امید‌های ناامید به برجام

به گزارش نما امروز سالگرد خروج دولت امریکا از برجام است و از سویی اعلام شده که حسن روحانی قرار است با مردم از طریق تلویزیون صحبت کند. صحبت‌هایی که گفته می‌شود رنگ و بوی تصمیماتی جدید در مورد برجام دارد. روزنامه اعتماد در آستانه چنین رویدادی اذعان می‌کند که «نظام عدم اشاعه بین‌المللی هنوز موفق به فراگیر کردن و همه‌گیر کردن دو دایره نظارتی پروتکل‌های الحاقی و پیمان منع جامع آزمایش هسته‌ای، نشده است و حتی CTBT هنوز به مرحله اجرایی شدن نرسیده است. اما ایران فراتر از هر دو این دایره نظارتی تعهداتی را پذیرفته است که هیچ کشور دیگری در دنیا حاضر به پذیرش آن نشده است... جمهوری اسلامی ایران، پذیرفته است که تعهداتی بسیار فراتر از سختگیرانه‌ترین پیمان‌های بین‌المللی و فراگیرترین نظام‌های نظارتی بین‌المللی بپذیرد و در مقابل آن هم امتیاز‌های ناچیزی گرفته است.»
یادداشت روزنامه ایران، ارگان رسمی دولت گویا تکمیل کننده اذعان اعتماد است و تلاش می‌کند به غربی‌ها یادآوری کند که فرصت دارد از دست می‌رود: «تمایل قوی ایران در متعهد ماندن به توافقات و پیمان‌های بین‌المللی به معنای تحمل ابدی و خویشتنداری نامحدود در برابر قصور در انجام تعهدات، رفتار‌های غیرمسئولانه یا تحریک‌آمیز نیست. هرچند که تصمیم ایران صرفاً متوقف کردن برخی از همکاری‌های مرتبط با فعالیت‌های هسته‌ای و مطابق با سازوکار‌های قانونی برجام است، اما در صورت تغییر رویه ایالات متحده در پیگیری تحریم‌های یکجانبه و همچنین بی عملی آزار دهنده کشور‌های اروپایی در برابر این قانون‌شکنی آشکار، به سرعت می‌تواند به دامنه گسترده‌تری از انتخاب‌هایی سرایت کند که جهان را به دوران پیش از برجام بازمی‌گرداند؛ با این تفاوت که هیچ چشم‌انداز دیگری برای دستیابی به توافق میان ایران و غرب وجود نخواهد داشت.» یعنی هنوز امید دارند امریکا به میز مذاکره برگردد!
روزنامه ایران دامنه تهدید را گسترش هم می‌دهد: «استراتژی ایران در مواجهه با قلدری ایالات متحده، نمی‌تواند محدود به این کشور باشد. دیر یا زود، صبر جمهوری اسلامی ایران در برخورد با متحدان امریکا در منطقه که از نخستین روز‌های توافق هسته‌ای به خرابکاری در آن سرگرم بوده‌اند و اکنون بی‌محابا از سیاست‌های ستیزه جویانه واشنگتن حمایت می‌کنند نیز لبریز خواهد شد.»، اما در عین از پایان نیافتن فرصت گفت‌وگو هم می‌نویسد: «با وجود این، در این مرحله به نظر می‌رسد که ایران مایل به بستن در‌های گفت‌وگو حتی با ایالات متحده نیست و این روش مواجهه جدید که حاکی از در پیش گرفتن شکیبایی گزینشی با امریکا و متحدان اوست، در راستای تقویت کردن امیدواری به اصلاح و تعدیل سیاست‌های خطرناک امریکا و بازگشت به میز مذاکرات در شرایطی است که طرفین به ملزومات یک دیالوگ سازنده، صادقانه و ثمربخش پایبند باشند.» در واقع به عقیده روزنامه ایران قصد دولت ایران متنبه کردن امریکاست تا به میز مذاکره برگردد. اتفاقی که حتی اگر شدنی هم باشد، بعید است سودی نصیب ایران کند، چه آنکه این برجامی که تا این حد برای آن امتیاز دادیم (به نوشته روزنامه اعتماد) چه سودی برای ما داشت که مذاکره مجدد بخواهد سودی داشته باشد؟ خصوصاً با دولتی که برجام را با آن همه تعهد ایران به سود ایران می‌دانست و از آن خارج شد.
روزنامه سازندگی، اما حرفش را در لفافه نپیچیده و صریحاً دولت را از هر واکنشی در برابر خروج امریکا از برجام، یک سال بعد، بر حذر می‌دارد و در این تحذیر تا جایی پیش می‌رود که می‌نویسد اگر از برجام خارج شویم، جنگ می‌شود! سازندگی می‌نویسد: «ایران باید به حضور خود در برجام ادامه دهد و اینکه صحبت‌هایی مطرح شده است مبنی بر اینکه به زودی آقای روحانی راهبرد جدید و اقدامات متقابل ایران را در مقابل امریکا اعلام خواهد کرد که احتمالاً خروج از برجام یا بالابردن درصد غنی سازی، یکی از آن‌ها خواهد بود، باید گفت که هیچ‌کدام از این دو اقدام در متن برجام وجود ندارد و عملی کردن آن‌ها کارخطرناکی است... ما اگر از برجام خارج شویم، پرونده ما به شورای امنیت می‌رود و در آنجا به ذیل اصل هفتم منشور سازمان ملل بازمی گردیم که در این صورت زمینه حمله نظامی با جواز شورای امنیت صادر خواهد شد. اگر ما بخواهیم غنی سازی را از ۵/۳ درصد بالاتر ببریم، باید علاوه بر برجام از آژانس انرژی هسته‌ای نیز خارج شویم. خروج ما از برجام و آژانس مساوی است با از دست دادن اروپا و شکل گیری یک اجماع بین المللی علیه ایران». سازندگی فکر می‌کند ما هنوز اروپا را داریم که نگران از دست دادن آن است. برای برجام تصمیمات جدید گرفته شده و ظرف امروز و فردا اعلام می‌شود؛ نگرانی اصلاح طلبان از بر هم خوردن آنچه ارتباط ایران و غرب می‌دانند، قابل تأمل است. ارتباطی که یک سویه هم است. از سویی روشن نیست طرحی که اکنون برای واکنش به خروج امریکا می‌گویند، چه تفاوتی با زمانی دارد که امریکا از برجام خارج نشده بود! و سؤال مهم‌تر، از برجام چه باقی مانده که نگران برهم خوردنش هستند؟