خشونت علیه زنان از دروغ تا واقعیت

زهرا دادور- از جمله اقداماتی که از سوی سازمان ­های حقوق بشری و به دنبال اعتراض ها و عملکردهای جنبش ­های فمینیستی در دفاع از حقوق زنان انجام شده و در مهمترین کنوانسیون­ های حقوق بشری از جمله «کنوانسیون منع هرگونه اشکال تبعیض علیه زنان» بازتاب داشته، قانون «منع خشونت علیه زنان» است. به همین منظور و در حمایت از این قانون از تاریخ 17 اکتبر 1999، 25 نوامبر هر سال (مصادف با 4 یا 5 آذر ماه) از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد به عنوان روز جهانی «منع خشونت علیه زنان» نامگذاری شده است.

گروه ها، جنبش­ها، انجمن­ها و شخصیت­ های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و جنبش­های فمینیستی و مدافع حقوق زنان در کشورهای دنیا و از جمله ایران در حمایت از این روز و با هدف منع خشونت علیه زنان، هر ساله اقدامات و برنامه های مختلفی را به راه می­اندازند. این فعالیت ها در فضای مجازی نیز با طرح هشتک روز نارنجی از این روز تا روز جهانی حقوق‌بشر همراه با شعار، «جهان نارنجی می­شود» دنبال می­ گردد.

نگاه به ماجرای منع خشونت علیه زنان و بازی ­های سیاسی که حول محور آن صورت گرفته است موجب ندیده شدن و یا بد دیده شدن می­شود، در پرداختن به موضوع خشونت علیه زنان، باید به مبانی فکری، فرهنگی و ارزشی زن در هر جامعه­ ای بویژه جوامع اسلامی همچون جمهوری اسلامی ایران توجه ویژه نمود.

جمهوری اسلامی ایران که با انقلاب شکوهمند اسلامی به ثمر نشست، در تقابل با اندیشه و مبانی فکری غربی که به زن نگاهی نادرست داشته و اعطای آزادی های مختلف را حق او قلمداد می­ نمود، نگاهی که در حکومت پهلوی اول و دوم صورت عملی به خود گرفت، تعالیم و آموزه ­های ارزشی دین اسلام را در اعطای حقوق به زنان در عرصه­های مختلف مشارکت اجتماعی و حقوق خانوادگی محور و مبنای خود قرار داد تا زن را به سعادت دنیوی و اخروی رهنمون سازد.

اسلام به لحاظ ارزشمندی و جایگاه خاصی که در نهاد خانواده و اجتماع برای زن قرار قائل می­شود، او را از شأن والا و برجسته­ای برخوردار می­ داند. از این منظر کمال زن در پرتو تعالیمی چون عفت و حیا و خویشتن­داری و در توجه به آرمان­ ها و ارزش­ های الهی تبلور می­ یابد و نه نگاهی ابزاری و جنسی. بنابراین اعطای آزادی­ های مختلف به زن نه تنها اعطای حقوق به او قلمداد نشده بلکه آنان را بیشتر در معرض انواع تهاجم و خشونت از سوی مردان دیگری که پای بند به ارزش­های اخلاقی و دینی نیستند قرار می­ دهد.

