار او هستند. در این روز چشم جهان به جمال نورانی امام عسکری (ع) آشنا شد. در این مجال سعی می کنیم به برخی انتظارات آن حضرت از شیعیانشان بپردازیم تا بتوانیم بیش از پیش در مسیر ولایت و امامت قدم برداریم.
 
 نشانه شیعیان علی (ع)
 اینکه تصور کنیم به مجرد ادعای شیعه بودن نام ما نیز در جرگه شیعیان اهل بیت نوشته خواهد شد باور غلطی است. با توجه به اینکه امام عسکری (ع) آخرین امامی است که در جامعه حضور عینی داشته لذا انتظارات آن حضرت از شیعیان در حقیقت به نوعی صفات منتظران ظهور نیز به شمار خواهد رفت. به همین سبب انتظارات آن حضرت رهنمودهایی گرانبها و ارزشمند برای دوران غربت تشیع خواهد بود.

امام عسکری (ع) در بیانی زیبا به تعریف ویژگی های شیعه حقیقی پرداخته اند:

«شیعة علی هم الذین یؤثرون اخوانهم علی انفسهم و لو کان بهم خصاصة و هم الذین لایراهم الله حیث نهاهم و لا یفقدهم حیث امرهم، و شیعة علی هم الذین یقتدون بعلی فی اکرام اخوانهم المؤمنین.» (میزان الحکمه، ج 5، ص 231)

«پیروان و شیعیان علی (ع) کسانی هستند که برادران (دینی) خود را بر خویش مقدم می دارند گرچه خودشان نیازمند باشند و شیعیان علی (ع) کسانی هستند که از آن چه خداوند نهی کرده دوری می کنند و به آنچه امر نموده عمل می کنند و آنان در تکریم و احترام برادران مؤمن خود به
علی (ع) اقتدا می نمایند.»

و در جای دیگر درباره نشانه های شیعیان فرمود:

«علامات المؤمنین خمس صلاة الاحدی و الخمسین و زیارة الاربعین و التختم فی الیمین و تعفیر الجبین و الجهر ببسم الله الرحمن الرحیم.» (بحارالانوار، ج 95، ص 348)

«نشانه های مؤمنان (شیعیان) پنچ چیز است: خواندن پنجاه و یک رکعت نماز در هر روز(17 رکعت واجب و 34 رکعت نافله) زیارت اربعین امام حسین (ع) داشتن انگشتر در دست راست و ساییدن پیشانی به خاک و بلند خواندن بسم الله الرحمن الرحیم (در نمازها).»


حیات دل های آگاه

اساس همه پیشرفت های بشر در تمامی ابعاد مادی و معنوی بر دو چیز استوار است؛ تفکر و تلاش. همه انبیاء و اولیاء و بندگان صالح الهی همگی اهل فکر و تعقل بوده اند. امام صادق (ع) در مقام و منزلت اباذر فرمود: «بیش ترین عبادت اباذر که رحمت خدا بر او باد، اندیشه و عبرت اندوزی بود.» (6) جالب است بدانید واژه علم و مشتقات ان در قرآن کریم بیش از هزار بار تکرار شده و در هفده آیه صراحتا دعوت به تفکر کرده و ده آیه واژه «أنظروا؛ دقت کنید» شروع شده است. در 50 آیه نیز عقل و مشتقاتش بکار رفته اند و در 4 آیه به تدبر در قرآن امر شده است. ((سوره نحل، آیات 44 و 69؛ سوره
آل عمران، آیه 191) همه اینها نشان از اهمیت تفکر و تعقل در دین اسلام دارد.

در همین رابطه امام عسکری (ع) از شیعیانشان اینگونه انتظار دارند:

«علیکم بالفکر فانه حیاة قلب البصیر و مفاتیح ابواب الحکمة؛ بر شما باد به اندیشیدن! پس به حقیقت، تفکر موجب حیات و زندگی دل آگاه و کلیدهای دربهای حکمت است.» (بحارالانوار، ج 8، ص 115)

آن حضرت با گوشزد کردن آیه ای از قرآن برای اسحاق بن اسماعیل نیشابوری در طی نامه ای چنین بیان می کند:

«ای اسحاق! خداوند بر تو و امثال تو از آن هایی که مورد رحمت الهی قرار گرفته و همچون تو دارای بصیرت خدا دادی
می باشند، نعمت خویش را تمام کرده است ... پس به یقین بدان ای اسحاق که هرکس از دنیا نابینا بیرون رود، در آخرت هم نابینا و گمراه خواهد بود . ای اسحاق! چشمها نابینا نمی شوند، بلکه دلهایی که در سینه ها هستند نابینا می شوند. (بر اثر اندیشه نکردن) و این سخن خداوند در کتاب متقن خویش است آنجا که از زبان انسان ستم پیشه بیان می کند (تحف العقول، ص 513 و 514): «پروردگارا چرا مرا نابینا محشور نمودی با این که دارای چشم بودیم؟ (خداوند در جواب) می فرماید: همان گونه که آیات ما برای تو آمد و تو آنها را فراموش کردی، امروز نیز تو فراموش خواهی شد.» (سوره طه، آیه 126)

