وقتی دست بی‌بی‌سی رو می‌شود/ دست و پا زدن برای توجیه یك بی‌اخلاقی

به گزارش نما، حجم این انتقادها در روزهای نخست آن‌قدر زیاد بود که برخی از مجریان شبکه تلویزیونی بی‌بی‌سی فارسی در صفحاتشان در این زمینه توضیحاتی ارائه کردند و علت اصلی به کار نبردن عبارت «حمله تروریستی» را سیاست‌های رسانه‌ای عنوان کردند. در این میان شب گذشته مدیر سیاستگذاری سردبیری بی‌بی‌سی نیز در این زمینه توضیحاتی ارائه کرد.

به گفته او بی‌بی‌سی‌ فارسی به عنوان بخشی از مجموعه رسانه‌های بی‌بی‌سی، تابع دستورالعمل‌های سردبیری این سازمان است که استفاده از برخی اصطلاحات مثل «تروریسم» یا «تروریست» را تنها در صورتی مجاز می‌داند که نقل قول از کسی باشد، مثلا داخل علامت نقل قول (گیومه) بیاید. دلیل این تصمیم هم این عنوان شد که رسانه بی‌بی‌سی در جایگاهی نیست تا تعیین کند چه گروه‌هایی «تروریست» و چه اقدام‌هایی «تروریستی» است.

مدیر سیاستگذاری سردبیری بی‌بی‌سی که تلاش داشت از رویکرد رسانه‌ خود دفاع کند، تاکید کرد که «استفاده نکردن از اصطلاح «تروریسم» به خودی خود آسیبی به پوشش خبری رویدادها و حملات نمی‌زند»؛ این در حالی است که این رسانه در مواردی مشابه از این دست، همواره از عبارت حمله‌ی تروریستی استفاده کرده است. رفتار دوگانه و فاحش بی‌بی‌سی البته بی‌سابقه نبوده است. برای مثال زمانی که این شبکه برای همه‌ اعتراض‌ها به دولت و حاکمیت‌ها در کشورهای مختلف، از لطف «معترضان» و «مخالفان» استفاده می‌کرد، برای اتفاق‌های مشابه در لندن، به وضوح از عبارت «آشوبگر» برای افرادی استفاده کرد که معترض و مخالف دولت بودند.

با این حال مدیر سیاستگذاری سردبیری بی‌بی‌سی در بخشی از توضیحاتش چنین می‌گوید، «بی‌بی‌سی در پوشش سایر وقایع و حملاتی که در شهرهای اروپا، آمریکا، آسیا و غیره اتفاق افتاده نیز رویه‌ای مشابه را رعایت کرده و می‌کند. اگر در مواردی تخطی رخ داده نیز معنی آن تغییر سیاست کلی بی‌بی‌سی نیست.»

در همین راستا بهروز بهزادی، روزنامه‌نگار پیشکسوت چنین اظهار می‌کند: واژه تروریست در دنیا رنگ و بوی سیاسی پیدا کرده است؛ گروهی را که در آمریکا تروریست می‌خوانند ما در ایران تروریست نمی‌دانیم و برعکس. هر رسانه‌ای هم برای این موضوع دفاع خودش را دارد که از منظر خودشان می‌تواند قابل قبول باشد.

او ادامه می‌دهد: این در حالی است که رسانه‌ها نباید وارد مسائل سیاسی شوند؛ چرا که در این صورت از کار اصلی خودشان یعنی اطلاع‌رسانی غافل می‌شوند. در واقع انعکاس رویدادها در رسانه‌ها باید به گونه‌ای باشد که مفاهیم اصلی و اصل رویداد را منتقل کنند و مخاطب نتیجه بگیرد چه گروهی تروریست است و چه گروهی مورد حمله تروریست‌ها واقع شده است. بر اساس همین سیاست می‌توان گفت که عملکرد بی بی سی در پوشش حادثه اهواز از این منظر قابل قبول نبوده است.

رییس شورای سیاست‌گذاری روزنامه «اعتماد» درباره علت انتقادهای زیاد مردمی نسبت به استفاده نکردن از واژه «ترویست» در انعکاس حادثه اهواز در بی‌بی‌سی گفت:‌ انتقاد به این نوع پوشش بی‌بی‌سی از حادثه اهواز به این دلیل در رسانه‌های اجتماعی زیاد شد که بسیاری از مردم در کشور ما بی‌بی‌سی فارسی نگاه می‌کنند و خبرها را از طریق این رسانه دنبال می‌کنند و طبیعتاً مردم این انتظار را نداشتند که این شبکه حمله اهواز را تروریستی نداند.

بهزادی خاطرنشان کرد: اینکه مردم کشورمان اخبار را از طریق رسانه‌های خارجی دنبال می کنند، ناشی از کار نکردن صداوسیما است. صداوسیما به عنوان تنها رسانه دیداری و تصویری کشور، رسانه‌ای حکومتی است و از آنجا که رقیب ندارد، می‌تواند هر کاری که می‌خواهد را انجام بدهد. نتیجه این رویکرد هم این بوده است که رسانه‌های خارجی جای خالی صداوسیما را پر کردند؛ این درحالی است که اگر صداوسیما به عنوان رسانه‌ای ملی قدرتمند عمل کند، دیگر مردم به دنبال رسانه‌های خارجی نمی‌روند.

بیژن نفیسی، روزنامه‌نگار پیشکسوت نیز در این زمینه گفت: نمی‌توان این دلیل ارائه شده از سوی مدیر سیاستگذاری سردبیری بی‌بی‌سی را قابل قبول دانست. به هر حال انعکاس خبری و سیاستگذاری دو مقوله جدا از هم هستند. هر خبری محتوایی دارد که در انعکاس آن نباید از اصل خبر چشم‌پوشی کرد.

او با بیان اینکه «نباید در انعکاس اخبار مهم وارد بازی‌های سیاسی شد»، خاطرنشان کرد: باید به این نکته توجه کرد که در انعکاس هر خبری با جابه‌جا کردن واژه‌ها می‌توان به طور کلی اصل خبر را تغییر داد. چگونه است که برخی از رسانه‌های غربی کوچکترین حادثه‌ای در اروپا را حمله تروریستی می‌دانند، ولی ۱۰ دقیقه تیراندازی و کشتن مردم بی‌گناه را در ایران حمله تروریستی نمی‌دانند؟! بنابراین مشخص است که در انعکاس اخبار تفاوت‌هایی قائل شده‌اند. در شرایطی که شورای امنیت سازمان ملل حادثه اهواز را به عنوان عملیات تروریستی محکوم کرده است، رسانه‌ای این حمله را تروریستی نمی‌داند!

نفیسی اضافه کرد:‌ به طور کلی در مباحث رسانه‌ای پوشش خبری امری بسیار مهم و حساس است؛ کوچکترین واژه‌ها می‌توانند تغییرات اساسی در مفاهیم و اصل رویداد ایجاد کنند. به طور کلی در سال‌های اخیر در رسانه‌های خارجی تلاش می‌شود رویدادهای کشورهای جهان سوم به گونه دیگری نسبت به اتفاقات جهان غرب انعکاس داده شود و این موضوع برای افرادی که به صورت حرفه‌ای در فضای رسانه‌ای کار می‌کنند امری کاملاً مشخص و واضح است. این دیگر شگردی قدیمی شده است که برخی از رسانه‌های غربی می‌خواهند جهان سوم را به هم ریخته نشان دهند تا از این طریق سیاست‌های خودشان را توجیه کنند.