حجت الاسلام علی تبریزی- زیارت با پای پیاده، بزرگداشتی است که از گذشته بوده و اختصاص به زمان خاصی ندارد، همان‌گونه که نقل شده، حضرت آدم هزار بار به زیارت خانه خدا رفت، در حالی که این مسیر را به وسیله قدم‌هایش می پیمود. از طرفی این شیوه، اختصاص به دین و فرهنگ خاصی ندارد، همان گونه که قیصر، پادشاه روم با خدا پیمان بسته بود که هرگاه در نبرد با امپراتوری ایران پیروز شود، به شکرانه این پیروزی بزرگ، از مقر حکومت خود (قسطنطنیه)، پیاده به زیارت بیت‌المقدس برود. او پس از پیروزی، به نذر خود عمل کرد و پای پیاده رهسپار بیت‌المقدس شد. ما در این مجال ابتدا نگاهی کوتاه به سیره ائمه طاهرین و علمای عظام انداخته و سپس به بررسی برخی روایات مرتبط با موضوع زیارت با پای پیاده خواهیم پرداخت.
سیره ائمه در پیاده روی به سوی مشاهد مشرفّه
به طور کلی پیاده روی برای رفتن به اماکن مقدس نه تنها در دین اسلام که در همه آیین ها دارای سابقه است. لذا در روایات، ثواب حج با پای پیاده هفتاد برابر ذکر شده است. همچنین در خصوص زیارت با پای پیاده به حرم ائمه معصومین از جمله مولای متقیان روایاتی وجود دارد. سیره اهل بیت عصمت و طهارت نیز بر این شیوه مهر تایید می زند. برای نمونه نقل شده که امام حسن مجتبی علیه السلام بیست و پنج مرتبه از مدینه با پای پیاده به زیارت خانه خدا رفتند. آن حضرت در یکی از سفرها در مسیر زیارت خانه خدا، از مرکب پیاده شده و مسافت بین مدینه تا مکه را با پای پیاده طی نموده و تمام کاروان نیز به پیروی از ایشان از مرکب پیاده شدند. آنچه از نقل های تاریخی بدست می آید این است که تشرف به بارگاه ائمه اطهار علیهم السلام با پای پیاده، از زمان حضور ائمه رایج بوده و در نقاط مختلف سرزمین اسلامی صورت گرفته است. (ترجمه سفرنامه ابن بطوطه، موحد ابطحی محمد علی: ج2 ص59)
عالمی که 260 بار پیاده مسیر کربلا را پیمود
علما و بزرگان نیز، به تأسّی از ائمه اطهار علیهم السلام اهتمام بسیار زیادی به این سنت حسنه داشتند. زیارت کربلا با پای پیاده، تا زمان مرحوم شیخ انصاری مرسوم بوده و حتی گفته اند ایشان طبق نذری که داشته، با پای پیاده به زیارت علی بن موسی‌الرضا علیه السلام می رفتند. مرحوم آخوند خراسانی نیز به همراه اصحابشان با پای پیاده به زیارت کربلا مشرف می‌شدند. میرزا حسین نوری اهتمام بسیاری به این امر مهم داشته و هر سال در روز عید قربان به همراه جمعی از زائرین امام حسین علیه السلام به پیادهروی از نجف تا کربلا اقدام می‌کردند.
آیت الله العظمی سید محمود شاهرودی از اساتید با نفوذ معنوی حوزه نجف التزام و اصرار فراوانی در پیاده رفتن به کربلا داشتند و
مسئله سفر پیاده به کربلا را بیش از پیش رونق دادند. ایشان حدود ۲۶۰ مرتبه مسیر کربلا را با پای پیاده پیمودند و برخی ایرانیان نیز در این سفر همراهیشان می‌کردند و رفته رفته مردم عراق به این مسئله توجه نمودند.
(زندگی و مبارزات آیت‌الله‌العظمی سید محمود حسینی شاهرودی به روایت اسناد:
ص 41)
مرحوم علامه امینی صاحب کتاب ارزشمند الغدیر در زیارت‌هایی که به کربلای معلّی داشته‌اند، برای کسب پاداش بیشتر، بارها مسیر بین نجف تا کربلا را با پای پیاده می پیمودند. این موضوع تا جایی رواج داشت که شهید صدر حتی فتوا به وجوب پیاده روی به سوی حرم أمیر مؤمنان و سیدالشهداء علیهما السلام را صادر کرد و با این فتوا به مبارزه با سیاست ضد دینی حزب بعث رفت. غالب علمای معاصر نیز در سفر پیاده کربلا شرکت کرده و کرامات و خاطرات زیبایی از این سفرها نقل شده است.