به همین دلیل است که دین مبین اسلام دستورات و قوانینی برای انتخاب نوع پوشش مناسب، شیوه و منش رفتاری و حضور اجتماعی زنان، رابطه با نامحرم و دستورات و حقوقی خاص در خانواده و با هدف حفاظت و مصونیت بیشتر برای زنان قرار داده است. دستورات و آموزه­هایی از این قبیل که برای دفاع از حقوق زنان وضع شده است، نه تنها مصداق خشونت نیست بلکه ارزش­های واقعی زنان را حفظ نموده و از یک سو موجبات حضور مناسب و حفاظت شده آنان را در جامعه فراهم می­نماید و از سوی دیگر موجب استحکام نهاد خانواده به عنوان مهمترین نهاد اجتماعی می ­شود؛ بنابراین، خشونت علیه زنان در نگاه اسلامی ضمن اینکه در موارد متعددی محکوم شده و برای آن احکام مختلفی در قالب حدود و قصاص تعیین شده است، اما معنای کلی خشونت علیه زنان به معنای اعطای هرگونه آزادی قابل پذیرش نیست. علاوه بر اینکه در دین اسلام تعالیم مختلفی در رابطه با شیوه برخورد درست و صحیح و انسانی با زنان از سوی ائمه معصومین (ع) بیان شده است. توجه به شاخص ­های چون «حرمت شرعی ضرب و شتم زن از سوی شوهر در غیر فرض نشوز»، «حرمت اضرار به مومن»، «حرمت ایذای مومن» که این دو عنوان اخیر افزون بر خشونت فیزیکی ، بسیاری از خشونت­های کلامی و عاطفی را نیز در بر می­گیرند، «لزوم حسن معاشرت با زنان»، «استحباب بردباری در برابر بد خلقی زنان و گذشت از خطاهای آنان»، «ثبوت دیه»، «قصاص و حدّ قَذف بر شوهر» و «وجوب مداخله نهادهای حکومتی در موارد خشونت علیه همسر از باب نهی از منکر» که می­تواند به درک درست و صحیح موضع و دیدگاه اسلامی به موضوع منع و محکومیت خشونت علیه زنان واقعیت بخشد.بنابراین نگاه اسلامی به این موضوع نگاهی جامع، ارزشی و مبنایی است که با هدف حفظ و صیانت واقعی و درست از حقوق زنان انجام شده است. نگاهی که کشورهای غربی با بی ­توجهی به آن و با تمسک به مبانی انسان­ گرایانه و ضددینی خود و حتی مبانی نظام سرمایه داری در توجه به جایگاه زنان، نه تنها این مسئله را بر طرف نکرده ­اند، بلکه با نگاه ابزاری به زن و اعطای آزادی­ های جنسی و غیر جنسی مختلف، نه تنها معضل خشونت علیه زنان را کم نکرده­اند بلکه عوامل خشونت­ زایی را بیشتر کرده­اند. آنگونه که امروزه شاهد ارائه شکایت­های گوناگون از آزار و اذیت جنسی و خشونت علیه زنان حتی در مورد شخصیت­های مشهور سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در غرب هستیم. به عنوان نمونه زنی مترجم از تجربه «تلخ» آزار جنسی خود از سوی جورج اچ. ‌دبلیو بوش در سال 2004 سخن گفته و فاش کرده که در آن سال در جریان یک جلسه رئیس‌جمهور اسبق آمریکا، دو بار مورد آزار و اذیت قرار گرفته است. این مترجم، هشتمین زنی است که جورج بوش پدر را به آزار جنسی متهم می‌کند. همچنین بنابه نقل سی.ان.ان عمق اینگونه فسادهای جنسی و تعرض به زنان بسیار بیشتر از آنی است که فاش می­شود، چراکه قانون، علیه آنهاست... اغلب زنان شاغل، حتی در کنگره، قرارداد منع افشاگری امضا کرده ­اند. علاوه بر این طبق گزارش منتشر شده از شورای وزرای اروپا، هر ساله قریب به3500 زن در 27 کشور اتحادیه اروپا، در اثر خشونت شرکای زندگی­شان به قتل می­رسند. براساس گزارش روزنامه «کولنر اشتات آنسایگر» در آلمان در هر 17 ثانیه یک زن مورد ضرب و شتم قرار می­گیرد. همچنین در هر4 روز، 3 زن توسط مردان زندگی خود به قتل می رسند. بر اساس گزارش پلیس فدرال آمریکا 79 درصد مردان آمریکایی نیز زنان خود را مورد ضرب و شتم قرار می­دهند. آژانس حقوق اساسی اتحادیه اروپا نیز در گزارشی اعلام کرده که حداقل 83 میلیون زن در اتحادیه اروپا از 15 سالگی یک بار مورد خشونت جنسی قرار گرفته‌اند و 18 درصد نیز گفته‌اند که برای آنها مزاحمت ایجاد شده است. بادقت در این موارد و علاوه بر محکومیت خشونت ­های جنسی، جسمی و روانی قابل قبولی که در نگاه دینی تبیین شد، در ریشه­ یابی و علت­ جویی این مسائل باید به دخالت عواملی چون عدم توجه به حضور شایسته و درخور برای زنان با انتخاب نوع پوشش مناسب و رفتار کنترل شده اجتماعی بر مبنای ارزش ­های اخلاقی و دینی و به معنای کلی ترویج بی بندوباری در جامعه غربی که ارضای نیازهای جنسی غیرمشروع را برای مردان و زنان روا دانسته و آزاد می­داند، توجه نمود.

درمجموع راهکار اصلی و ثمر بخشی که می­توان در این خصوص و با بهره گیری از تعالیم اسلامی ارائه داد و در جامعه ترویج نمود، نگاه متعالی و ارزش محور و تربیتی ای است که هم به مردان توجه داشته و سفارش­های مختلفی را در خصوص توجه به جایگاه ویژه زنان و حفظ شأن والای آنان در خانواده و اجتماع و تعامل با آنان ارائه می­ نماید و هم به زنان توصیه ­ها و آموزه ­های ثمربخشی را برای حفظ و مصونیت آنان ارائه می­نماید تا آنان را از گزند خشونت ­های مختلف رهایی دهد و از این طریق زمینه مناسبی را برای حضور و نقش آفرینی آنان در عرصه­ های مختلف فراهم نماید.