آموزه مباهله برای امروز ما

شما:روز بیست و چهارم ذی الحجّه، روز مباهله پیامبر با مسیحیان نجران است که در نزد مسلمانان، اهمیت خاصّی دارد؛ روزى که پیامبر مکرم اسلام، عزیز‌ترین عناصر انسانى خود را به صحنه ‌آورد براى محاجه‌اى که در آن باید تمایز بین حق و باطل و شاخص روشنگر در معرض دید همه قرار بگیرد. شاید اولین پیامی که بتوان از این روز دریافت، آن است که پیامبر در یک اقدام بدون سابقه در راه تبلیغ دین و بیان حقیقت دست فرزندان خود و دختر خود و امیرالمؤمنین را - که برادر و جانشین خود هست – گرفته و وسط میدان آورد؛ و این نشان دهنده‌ این است که بیان حقیقت، ابلاغ حقیقت، چقدر مهم است.
مقام معظم رهبری در دیدار با جمعی از طلاب و روحانیون در آذرماه سال ۱۳۸۸ با اشاره به این رویکرد درس آموز نبی مکرم اسلام در روز مباهله می‌فرمایند: «همین قضیه در محرّم اتفاق افتاده است به شکل عملى؛ یعنى امام حسین (علیه الصّلاة و السّلام) هم براى بیان حقیقت، روشنگرى در طول تاریخ، عزیز‌ترین عزیزان خود را برمی دارد مى‌آورد وسط میدان. امام حسین (علیه‌السّلام) که می دانست حادثه چه جور تمام خواهد شد؛ زینب را آورد، همسران خود را آورد، فرزندان خود را آورد، برادران عزیز خود را آورد. اینجا هم مسئله، مسئله‌ى تبلیغ دین است؛ تبلیغ به معناى حقیقى کلمه؛ رساندن پیام، روشن کردن فضا؛ ابعاد مسئله‌ى تبلیغ را این جورى می‌شود فهمی د که چقدر مهم است.»
این امر شاید در شرایط امروز ما که فتنه‌ها مکرر و نیاز به تبیین و روشنگری بیش از همیشه است؛ یک رهیافت کلیدی از سیره رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) در روز مباهله است.
در مسیر تبیین حق ما باید مسلح به سلاح مناظره و مباحثه باشیم. اما‌گاه در مناظره، فن مناظره پیروز است نه منطق. شاید بتوان گفت اینکه پیامبر (ص) در مباهله به قسم دادن رسید به این دلیل بود که فهمید آن‏‌ها می‌خواهند از یکی از فنون مناظره استفاده کنند که هر چه طرف گفت، بگویند من قانع نشدم.
دیگر نکته حائز اهمیت در روز مباهله، تثبیت جایگاه ولایت در آن است که رسول مکرم، امیر مومنان را از نفس خویش برشمرد. خداوند در این آیه می‌فرماید: «هر‌گاه بعد از علم و دانشی که (درباره مسیح) به تو رسیده، (باز) کسانی با تو به محاجه و ستیز برخیزند، به آن‌ها بگو: بیایید ما فرزندان خود را دعوت کنیم، شما هم فرزندان خود را، ما زنان خویش را دعوت نماییم، شما هم زنان خود را، ما از نفوس خود دعوت کنیم، شما هم از نفوس خود، آنگاه مباهله کنیم، و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم». علامه حلی در این خصوص می‌فرماید: «این آیه روشن‌ترین و قوی‌ترین دلیل است بر امامت حضرت علی (ع) زیرا خداوند در این آیه حضرت را نفس رسول خدا قرار داده، البته اینکه بگوییم حضرت علی (ع) خود پیامبر و عین رسول خدا است محال