حضرت نسبت به سطحی نگری در دین احساس خطر جدی می کردند امری که برای امروز جامعه ما نیز بسیار مهم و حیاتی است. امام با گوشزد این خطر که عده ای در جامعه عبادت را منحصر در انجام نماز و خواندن نمازهای مستحبی و گرفتن
روزه های واجب و مستحب می دانند، بدون آنکه در رمز و راز آن اندیشه کنند و یا در زمان و اوضاع آن تعقل نمایند، جایگاه ویژه اندیشه و تفکر را این گونه بیان می فرماید:

«لیست العبادة کثرة الصیام و الصلوة و انما العبادة کثرة التفکر فی امر الله؛ عبادت به بسیاری نماز و روزه نیست، همانا عبادت تفکر بسیار در امر خداوند است.» (وسائل الشیعه، ج 11، ص 153)

آن امام تاکید فراوانی به عمق بخشی به عبادت شیعیان و فهم آنها از دین داشتند. به همین جهت آن حضرت تاکید فرمود که شیعیان به دو خصلت توجه داشته باشند:

«خصلتان لیس فوقهما شی ء الایمان بالله، و نفع الاخوان؛ دو خصلت است که برتر از آن چیزی نیست، ایمان به خداوند و فایده رساندن به برادران (دینی).» (تحف العقول، ص 518، حدیث 14)


مشارطه، مراقبه و محاسبه

تاکید ویژه و انتظار مهم دیگر آن حضرت از شیعیان داشتن محاسبه در هر شبانه روز است. مشارطه، مراقبه و محاسبه سه توصیه در این رابطه هستند. مشارطه یعنی قرارداد با خویشتن برای دوری از گناه و انجام اعمال نیک، مراقبه همان مواظبت بر آن شروط است و محاسبه حسابرسی و پاسخگویی به وجدان درونی خویش. امام عسکری (ع) در بیانی خردمندانه می فرماید:

«اکیس الکیسین من حاسب نفسه و عمل لما بعد الموت؛ زیرکترین زیرکان (و هوشمندترین افراد) کسی است که به حساب نفس خویش پردازد (و پاسخگوی خدا و وجدان خویش باشد) و برای پس از مرگ خویش تلاش نماید.» (وسائل الشیعه، ج 16، ص 98)


 یازده صفت کلیدی

امام حسن عسکری (ع) در روایتی مهم به یازده صفت کلیدی برای شیعیان توصیه نموده و فرمودند که آمدن نبی مکرم اسلام برای ترویج همین فضائل در جامعه بوده است. حضرت خطاب به شیعیان خودمی فرماید:

«اوصیکم بتقوی الله و الورع فی دینکم والاجتهاد لله و صدق الحدیث و اداء الامانة الی من ائتمنکم من بر اوفاجر و طول السجود و حسن الجوار فبهذا جاء محمد (ص) صلوا فی عشایرهم و اشهدوا جنائزهم وعودوا مرضاهم، و ادوا حقوقهم، فان الرجل منکم اذا ورع فی دینه و صدق فی حدیثه و ادی الامانة و حسن خلقه مع الناس قیل هذا شیعی فیسرنی ذلک.» (تحف العقول، ص 518، حدیث 12)

«شما را سفارش می کنم به تقوای الهی و ورع در دین خود و کوشش در راه خدا، راستگویی و رد امانت به هر که به شما امانت سپرد - خوب یا بد - و طولانی بودن سجده و خوب همسایه داری; چرا که محمد (ص) برای این ها آمده است. در گروه های آنها (مخالفان) نماز بخوانید (یعنی در نماز جماعت شرکت کنید) و در تشییع جنازه آنها حضور داشته باشید و بیمارانشان را عیادت و حقوق آنان را ادا نمایید، زیرا اگر مردی (و فردی) از شما در دین خود ورع داشت و در سخنش راست گفت و امانت را رد کرد و اخلاقش با مردم خوب بود گفته می شود این شیعه است. پس من از این (گفته) شادمان می شوم.»


ترین ها در کلام امام عسکری (ع)

امام برترین ها را در زمینه عبادت و زهد و پارسایی در ضمن روایتی بیان فرمودند. حضرت در واقع با این کلام انتظار خود را از شیعیان فرموده اند:

«اورع الناس من وقف عند الشبهة، اعبد الناس من اقام علی الفرائض، ازهد الناس من ترک الحرام، اشد الناس اجتهادا من ترک الذنوب؛ پارساترین مردم کسی است که در شبهات توقف کند، عابدترین مردم کسی است که واجبات را به جا آورد، زاهدترین مردم کسی است که از حرام دوری کند و کوشاترین مردم کسی است که گناهان را ترک کند.» (تحف العقول، ص 519، حدیث 18)

همچنین بدترین بندگان نیز در کلام امام عسکری (ع) مشخص شده اند تا حجت بر همگان تمام شده باشد:

«بئس العبد، عبد یکون ذا وجهین وذالسانین یطری اخاه شاهدا و یاکله غائبا، ان اعطی حسده و ان ابتلی خانَه؛ بدترین بندگان بنده ای است که دارای دو چهره و دو زبان باشد، در حضور برادرش او را می ستاید و پشت سر، او را می خورد (و غیبتش را گوید). اگر به او چیزی عطا شود، حسد می ورزد و اگر گرفتار گردد، به او خیانت می کند.» (تحف العقول، ص 518، ح 14)