گفتگو نفیسه زارعی- هفته گذشته انتشار خبری مبنی بر درنظر گرفتن مجازات دو ماه حبس و 74 ضربه شلاق برای عمل های چشم گربه ای و گوش الاغی در رسانه های مختلف بیانگر این حقیقت بود که جامعه ایرانی کم کم در فرایند تحول به سمتی حرکت می کند که نباید برود و از همین رو مجلس به موضوع ورود کرده است تا از تسری این آفت پیشگیری کند، رئیس کمیسیون قضائی و حقوقی مجلس در این خصوص گفته است: عمل های نامتعارف تحت عنوان چشم گربه ای و گوش الاغی مصداق ماده 638 قانون مجازات اسلامی بوده و اقدامی مجرمانه است هم برای متقاضی و هم برای پزشک. اما سهم زنان در گرایش به جراحی زیبایی به ویژه در ایران که رتبه های نخست اعمال زیبایی است نیازمند آسیب شناسی و پژوهشی جدی است اکنون ما در طی گفتگویی کوتاه با حسنا محمودی دانشجوی دکتری تخصصی جامعه شناسی با گرایش بررسی مسائل اجتماعی ایران به بررسی ضمنی این مهم پرداخته ایم:
از چه زمان و چگونه متوجه شدیم که گرایش به جراحی زیبایی در ایران بیش از کشورهای دیگر است؟
در دنیای امروز بدن به یکی از دغدغه ها و دل مشغولی های انسان امروز تبدیل شده است، پیشتر ها بدن یک واقعیت طبیعی بود که فرد تجت هر شرایطی با آن می ساخت اما در روزگار اخیر بدن به یکی از مؤلفه های بازاندیشی در هویت افراد تبدیل شده است، نکته مهم این است که در فرهنگ ایرانی اسلامی، روح و پرداختن به روح از اهمیت زیادی برخوردار است و جسم در درجه پایین تری قرار دارد. اما در عصر حاضر آمارها خبر از اهمیت و اولویت جسم بر روح می دهند. انجمن تحقیقات راینولوژی ایران در سال 93 اعلام کرد که در سال 2010 تحقیق مشترکی با همکاری دانشگاه جان هاپکینز آمریکا انجام داده و میزان شیوع جراحی پلاستیک در ایران و آمریکا را به مدت دو سال مقایسه کرده است. بر اساس این تحقیقات مشخص شد آمار جراحی پلاستیک بینی در ایران 7، کاشت مو 5/6، جراحی پروتز چانه 5/2 و جراحی پروتز گونه 2 برابر آمریکا بوده است و تنها میزان تزریق بوتاکس در ایران دو سوم جامعه آمریکا بوده است. این آمارها خبر از یک اتفاق نو و مهم شدن جسم و بدن در جامعه ایران شده است و دیگر بدن مثل گذشته واقعیتی طبیعی نیست که فرد با آن سازگاری پیدا کند. این از منظر علمی اثبات می کند که در جامعه ما اعمال جراحی پلاستیک رو به تزاید است و گویا از آن گریزی نیست.
معمولا وقتی از جراحی پلاستیک صحبت به میان می آید گمان می شود بیشترین سهم از این جراحی ها به زنان اختصاص دارد آیا واقعا اینطور است؟
اینکه چند درصد زنان و چند درصد مردان گرایش به اعمال جراحی پلاستیک دارند و کدام بیشترین سهم را می برند در نگاه اول و البته با پژوهش میدانی کوچک می توان گفت پاسخ سؤال شما مثبت است چون برخی از عمل ها مثل بوتاکس ظاهرا زنانه هستند اما وقتی به عمق ماجرا ورود می کنیم متوجه می شویم که تقریبا زنان و مردان سهم برابر یا با اختلاف اندکی از هم در این داستان به خود اختصاص داده اند.
میل به زیبا شدن و نزدیکی به معیارهای زیبایی عصر یکی از عوامل عمده گرایش زنان به جراحی زیبایی است اما مردان به چه علت به این جراحی ها که عمدتا پرخطر هستند گرایش پیدا کرده اند؟
دلایل مختلفی در مردان باعث انجام این عمل ها که به زعم گفته شما گاهی آنقدر پرخطر هستند که خطر جانی برای فرد به دنبال دارد یکی از این دلایل احساس حقارت و خودکم بینی است؛ این حقارت به ویژه در مردان همراه با ناتوانی های اقتصادی است، وقتی مردی از نظر قدرت اقتصادی کم توان باشد و یا در حد ایده آل جامعه به ویژه جنس مخالف نباشد سعی می کند این کمبود را از طریق اتکا به زیبایی جبران کند، به طوری که برخی ها معتقدند یا باید پولدار باشی تا دیگران تحویلت بگیرند و یا زیبا. دلیل دیگر حس قدرت، برتری جویی و اعتماد به نفس است که باعث می شود مردان در جستجوی آن تن به عمل جراحی بدهند هرچند برای مردان موضوعی مثل جوانمردی بسیار مهم است اما باتوجه به رویکردی که نسبت به بدن در ابتدای صحبتمان گفتم زیبایی منجر به اعتماد به نفس می شود، عامل دیگر همنوایی با خواسته های اجتماعی است، تمکن مالی، نگرانی از پیری و قضاوت دیگران از دیگر دلایلی است که می توان به آن اشاره کرد.
در زنان چه؟
ترس از طرد شدن به ویژه توسط شریک زندگی به واسطه شرایط اجتماعی، میل به زیبایی که یک حس درونی است، تصویر ذهنی منفی از خود با این عنوان که زشت ترین فرد در خانواده و جامعه هستند، میل به جلوه گری و ابراز بدن از طریق بدن، تلیغ و ترغیب دیگران می تواند دلایل اصلی باشد که زنان خود را به تیغ جراحی بسپارند.
به عنوان سؤال پایانی، از منظر جامعه شناسی اعمال جراحی نامتعارفی که اخیرا باعث ورود قانون گذاران برای مقابله با آن شده ناشی از چیست؟
عمل های نامتعارف و تشبه به اعضاء بدن حیوانات دیگر از حوزه زیباشناسی قابل بررسی نیست؛ چراکه جامعه ما، جامعه ای با گرایش های دینی است و از منظر اجتماعی نیز این تشبه حتی برای افرادی که متدین نیستند نیز خوشایند نیست، طبیعتا مقابله قانونی با این مقوله خوب است اما ریشه یابی آن بسیار مهم و ضروری است، داشتن تفاوت با سایر افراد و میل به دیده شدن باعث می شود که افراد از مؤلفه های انسانی، دینی و اجتماعی تنزل کرده و به همین علت تن به این اعمال می دهند، البته از منظر علمی این مقوله که یک آفت مدرنیسم عقیم است باید دقیق و بدون جانبداری مورد بررسی قرار بگیرد تا مشخص شود چرا جوانان و گروه های مختلف بعد از عبور از عمل جراحی و عدم اقناع به سمت و سوی اعمال جراحی این چنین گرایش پیدا کرده اند.
