عربستان و چالش «مدرنیته با شتاب»

مطهره سادات هاشمی- بعد از تغییرات سیاسی و اجتماعی عربستان صعودی و چرخش ریاض به سمت ایجاد فضای باز فرهنگی و اجتماعی، بسیاری از رسانه­ های غربی و حتی جریانات رسانه ­ای در داخل ایران، این تغییرات را به فال نیک گرفتند و آن را گام مثبتی برای زنان سعودی برشمردند. اعطای حقوق حداقلی به زنان به عنوان افرادی که تا پیش از این شهروند درجه چندم و یا به تعبیر صادقانه ­تر و مطابق شرعیت وهابیت با حیوان برابر بودند، روایتی کاملا سیاسی شده بود که بعد از سفر ترامپ و دخترش ملانیا به سعودی کلید خورد، در همان ایام و با آغاز اصلاحات عربی-غربی در ریاض نظرات متفاوتی از سوی کنشگران سیاسی و اجتماعی مطرح شد، عده ­ای این امر را ناشی از فرار رژیم آل سعود از پاسخگویی به جنایات آنها در یمن می­دانستند، عده­ای نیز الگوسازی دروغین از زن برای سایر کشورهای عربی را عامل این تصمیمات شناختند. اما عامل این جریان هرچه که بود کاملا نشان از زودگذر بودن داشت. تغییرات اما با ناپدید شدن محمد بن سلمان ولیعهد خودخوانده کاخ سعودی­ها وارد مرحله تازه­ای شد اینبار شاهزاده خانم­های درباری پیشروانه در برابر اعطای حق ابتدایی رانندگی به زنان به میدان آمدند. گویا نبود بن سلمان به آنها جسارت داده بود تا ضمن کشف حجاب سنتی جامعه عرب شبه جزیره که معلوم نیست واکنش علمای وهابی در برابر آن چه خواهد بود تغییر فرهنگی، اجتماعی غربی را به دربار بکشانند. در همین زمینه تازه‌ترین نسخه نشریه ووگ که در خاورمیانه به چاپ رسیده به بررسی موضوع «زنان پیشرو و تحولخواه در عربستان سعودی» پرداخته و عکس روی جلد خود را به شاهزاده هیفا بنت عبدالله آل سعود را در بیابان جده نشان می‌دهد که پشت فرمان یک دستگاه مرسدس بنز قدیمی روباز ساخت دهه هشتاد میلادی نشسته اختصاص داده است. او در مصاحبه با این نشریه از فرهنگ کشورها و ملل سخن گفته است نکته قابل توجه این است که سایر زنان سعودی، برخلاف وی، دهه‌های پی­درپی با نومیدی تلاش می‌کنند جامعه و زندگی خود را تغییر بدهند. آنان از سال ۱۹۹۰ تاکنون جنگیده­اند تا ممنوعیت سفر را لغو کنند اما هربار با سرکوب، زندان، لغو روادید و اموری از این دست مواجه شده­اند. نکته قابل توجه این است که بسیاری از فعالان مدنی جامعه عربستان اکنون به تصویر روی جلد مجله ووگ اعتراض دارند و معتقدند تصویر این زنان باید روی جلد مجله قرار می­گرفت، نکته قابل تأمل این است که این زنان همچنان در بازداشت حاکمیت به سر می­برند و کسی جرئت پیگیری ماجرای آنها را ندارد. سیاست­های سرکوبگرانه سعودی بر علیه زنان همچنان ادامه دارد و در زمان سفر بن سلمان به آمریکا صورتی دیگر یافت و بازداشت­ زنان و حصر آنان ادامه پیدا کرد و اصلا صدای این زنان به جایی نرسید. این درحالی است که بعد از ناپدید شدن ولیعهد اطلاحات دروغین در درون دربار آغاز شد و انتشار تصویر شاهزاده و همچنین کشف حجاب­های زنان درباری و مواضع بر علیه حجاب اعراب و حتی ازدواج در این جامعه ناشی از فشارهای حقوق بشری و حامیان حقوق زنان است که اکنون زنان رده بالا را تبدیل به عروسک خیمه شب­بازی کرده است. در هرحال نباید این نکته را فراموش کرد که شتاب و شیب تغییرات در عربستان بر اساس محورهای غربی- آمریکایی تعیین می­شود و خواسته ­های اولیه آنها هرگز محقق نمی­شود؛ زیرا پیام این اصلاخات به زنان سعودی بسیار ساده است:« ساکت شوید و رانندگی­تان را بکنید».