فرصتی دوباره برای گفتگو

امیرعلی اسماعیلی- احتمالا مخاطبان تلویزیون یکی از بهترین خاطرات‌شان از این رسانه سراسری مناظره‌های انتخاباتی در سال ۸۸ باشد. البته آنهایی که سال‌های ابتدایی انقلاب را به خاطر دارند مناظره‌های تلویزیونی با حضور چهره‌های جریان‌های مختلف فکری و سیاسی را در یاد دارند و فرصتی فراهم بود تا گفتگو صورت بگیرد. حتی آنهایی که مخاطب چنین برنامه‌هایی نبودند هم پای آن می‌نشستند و با انرژی برنامه را دنبال می‌کردند. حالا باز هم تلویزیون فرصت گفت‌وگو را برای چهره‌های مختلف فراهم کرده تا بتوانند نظرات خود را بیان کنند. برنامه تلویزیونی «شوکران» همان اتفاقی است که این روزها از تلویزیون پخش می‌شود و می‌توان از به عنوان نشانه‌های امیدوارکننده‌ای یاد کرد که به ما نوید بازگشت به آن دوران را می‌دهد. هر چند برای نقد و بررسی «شوکران» مقداری زود است و باید صبر کنیم تا چند قسمت دیگر نیز از آن پخش شود اما ما دست به نقد همین چند دو قسمت ابتدایی را واکاوی کرده‌ایم.

پیام فضلی‌نژاد مجری کارشناس این برنامه که سال‌ها روزنامه‌نگاری کرده روبه‌روی چهره‌هایی می‌نشیند که هرکدام در طیف‌های مختلف فکری و فرهنگی قرار دارند و همین مسئله سبب می‌شود که این برنامه این نوید را بدهد که دوران گفتگوی رو در رو با چهره‌های مختلف رسیده یا نزدیک شده است. شوکران، نام گیاهی است که کاربردی دو منظوره دارد. هم از یک طرف خاصیت شفابخشی دارد و برای درمان به کار می‌رود و هم از طرفی دیگر به‌دلیل سمی بودن در گذشته برای اعدام و مرگ بدون درد به کار می‌رفته است. مشهورترین نمونه کاربرد «شوکران» در داستان مرگ سقراط، فیلسوف شهیر یونان باستان است که با سر کشیدن جام شوکران، زندگی‌اش پایان یافت. فضلی‌نژاد در انتهای هر قسمت برنامه‌اش، «شوکران» را به مهمانانش تعارف می‌کند. تعارفی که به نوعی محکی برای سنجش میزان شجاعت مهمان برای از خودگذشتی برای اعتلای علم و فرهنگ است.

«آناتومی سیاسی ایران و جهان در حال تغییر است. بنیان‌های تئوری سیاسی در دهه‌های گذشته با دگرگونی‌های بسیاری مواجه شده است. اما در ایران دانشوران و بازیگران سیاسی همچنان درگیر کنش‌های سنتی هستند. چه روی خواهد داد؟ آیا تئوری سیاسی و علم سیاست در ایران فروخواهد پاشید؟» به‌نظرم این مقدمه پیام فضلی‌نژاد برای آغاز اولین قسمت از برنامه چالشی‌اش در حوزه اندیشه، مانیفست «شوکران» است. هر چند شوکران فقط یک برنامه سیاسی نیست و در حوزه‌های علمی و فرهنگی هم ورود کرده اما به صورت کلی فضلی‌نژاد بر این باور است که ما در شرایط فعلی و برای عبور از بحران یا شبه‌بحران‌هایی که درگیر آن هستیم یا خواهیم بود چاره‌ای جز درانداختن طرحی نو نداریم و ناگزیر باید با ورود به حوزه‌های جدید اندیشه‌ورزی و به روز کردن مسائل، از وضعیت فعلی خارج شویم و «شوکران» هم تکاپویی برای رسیدن به همین موضوع است.

پیام فضلی‌نژاد حدود دو دهه است که کار رسانه‌ای و به‌ویژه روزنامه‌نگاری در هر دو جناح اصولگرا و اصلاح‌طلب را تجربه کرده و طبیعی است اگر در به چالش کشیدن مصاحبه‌شونده، متبحر شده باشد. مشخص است که با اطلاعات و مطالعه قبلی به عنوان سردبیر و البته مجری برنامه در برابر مهمانش می‌نشیند و این مسئله برایش این حُسن را به همراه آورده که بتواند در مصاحبه خوب با مهمان، پینگ‌پونگ بازی کند. البته این پینگ‌پونگ در کنار کمک به جذابیت برنامه گاهی باعث می‌شود بیننده به‌دلیل زیاد پریدن مجری وسط حرف مهمان، کلافه یا حتی ناراحت شود. در مواقعی هم بیش از آن‌که مهمان صحبت کند، فضلی‌نژاد نظرات خود را بیان می‌کند که خب تقریبا این یک ایراد برنامه است اما در کل مجری-‌سردبیر لاغر و جسور شوکران، خوب می‌تواند برنامه‌اش را جمع کند.

این برنامه که از شبکه چهار سیما روی آنتن تلویزیون می‌رود فرصتی است که حتی مخاطبان برنامه‌هایی غیر از مناظره‌های سیاسی و فرهنگی را نیز پای خود می‌نشاند. برای مثال تجربه برنامه «زاویه» که از همین شبکه پخش می‌شد و در آن نماینده‌های طیف‌های مختلف فکری در حوزه علوم انسانی به گفتگو می‌نشستند نشان داده که اگر فرصت گفتگو و برقراری دیالوگ و بیان آزادانه نظرات فراهم شود مفاهمه و درک متقابل ایجاد می‌شود و این زمینه رشد و ارتقای فرهنگی و حتی سیاسی را فراهم می‌کند. این موضوع زمینه برطرف شدن بسیاری از مشکلات موجود در بدنه سیاسی اجتماعی کشور را نیز فراهم می‌کند چرا که با گفت‌وگو می‌توان به بسیاری از موضوعات با دید بهتری نگاه کرد.