میرزا جواد آقا ملکی تبریزی از عارفان و اساتید بزرگ اخلاق که خود بارها با پای پیاده از عتبه علویه، رهسپار عتبه حسینی شد درباره مراقبه و بزرگداشت روز اربعین چنین می‌گوید:
«بر مراقبه کننده لازم است که بیستم صفر (اربعین) را برای خود روز حزن و ماتم قرار داده بکوشد که امام شهید را در مزار حضرتش زیارت کند، هر چند تنها یک بار در تمام عمرش باشد، چنانکه حدیث شریف، علامت‌های مؤمن را پنج امر ذکر کرده است: 51 رکعت نماز درشبانه روز، زیارت اربعین، انگشتر در دست راست کردن، پیشانی بر خاک گذاشتن و بلند بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ گفتن در نمازها.» (ترجمه المراقبات، کریم فیضی، صفحه 85)
نخستین زائر اربعین
از هنگامی که جابر بن عبدالله انصاری، نخستین زائر مضجع منور اباعبدالله الحسین علیه السلام در روز اربعین از مدینه به سمت کربلا رهسپار شد تاکنون 1378 سال (از سال 61 تا سال 1439 قمری) می‌گذرد. این سنت حسنه نیز در سال‌های حضور ائمه معصومین علیهم السلام با وجود حکّام سفّاک و خونریز اموی و عباسی انجام شده است.
جابر از نوجوانی در کنار پیامبر خدا صلّی الله علیه و آله با دشمنان اسلام جنگ کرد و پس از وفات ایشان به یاری امام علی علیه السلام شتافت و در جنگ صفین در رکاب حضرت بود و عشق فراوانی به ایشان داشت. وی در سنین پیری (به نقل برخی) نابینا شد و با همین وضع، برای زیارت از مدینه به سمت کربلا رهسپار شد. شیخ طوسی در مصباح المتهجد می نویسند: «روز بیستم صفر، روزی است که ... جابر بن عبدالله انصاری، صحابی رسول خدا صلی الله علیه وآله برای زیارت امام حسین علیه السلام از مدینه به کربلا آمد و او اولین کسی بود که قبر امام را زیارت کرد.» ابو الحسن، عطیّۀ بن سعد عوفی، همراه و همدل جابر در این سفر نورانی و تاریخی که یکی از تابعین و بزرگان راویان امامیه و مردی مبارز و در عین حال عالمی پُرمایه بود، همسفر جوان و خالص جابر در سفر اربعین بوده است.
امام زمان (عج) خود را بوسیله جدّ غریبشان معرفی می کنند
در روایات آمده که وقتی حضرت ظهور می کنند پنج ندا سر می دهند و خود را به مردم عالم معرفی می نمایند:
الأول: ألا یا أهل العالم أنا الإمام القائم؛ آگاه باشید ای جهانیان که منم امام قائم (عج).
الثانی: ألا یا أهل العالم أنا الصّمصام المنتقم؛ آگاه باشید ای اهل عالم که منم شمشیر انتقام گیرنده.
الثالث: ألا یا أهل العالم إنّ جدّی الحسین قتلوه عطشاناً؛ بیدار باشید ای اهل عالم که جدّ من حسین را با لبان تشنه به شهادت رساندند.
الرابع: ألا یا أهل العالم إنّ جدّی الحسین علیه السّلام طرحوه عریاناً؛ بیدار باشید ای اهل عالم که جدّ من حسین را برهنه روی خاک افکندند.
الخامس: ألا یا أهل العالم إنّ جدّی الحسین علیه السّلام سحقوه عدواناً؛ آگاه باشید ای جهانیان که جدّ من حسین را از روی کینه توزی پایمال کردند». (إلزام الناصب فی إثبات الحجة الغائب (عج)، محقق، مصحح، عاشور، على، ج 2، ص 233، بیروت، مؤسسة الأعلمى، چاپ اول، 1422ق) نکته مهم در این پنج ندا این است که سه تای آنها به معرفی حضرت سیدالشهداء علیه السلام می پردازد. در حقیقت می توان اینگونه برداشت کرد که گویا در زمان ظهور، مردم عالم به خوبی با امام حسین علیه السلام و قیام و غربتشان آشنا هستند لذا امام زمان (عج) می فرمایند مردم عالم بدانید من از سلاله همان امام غریب هستم. نتیجه بعدی این است که اگر امروز همه مردم عالم امام حسین علیه السلام را نمی شناسند (وگرنه ظهور محقق می شد) و این از کوتاهی ماست زیرا نتوانستیم غربت اماممان را به خوبی فریاد بزنیم و معارف حسینی را به جهان صادر نماییم.
امروز پیادهروی اربعین بهترین فرصت برای معرفی معارف ناب حسینی به عالم است. وقتی رسانه های دنیا با چنین اجتماع پرشور و عجیبی مواجه می شوند با وجود سانسور چنین اخباری چاره ای جز تحت پوشش قرار دادن حداقل بخش هایی از آن نخواهند داشت. لذا پیاده روی اربعین که همه ساله با حضور میلیونی شیعیان از سراسر دنیا برگزار می شود بهترین و مؤثرترین عامل برای معرفی اسلام در جهان و نمایانگر وحدت و عظمت جامعه اسلامی است. این حرکت پرشور نشانه علاقه شدید و دوستی با خاندان پاک پیامبر صلی الله علیه و آله و اعلام صریح وفاداری به ایشان خواهد بود. چه بسا اگر اربعین نبود بنی امیه موفق می‌شدند یاد حسین بن علی علیه السلام و رشادت‌های اهل‌بیت علیهم السلام و یارانش را از خاطره نسل بشر آن روز و همه اعصار محو کند و امروز نیز یکی از مهمترین عوامل معرفی مکتب حسینی و معارف شیعی همین همایش عظیم پیاده روی اربعین است. (از کتاب "از پیاده روی آدم (ع) تا غبار چهره خاتم، علی تبریزی، فصل دوم، زیارت با پای پیاده).