است، وقتی اتحاد و عینیت محال باشد، مساوی بودن باقی می‌ماند، وقتی آن حضرت مساوی رسول خدا باشد و از طرفی می دانیم رسول خدا دارای ولایت عامه است، پس کسی که مساوی اوست نیز همین ولایت را دارد. ضمنا اگر قرار بود افراد دیگری غیر از عزیزانی که همراه پیامبر بودند با آن عزیزان در فضیلت و کمال مساوی باشند یا آنکه افراد دیگر بر‌تر و بالا‌تر از این‌ها باشند، خداوند به رسولش امر می‌فرمود آن‌ها را برای مستجاب شدن دعایش با خود همراه ببرد چون رسول خدا نیازمند بودند به افرادی که از همه بالا‌تر و در پیشگاه خدا محبوب‌تر هستند تا دعای آن‌ها حتما به اجابت برسد.» (قادتنا / ج۳ / ص ۵۹)
باید دانست جریان مباهله یکی از مشهور‌ترین رخداد‌ها و جریانات تاریخی است که درکتاب‌های سیره و تاریخی و روایی ثبت شده و بسیاری از بزرگان اهل تسنن آن را نقل کرده‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان مراجع و منابع زیر را نام برد: ۱- صحیح مسلم؛ ج هفتم؛ ص ۱۲۰
۲- مسند احمد حنبل؛ ج ۱؛ ص ۱۸۵
۳- تفسیر طبری؛ ج ۳؛ ص ۱۹۲
۴- مستدرک حاکم؛ ج ۳ ص ۱۵۰
۵- دلائل النبوه نوشته حافظ ابو نعیم؛ ص ۲۹۷
۶- تفسیر فخر رازی (تفسیر کبیر)؛ ج ۸؛ ص ۸۵
افزون بر ایشان ده‌ها نفر دیگر چون قاضی بیضاوی و ابن اثیر و ابن جوزی و آلوسی و طنطاوری و زمخشری به این مطلب در تفاسیر و کتب خود اشاره دارند. امامان معصوم (علیهم السلام) نیز به این مطلب در بسیاری از مباحث خود اشاره داشته و آن را جزو فضایل مسلم و قطعی امیر مومنان (علیه السلام) بر شمرده‌اند. بنابراین از نظر تاریخی و سندیت قرآنی آن هیچ گونه گمان و تردیدی نیست.
از دیگر درس‌های مباهله می‌توان به این موارد اشاره کرد:
۱- از آن‌جا که مباهله، به‌عنوان آخرین حربه پیامبر، پس از اثر نکردن منطق و استدلال مورد استفاده قرار گرفته، بنابراین منظور آن ظاهر شدن اثر خارجی نفرین است؛ نه یک نفرین ساده بی‌اثر.
۲- پیشنهاد مباهله را کسی می دهد که بر حقانیت خود پافشاری داشته باشد و در این واقعه، پیامبر بود که مباهله را طرح کرد.
۳- آیه مباهله، مقام نبوت و رسالت پیامبر را هم به روشنی اثبات می‌کند؛ زیرا کسانی که حاضر نشدند با او مباهله کنند، یقین کردند که او فرستاده خداست.
۴- مباهله، روشنگر این است که حضرت عیسی علیه‌السلام، رسول و پیامبر خداست؛ نه فرزند خدا؛ عابد است و نه معبود؛ مخلوق است و نه خالق.
۵- زن و مرد، در مسئله دین و دیانت دوشادوش همدیگر هستند (ابناءنا، نساءنا و انفسنا در آیه مباهله اشاره به این مسئله دارد.)
۶- در طلب حق آنچه مهم است، انگیزه‌ها و شخصیت‌هاست؛ نه تعداد (گروه مباهله‌کننده پنج نفر بیشتر نبودند)
۷- استدلال را باید پاسخ داد؛ ولی مجادله و لجاجت را باید سرکوب کرد.
8- و از همه کاربردی‌تر برای امروز ما آنکه اگر شما محکم بایستید، دشمن به دلیل باطل بودنش، عقب‌نشینی می‌کند.